13- тақырып
.
Орфоэпия.
Орфоэпия туралы түсінік Офоэпияның әдеби тілдегі
орны, маңызы. Орфоэпияның зерттелуі. Орфоэпиялық
норманың негізгі критерийлері. Оған көзқарас.
Орфоэпияның халықтың ғасырлар бойғы сөйлеу
практикасына негізділетіні. Қазақ орфоэпиясының қазіргі
жай-күйі. Дауысты-дауыссыз дыбыстардың және кейбір
сөздер мен қосымшалардың айтылуындағы ауытқулар.
Дыбыстар үндесімі және орфоэпия. Дыбыстар тіркесі және
орфоэпия. Орфоэпия пен орфографияның арақатысы.
Орфографиялық норма және орфоэпиялық норма
критерийлері. Тіліміздегі кірме сөздердің орфограммасы мен
орфоэпиясы. Орфоэпиялық сөздіктер, олардың ұстанған
принциптері. Дыбыстық үнедестіктердің, дыбыстық
заңдардың сөздіктерде басшылыққа алыну дәрежесі.
Сөздіктердің арасындағы алшақтықтар.
14- тақырып
.
Графика.
Графика туралы түсінік. Әріп – дыбыстың шартты
таңбасы. Графика мен орфографияның арақатысы. Графика
мен алфавит. Графиканың мақсаты – дыбыстарды дәл беру.
Графема, фонема. Қазақ жазуының тарихы. Қазақ
әріптерінің тарихы. Қазақ жазуы – фонемалық жазу.
Әріптердің негізгі және қосалқы мәні. Бір мәнді, көп мәнді
әріптер. Әріптердің аттары – әріп аттарының буын түрінде
келу себебі. Әріптердің дыбыстық мәні. Жеке дыбысқа сай
келетін әріптер, қосынды дыбыстарды таңбалайтын әріптер.
Жеке дыбысқа сай келетін әріптер, қосынды дыбыстарды
таңбалайтын әріптер. И, у, ю, я әріптерінің дыбыстық мәні.
15- тақырып
.
Орфография.
Орфография туралы түсінік. Қазақ орфографиясының
тарихы. Қазақ орфографиясын қалыптастырудағы
А.Байтұрсынұлының қызметі. Орфографияның негізгі
принциптері. Морфологиялық принциптің артықшылықтары
мен кемшіліктері. Фонетикалық принциптердің артықшылғы
мен қиындықтары. Дәстүрлі принцип, оның қайшылықтары.
Дифференциялаушы
принцип.
Қазақ
тіліндегі
дифференциялаушы принциптердің көріністері (үкімет-
өкімет, ауа-әуе, уақиға-оқиға, ғылым-ілім, қазір-әзір т.б).
қазақ орфографиясының негізгі принципі. Орфографиялық
сөздіктер. Олардағы азын-аулақ ауытқудың түрлері,
себептері. «Қазақ тілі орфографиясының негізгі ережелері».
Оның құрылымы, мәні. Фонетикалық қиыншылықтар.
Орфографияны жетілдіру жолдары. Фонетикалық талдау,
оның мақсаты, мәні, мазмұны.
3.3 ТӘЖІРИБЕШІЛІК САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ
1- тақырып. Кіріспе. Фонетика туралы түсінік.
Фонетика, оның нысаны.
Фонетика туралы түсінік. Фонетика, оның нысаны.
Фонетика пәні. Оның нысаны, зерттелу тарихы, орны.
2- тақырып. Қазақ тілі фонетикасының зерттелуі.
Фонетикалық зерттеуде қолданылатын әдістердің мақсат-
мәні
Қазақ тілі фонетикасының зерттелуі тарихы.
А.Байтұрсыновтың фонетика жөніндегі зерттеулері. «Тіл -
құрал» еңбегінің маңызы. Қ.Жұбановтың қазақ тілі
фонетикасы жөніндегі зерттеулері. Экспериментті-
фонетикалық әдіс. Акустикалық әдістің фонетиканы
зерттеуде
қолданылуы.
