Құрамы мен құрылымы Дайындаған: Жетекші: Қала, 2023 жыл
Айналым қаражатын пайдалану көрсеткіштері
жүктеу/скачать 41,41 Kb.
|
| 1.3 Айналым қаражатын пайдалану көрсеткіштері
Материалдық ресурстарды тұтыну көрсеткіштері мен материалдық ресурстарды пайдалану деңгейінің көрсеткіштері арасында айырмашылық бар. Материалдық ресурстарды тұтыну олардың өндірістік тұтынуын білдіреді. Өндіріс шығындары тікелей өнім шығаруға жұмсалған материалдық ресурстардың барлық мөлшерін қамтиды. Материалдық ресурстар сонымен қатар жөндеу қажеттіліктеріне, зауыт ішіндегі көлікке қызмет көрсетуге, қосалқы шаруашылықты қамтамасыз етуге, мәдени және тұрмыстық қажеттіліктерге жұмсалады. Материалдық ресурстарды тұтыну олардың жалпы және нақты шығындарымен сипатталады. Материалдық ресурстардың жалпы шығыны-бұл бүкіл өндірістік бағдарламаны орындау үшін жеке түрлерді немесе біріктірілген материалдық ресурстарды тұтыну. Материалдық ресурстардың жекелеген түрлерінің жалпы шығысы заттай және құндық мәнде ескеріледі; материалдық ресурстардың әртүрлі түрлерінің жиынтық шығысы құндық мәнде ескеріледі. Материал сыйымдылығы (М) өнімнің бірлігіне (немесе тұтыну қасиетінің бірлігіне) материалдық ресурстардың нақты шығынын оның заттай немесе құндық өлшемінде бағалайды. Бұл көрсеткіш заттай, заттай-құндық және құндық мәнде өлшенетін материалдық ресурстардың жекелеген түрлерінің (металл сыйымдылығы, энергия сыйымдылығы, отын сыйымдылығы) шығынын сипаттайтын көрсеткіштермен тікелей өзара байланысты. Өнімнің материал сыйымдылығын әртүрлі көрсеткіштермен өлшеуге болады: 1) өндірілген өнімнің физикалық бірлігіне материалдық ресурстардың үлестік шығысы (меншікті материал сыйымдылығы). Ресурстардың белгілі бір түрінің меншікті шығыны (Т) олардың өндірілген жарамды өнімнің бірлігіне шаққандағы орташа шығыны деп аталады. Ол есепті кезеңде (Q) осы өнімді өндіруге жұмсалған нақты түрдегі материалдық ресурстардың жалпы санының осы өнімнің (N)жарамды бірліктерінің санына қатынасы ретінде анықталады: M = Q/N 2) өндірілетін өнімнің физикалық бірлігіне құндық мәнде материалдық ресурстардың бірнеше түрін жұмсау арқылы мұндағы C-материалдық ресурстардың бағасы; N-қолданылатын материалдар түрлерінің саны, Бұл формулалар қарапайым өнім түрлерінің материал сыйымдылығын есептеу үшін қолданылады. Өнімнің күрделі түрлері үшін (мысалы, машина жасау өнімдері) материалдық сыйымдылықтың индикаторы Көбінесе Негізгі тұтынушылық қасиеттің бірлігіне нақты материалдық ресурстарды тұтыну — салыстырмалы материал сыйымдылығы сияқты қолданылады. Сонымен, электр қозғалтқышының материал сыйымдылығы 1 кВт қуатқа арналған материалдардың шығындарымен есептеледі; трактор үшін материал сыйымдылығының сипаттамасы-трактордың 1 а.к. қуатына материалдық шығындарды бағалау. Мұндай машина жасау кәсіпорындарының өнімдері үшін өнімнің физикалық көлемі де, тұтыну қасиетінің көлемі де белгілі бір өлшем бірліктерінде (химиялық, тоқыма машиналары және т. б.), сондай-ақ жалпы машина жасау өнімдері үшін материалдық сыйымдылық деңгейі физикалық бірліктердегі материалдық ресурстардың белгілі бір түрін 1 рубльге жұмсаумен сипатталуы мүмкін. жалпы, сатылған немесе таза өнім салыстырмалы бағамен. Өндірістік бағдарламаны әзірлеу және кәсіпорындардың, ұйымдардың жұмысын талдау үшін өнеркәсіптің әр саласында материалдық ресурстарды пайдалы пайдалану