Р кі мифологиясы
ШУРАЛЕ, ШЮРАЛИ, УРМАН ИЯСЕ
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- ХЁРТ-СУРТ –
- ЭВ БЕКЧИСИ – т
| ШУРАЛЕ, ШЮРАЛИ, УРМАН ИЯСЕ – орман рухы қазан татарлары
мен башқұрттарда кездеседі. Татарлар маңдайында мүйізі бар үсті-басын жүн басқан адам кейпінде болады. Башқұрттарда бір көзді, бір аяқты болып кездеседі. Шурале аң аулайды, атқа мінеді, бала-шағасы, әйелі болады. Шураленің негізгі қызметі адмадарды өлгенше қытықтайды. Негізі судан қорқады, адамдар қорғану үшін суды қолданады. Чуваштардағы Арсури, батыс Сібір татарларындағы пиценге ұқсайды. ШЫРAҚ – сaқ тaйпaсы ның жa уын ге рі V ғaсырдa пaрсы пaт шaсы Дaрий- дің қолaстындaғы көш пен ді тaйпaлaрдың aзaтты ғы үшін кү ре су ші сaқ жa уын ге- рі. Жолбaстaушы болғaн ол Дaрий пaтшaның әс кер ле рін қaлың құм ның aрaсынa бұ рып aлып ке тіп қыр ғынғa ұшырaтқaн. ХЁРТ-СУРТ –кемпір бейнесінде, кешкі мезгілдерде жіп иіруге келетін үй рухы. Хёрт-сурт үй ішінде жуынатын бөлмелерде, моншада, пештің астын- да өмір сүреді. Ол зұлым, адамдарды ұйықтап жатқан кезде тұншықтырып өлтіру, мазаны алу, малдарға қара дуа жасап кету әдеті бар еді. Олар үй ішіндегі құрбандықтың қалдықтарынан - нан немесе құймақтың бір бөлігін лақтырып жібергеніне қуанады. ЭВ БЕКЧИСИ – түрік мифологиясында зұлым күш, үй рухы болып саналады. Адамдарға төменгі еріні ішіне дейін түскен, үлкен көзі көмір тәрізді, аяғына дейін түскен ұйпа-тұйпа шашты, жылан сияқты көрінген. Мұндай құбылыс юайқалса, үй, иелері үйін сатуға тырысты. Олар әдетте адамдар тастап кеткен жерлерде тұрады. Татарларда ой иясе, йорт иясе, башкұрттарда oй эйяhе, қарачшайларда юй ийеси, чуваштарда херт-сурт, деген түрлері бар. ЭЛЛЭЙ – якуттардың бірінші атасы. Эллэй өзінің оңтүстік Отанында да даналығымен ерекшеленетін. Лена аңғарына келіп Эллэй Олюгой баяйда қызметші болған, содан кейін оның үлкен қызына үйленген. Эл лэй мен оның ұлдары мәдени батыр болып табылады, соның бірі – Лабынгха Сююркэ Айыы категориясына жататын алғашқы шаман, басқасы алғашқы ұста болған. Эллэй сүт тағамдарына арналған якут ағаш ыдыстарын ойлап тапқан. Айыыға арнап ~ 394 ~ құрбан шалып, одан бақытты өмір тілейтін Ысыах мейрамын да (маусым айының екінші жартысында тойланған) сол ойлап тапқан. Эллэй Эр Сототох бейнесінде көрінеді, яғни ол «жалғыз», және бұл жалғыздығы «Олонходағы» Эр Сототохпен жақындастырады. жүктеу/скачать 28,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|