Фонетиканы
зерттеудегі
физиологиялық әдіс.
3- тақырып. Дыбыс, әріп, фонема. Транскрипция мен
транслитерация.
Дыбыс, әріп, фонема. Олардың мәні, арақатысы.
Транскрипция мен транслитерация. Мәтінді транскрипциялау
мәселесі.
4- тақырып. Дыбыстарды қарастырудың аспектілері.
Дыбысты қарастырудағы анатомия-физиологиялық
аспект. Дыбысты қарастырудағы акустикалық аспект.
Дыбысты қарастырудағы лингвистикалық аспект.
5- тақырып. Дыбыстардың түрлері және дыбыстар
тіркесі. Дауысты дыбыстар
Дауысты, зерттелуі, жіктелуі. Дыбыстық заңдағы орны.
жіктелуі; айтылу, жазылуындағы ерекшеліктер
6- тақырып. Дауыссыз дыбыстар
Дауыссыздар. Зерттелуі, жіктелуі. Дыбыстық заңдағы орны.
7- тақырып. Дыбыстар тіркесі.
Дыбыс тіркесі. Оның тілдегі орны.
8- тақырып. Дыбыстық құбылыстар
Дыбыстық құбылыстардың пайда болу себептері.
Үстеліп айтылатын сыналық дыбыстар (протеза, эпентеза,
эпитеза), дауыстының әлсіреуі (редукция), оның сандық,
сапалық, элизиялық, гаплологиялық түрлері, ұяң
дауыссыздардың сөз соңында кідірістің алдында тұрып
қатаңдауы. Протеза болатын дыбыстар. Қысаң дыбыстардың
дыбыстық құбылыстарға қатысы.
9- тақырып. Буын, бунақ, екпін.
Буын. Оның жасалуы, тілдегі орны. Қазақ тіліндегі буын
туралы көзқарастар. Буын мен тасымалдың ұқсастықтары
мен ерекшеліктері.
10- тақырып. Дыбыстардың үндестігі
Дыбыстардың үндесуіндегі ерекшеліктер. Қазақ тілінің
ең негізгі заңы – үндестік. Үндестік заңынынң пайда болу
себептері. Үндестік заңының тілдегі көрінісі.
11- тақырып. Буын үндестігі
Буын үндесімі. Тіл, ерін үндесімінің тілдегі орны.. Қазақ
тіліндегі ерін үндестігінің даму дәрежесі.
12- тақырып. Дыбыс үндестігі
Дыбыс үндесімі. Игерудің түрлері, маңызы.
13- тақырып. Орфоэпия
Орфоэпия, оның зерттелуі, тілдегі орны.
14- тақырып. Графика
Графика (жазу). Қазіргі алфавиттің құрамы. Қазақ
алфавитіндегі әріптер мен фонемалардың ара қатынасы.
15- тақырып. Орфография.
Орфография, оның зерттелуі, тілдегі орны.
3.4
С¤Ж мазм±ны
№ СӨЖ түрі
Есеп беру
формасы
Бақылау түрі
Сағат
көлемі
ҚФ-11
1 Дәріс
сабақтарын
өңдеу
Сабаққа
қатысу
15 (1x 15)
2 Үй
тапсырмасын
орындау
Жұмыс
дәптері
Сабаққа
қатысу
15 (1x 15)
3 Қосымша
материалдарғ
а дайындық
Конспект
Коллоквиум
18
4 Семестрлік
тапсырманы
орындау
Реферат
Семестрлік
тапсырманы
қорғау
10
5 Бақылау
шараларына
дайындық
РК1, РК2
2
Барлығы
60
Студенттерге µздігінен оќуѓа берілетін таќырыптар
1. Фонетика, оның нысаны , зерттелу тарихы, орны.
¦сынылатын єдебиет: [1], 5-15 бет, [5], 3-20 беттер, [12],
3-15 беттер.