деңгейінің әртүрлі көрсеткіштері қолданылады, бұл материалдық ресурстарды өндірісте пайдалану жағдайларын толық көрсетеді және оларды өндірістік тұтынудың барлық кезеңдерін қамтиды. Шикізатты бастапқы өңдеуді жүзеге асыратын кәсіпорындарда осындай көрсеткіштер қолданылады: - бастапқы шикізаттағы пайдалы заттардың мөлшері (Кендегі темір, қызылшадағы қант және т. б.); - бастапқы шикізат құрамындағы пайдалы затты пайдалану дәрежесі және шикізатты өңдеу процесінде туындайтын шығындар пайызы; - жарамды өнім көлемін бастапқы шикізат көлеміне бөлу арқылы есептелетін және пайызбен есептелетін жарамды өнімнің түпкілікті шығымы (нәтижені 100-ге көбейту керек). «Жарамды өнімнің шығымдылығы» көрсеткіші оның шекті мәнін бағалауға қызмет етеді. Сонымен, Мыстың рудадан шығуы 20% құрады, бірақ бұл жоспарланған шығу 100% дегенді білдірмейді. Мыстың жоспарланған өнімділігі 23% болуы мүмкін, бұл кендегі мыстың нақты құрамын көрсетеді. Қара металлургия кәсіпорындарында домендік және болат балқыту өндірісінде темірді пайдалану баланстық әдіспен есептеледі. Домна өндірісі бойынша темір балансының кіріс бөлігінде шикізаттың элементтері мен шығындары (әр түрлі кендер, сынықтар, чиптер) көрсетіледі. Баланстың шығыс бөлігінде алынған өнімнің түрлері мен мөлшері, ысыраптар мен қалдықтар (әртүрлі шойын, қож, көміртегі тотығы және т.б.) анықталады. Болат балқыту өндірісі бойынша темір балансы және прокат өндірісі бойынша металл балансы да есептеледі. Бұл баланстар 1 тонна жарамды өнімге жұмсалған материалдардың салмағын білдіретін шығын коэффициенттерін анықтауға мүмкіндік береді. Айналымды жеделдету. Кәсіпорынның айналым қаражаттары үнемі қозғалыста болады, айналым жасайды. Айналым саласынан олар өндіріс саласына, содан кейін өндіріс саласынан қайтадан айналым саласына және т.б. ақша айналымы кәсіпорын өндіріске қажетті материалдық ресурстар мен басқа элементтерді төлеген сәттен басталады және осы шығындарды өнімді сатудан түскен түсім түрінде қайтарумен аяқталады. Содан кейін қолма-қол ақшаны кәсіпорын материалдық ресурстарды сатып алу және оларды өндіріске енгізу үшін қайта пайдаланады. Қазіргі жағдайда кәсіпорындардың бірінші кезектегі міндеті айналым қаражаттарының айналымын жеделдету болып табылады. Бұған келесі жолдармен қол жеткізіледі: - өндірістік қорларды құру сатысында-қорлардың экономикалық негізделген нормаларын енгізу; шикізатты, жартылай фабрикаттарды, жиынтықтаушы бұйымдарды жеткізушілерді тұтынушыларға жақындату; тікелей ұзақ мерзімді байланыстарды кеңінен пайдалану; материалдық-техникалық қамтамасыз етудің қойма жүйесін, сондай-ақ материалдар мен жабдықтардың көтерме саудасын кеңейту; қоймаларда тиеу-түсіру жұмыстарын кешенді механикаландыру және автоматтандыру; - аяқталмаған өндіріс сатысында-ғылыми жеделдету-техникалық прогресс (прогрессивті техника мен технологияны, әсіресе қалдықсыз және аз қалдықты, роботтандырылған кешендерді, Роторлық желілерді енгізу, өндірісті химияландыру); стандарттауды, біріздендіруді, типтендіруді дамыту; өнеркәсіптік өндірісті ұйымдастыру нысандарын жетілдіру, арзан құрылымдық материалдарды қолдану; шикізат пен отын-энергетикалық ресурстарды үнемді пайдалануды экономикалық ынталандыру жүйесін жетілдіру; өнімнің үлес салмағын ұлғайту, жоғары сұранысқа ие. жүктеу/скачать 41,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|