2. Әріп, дыбыс, фонема. Бұлардың арақатысы
межелеудің маңызы. Транскрипцияның орны. Қазақ
сөздерін транскрпипциялау мәселесі.
¦сынылатын єдебиет: [5], 5-29 бет, [8], 33-39 беттер, [19],
3-27 беттер.
3. Дауысты фонемалар: олардың саны, сапасы,
жіктелуі, айтылу, жазылуындағы ерекшеліктері.
¦сынылатын єдебиет: [2], 5-38 бет, [3], 3-18 беттер, [20],
3-20 беттер.
4. Дауыссыз фонемалар: олардың саны, сапасы,
жіктелуі, айтылу, жазылуындағы ерекшеліктері.
¦сынылатын єдебиет: [1], 3-15 бет, [10], 3-36 беттер, [12],
5-21 беттер, [18], беттер
5. Дыбыс тіркесі. Сөздің дыбыс, буын құрамын анықтау
мәселесі. Дыбыс тіркесіне көзқарас. Дыбыстың түр-
түрінің өзара тіркесу ерекшелік, заңдылықтары.
¦сынылатын єдебиет: [12], 3-30 бет, [13], 5-20 беттер,
[22], 5-35 беттер.
6. Буын, оған тән белгі-ерекшеліктер. Буынның маңызы,
түрлері. Буынды танып-білудің фонологиялық маңызы,
орны.
¦сынылатын єдебиет: [4], 15-30 бет, [9], 18-40 беттер,
[12], 5-40 беттер.
7. Буын үндесімі. Тіл үндесімінің тілдегі орны, қызметі.
Ерін үндесіміне көзқарас. Буын үндесімнің тілді
ұйымдастыру ерекшелеудегі маңызы.
¦сынылатын єдебиет: [6], 3-40бет, [12], 3-30 беттер, [21],
3-20 беттер. [33], 5-80 беттер.
8. Дыбыс үндесімі. Дауыссыз дыбыстардың өзара
үйлесімі. Ықпал, игеру заңдылқтары. Жасалым,
айтылымға қатысты игерулер.
Ұсынылатын єдебиет: [6], 40-50 бет, [10], 5-50 беттер,
[20], 86-88 беттер. [36], 5-31 беттер.
9. Орфоэпия, графика, орфография. Бұларға қатысты
түсінік-таным. Әрқайсысының мазмұн-мәні, тілдегі орны.
Ұсынылатын єдебиет: [7], 5-20 бет, [11], 3-10 беттер
[34], 3-20 беттер, [35], 5-31 беттер.
Реферат тақырыптары
1.
Алғашқы
фонетикалық
зерттеулер:
Н.И.Ильминскийдің қазақ тілі, оның ішінде фонетика
туралы
мұрасының
маңызы.
В.В.Радлов,
П.М.Мелиоранскийдің қазақ тілі дыбыс жүйесіне қатысты
ойлары мен еңбектерінің құндылығы.
2. Қазақ тілін зерттеудегі А.Байтұрсынұлының ғылыми
мұралары.
3. Х. Досмұхаметұлының қазақ тіліндегі сингорманизм
туралы еңбегінің маңызы. Х. Досмұхаметұлының әріп,
емле, дыбыс төңірегіндегі ізденістері, оның мәні.
4. Қазақ тілі дыбыс жүйесін ғылыми тұрғыда зерттеуде
Қ.Жұбанов еңбектерінің маңызы.
5. Қазақ тілі фонетикасының қазіргі зерттелуі жайы.
І.Кеңесбаев, Ж.Аралбаев, К.Аханов еңбектерінің маңызы,
мәні.
6. Ә.Жүнісбектің фонетикалық іліміндегі соны
құбылыстар, оның маңызы.
Выписка из рабочего Форма
учебного плана Ф СО ПГУ 7.18.1/10
специальности(ей)
050205 «Қазақ филологиясы» мамандыќтарыныњ оќу
ж±мыс жоспарынан кµшірме
Пәннің атауы Қазіргі қазақ тілі фонетикасы
Оқу
түрі
Бақылау формасы
Студент
жұмысының
көлемі
Сағаттың курс және семестр
бойынша бөлінуі
Е
м
т
.
сы
н
а
қ
К
.ж
К
.ж
ұ
м
.
Е
Г
Ж
б
а
қ
.ж
ұ
м
Барлығы
Д
ә
р
іс
Т
ә
ж
ір
и
б
е
О
С
Ө
Ж
С
Ө
Ж
Д
ә
р
іс
Т
ә
ж
ір
и
б
е
О
С
Ө
Ж
С
Ө
Ж
ж
а
л
п
ы
А
у
д
и
т
о
р
.
С
Ө
Ж
О
С
Ө
Ж
Күндізг
і
ЖОБ
негізін
де
1
9
0
3
0
60
1-семестр
2- семестр
1
5
1
5
15
45
Қолданылатын єдебиеттер
Негізгі:
1. Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. –
Алматы, 1988.
2. Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы, 1989.
3. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. –Алматы, 1992.
4. Балақаев М. Қазақ тілі мәдениетінің мәселелері. –
Алматы, 1965.
5. Бейсенбаева К. Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы. –
Алматы, 1973.
6. Досмұхаметұлы Х. Аламан. –Алматы, 1991.
7. Дүйсебаева М. Қазақ әдеби тілі орфоэпиясының кейбір
мәселелері. –Алматы, 1973.
8. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. –Алматы,
1999.
9. Қазақ грамматикасы. –Астана, 2002.
10. Кеңесбаев І, Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. Лексика,
фонетика. –Алматы.1962, 1975.
11. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Алматы, I-
басылуы, 1963; II-басылуы , 1978., III-басылуы, 1988.,
IV-басылуы, 2001.
12. Қазақ тілінің анықтағышы. –Алматы: Арыс, 2004.-20
б.
13. Қалиев Б. Қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың
редукциясы. –Алматы, 1984.
14. Қожахметова Х. Мәнерлеп оқу. Алматы, 1982
15. Мырзабеков С. Қазақ тілінің айтылым сөздігі.
Алматы, 2001
16. Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. –
Алматы, 1999.
17. Мырзабеков С. Қазіргі қазақ тіліндегі дыбыстар
тіркесі. –Алматы, 2002.
18. Мырзабеков С. Қазақ тілі фонетикасы. Алматы, 2004
19. Неталиева Қ. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. –
Алматы, 1977.
20. Омарбеков С., Жүнісов Н. Ауызекі тіліміздің дыбыс
жүйесі. Алматы, 1985
21. Омарбеков С. Халықтық тіліміздегі тектес тілдер
мен ортақ құбылыстар. Дыбыстардың қолдаанылу
ерекшелігі. Алматы, 1978
22. Серғалиев М. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. –
Алматы, 1995.
23. Сыздықова Р. Қазақ тілінің анықтағышы. –Астана,
2000.
24. Сыздықова Р. Сөз сазы. - Алматы, 1983.
25. Тайлақбаев Б. Қазақ тіліндегі салдыр шұғыл
дауыссыздар.– Алматы, 1981.
26. Томанов М. Тіл тарихы туралы зерттеулер. Алматы,
2002
27. Джунисбеков А. Гласные казахского языка. Алма-
Ата, 1979
28. Джунисбеков А Сингармонизм в казахском языке.
Алма-Ата, 1980
29. Джунисбеков А. Просодика слова в казахском языке.
Алма-Ата, 1987
30. Аралбаев Ж.А. Вокализм казаского языка. Алма-Ата,
1970
31. Баскаков Н.А. Историко-типологическая фонология
трюкских языков
Ќосымша:
32 Абуов Ж., Жунисбеков А. Фонетическая запись
казахского текста. – Алматы, 1991.
33 Вопросы казахской фонетики и фонологии. –Алматы,
1979.
34 Фонетика казахского языка. –Алматы, 1969.
35Қалиев Ғ., Оралбаева Н., Қасымова Б., Шалабаев Б.,
Төлегенов О. Қазіргі қазақ тілі. Жаттығулар жинағы. –
Алматы, 1997.
36 Фонетика казахского языка. –Алматы, 1969.
Программа дисциплины Форма
для студентов Ф СО ПГУ 7.18.2/07
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті
Қазақ филологиясы кафедрасы
«Қазіргі қазақ тілі фонетикасы» пәні бойынша 050205 «
Филология: қазақ филологиясы» мамандығының
студенттеріне арналған
ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ
Павлодар 2008
Лист утверждения Форма
к программе дисциплины Ф СО ПГУ 7.18.2/11
для студентов
БЕКІТЕМІН
ФЖиӨ факультетінің
деканы
________________
Ж.Т.Сарбалаев
«___»_____________2
008ж
Құрастырушы: ф.ғ.к., доцент Г.К.Қажыбаева__________
Қазақ филологиясы кафедрасы
СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘН БАҒДАРЛАМАСЫ
«Қазіргі қазақ тілі фонетикасы» пәні бойынша 050205- «Филология: қ
азақ
филологиясы»» мамандығының студенттері үшін
Студенттерге арналған пән бағдарламасы «___»________2008
жылы бекіген
жұмыс бағдарламасы негізінде дайындалды.
Қазақ филологиясы кафедрасының «___»___2008 ж.
мәжілісінде ұсынылды.
Хаттама №__
Кафедра меңгерушісі_______________________Қ.П.Жүсіп
Филология, журналистика және өнер факультетінің
«_____»_____2008 ж. әдістемелік кеңесінде мақұлданды.
Хаттама №___
ӘК төрайымы ____________________ М.В. Семенова
Оқытушы туралы мәлімет:
ф.ғ.к., доцент Қажыбаева Гүлден Кенесқызы
Тел. (8-7182) 32-43-08
Қабылдау уақыты: жұма сағ.15.35, ауд. №324
Пән туралы мәліметтер:
«Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы» пәні 050205-«Филология: қазақ
филологиясы» мамандығында 1 семестрде 15 аптада оқытылады. Жалпы
сағат саны – 90, дәріс -15с, тәжірибешілік -15, СӨЖО-15с, СӨЖ-45с.
Фонетиканың зерттеу нысаны, дамуы, қалыптасуы
туралы мәлімет беру; қазақ фонетикасының зерттелуіне шолу
жасау; тіл дыбыстарын игерту; дауысты дыбыстардың
ерекшеліктерін меңгерту; дауыссыз дыбыстардың
ерекшеліктерін меңгерту; буын, екпін, тасымал туралы түсінік
беру; дыбыстардың бір-біріне әсер ету заңдылықтарымен
таныстыру, дыбыстық өзгерістердің түрлермен таныстыру;
орфография принциптерімен таныстыру; қазақ тілінің
орфографиясы мен орфоэпиясынан толық түсінік беру.
Пәннің қысқаша аннотациясы
«Қазіргі қазақ тілі фонетикасы» пәнінде фонетиканың
зерттелу, зерделену тарихын пайымдату, тіл дыбыстарының
жасалу ерекшеліктерін, тіл дыбыстарының түрлері мен
қасиеттерін, дыбыс ырғағы, дыбыс күші, дыбыс әуені, актив,
пассив сөйлеу мүшелерін, фонема қасиетін, тіл
дыбыстарынан айырмашылығы мен байланысын, дауысты,
дауыссыз дыбыстардың акустикалық-артикуляциялық
қасиеттерін, буын, екпін түрлерін, интонация, үндестік
заңының ерекшеліктерін, орфоэпиялық, орфографиялық
норма, дауысты, дауыссыз дыбыстар емлесін, тасымал
заңдылықтарын игерте отырып, қазіргі қазақ тілі
фонетикасының теориялық курсын жоғары деңгейде
меңгерту.
Пәнді оқыту мақсаты
:
- «Қазіргі қазақ тілі фонетикасы» пәнінде студенттердің
сауатты сөйлеуін, жазуын қалыптастыру;
- дауысты, дауыссыз дыбыстардың түрлерін ажырата білуге
дағдыландыру;
- фонетика заңдылықтарын терең түсіне білуге үйрету;
- үндестік заңының ерекшеліктерін меңгерту;
- фонетикалық талдауға жаттықтыру.
Қолданылатын єдебиеттер
Негізгі:
1 Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. –
Алматы, 1988.
2 Байтұрсынов А. Шығармалары. – Алматы, 1989.
3 Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. –Алматы, 1992.
4 Балақаев М. Қазақ тілі мәдениетінің мәселелері. –
Алматы, 1965.
5 Бейсенбаева К. Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы. –
Алматы, 1973.
6 Досмұхаметұлы Х. Аламан. –Алматы, 1991.
7 Дүйсебаева М. Қазақ әдеби тілі орфоэпиясының кейбір
мәселелері. –Алматы, 1973.
8 Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. –Алматы,
1999.
9 Қазақ грамматикасы. –Астана, 2002.
10 Кеңесбаев І, Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. Лексика,
фонетика. –Алматы.1962, 1975.
11Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Алматы, I-
басылуы, 1963; II-басылуы , 1978., III-басылуы, 1988.,
IV-басылуы, 2001.
12Қазақ тілінің анықтағышы. –Алматы: Арыс, 2004.-20 б.
13 Қалиев Б. Қазақ тіліндегі дауысты дыбыстардың
редукциясы. –Алматы, 1984.
14Қожахметова Х. Мәнерлеп оқу. Алматы, 1982
15Мырзабеков С. Қазақ тілінің айтылым сөздігі. Алматы,
2001
16 Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. –Алматы,
1999.
17 Мырзабеков С. Қазіргі қазақ тіліндегі дыбыстар
тіркесі. –Алматы, 2002.
18 Мырзабеков С. Қазақ тілі фонетикасы. Алматы, 2004
19 Неталиева Қ. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. –
Алматы, 1977.
20Омарбеков С., Жүнісов Н. Ауызекі тіліміздің дыбыс
жүйесі. Алматы, 1985
21Омарбеков С. Халықтық тіліміздегі тектес тілдер мен
ортақ құбылыстар. Дыбыстардың қолдаанылу
ерекшелігі. Алматы, 1978
22 Серғалиев М. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. –
Алматы, 1995.
23 Сыздықова Р. Қазақ тілінің анықтағышы. –Астана,
2000.
24 Сыздықова Р. Сөз сазы. - Алматы, 1983.
25Тайлақбаев Б. Қазақ тіліндегі салдыр шұғыл
дауыссыздар.– Алматы, 1981.
26 Томанов М. Тіл тарихы туралы зерттеулер. Алматы,
2002
27Джунисбеков А. Гласные казахского языка. Алма-Ата,
1979
28Джунисбеков А Сингармонизм в казахском языке.
Алма-Ата, 1980
29Джунисбеков А. Просодика слова в казахском языке.
Алма-Ата, 1987
30Аралбаев Ж.А. Вокализм казаского языка. Алма-Ата,
1970
31Баскаков Н.А. Историко-типологическая фонология
трюкских языков
Ќосымша:
32 Абуов Ж., Жунисбеков А. Фонетическая запись
казахского текста. – Алматы, 1991.
33 Вопросы казахской фонетики и фонологии. –Алматы,
1979.
34 Фонетика казахского языка. –Алматы, 1969.
32Қалиев Ғ., Оралбаева Н., Қасымова Б., Шалабаев Б.,
Төлегенов О. Қазіргі қазақ тілі. Жаттығулар жинағы. –
Алматы, 1997.
36 Фонетика казахского языка. –Алматы, 1969.
Тематический план Форма
дисциплины Ф СО ПГУ 7.18.2/07
Достарыңызбен бөлісу: |