Реферат айша Ғарифқызы Ғалымбаева Орындаған: Асқар Ш.Қ. 2023-2024 оқу жылы мазмұНЫ: Кіріспе
жүктеу/скачать 1,39 Mb.
|
1 2
- Бұл бет үшін навигация:
- НЕГІЗГІ БӨЛІМ
|
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ РЕФЕРАТ Айша Ғарифқызы Ғалымбаева Орындаған: Асқар Ш.Қ. 2023-2024 оқу жылы МАЗМҰНЫ: 1.Кіріспе 2.Негізгі бөлім 3.Қорытынды 4.Пайдаланылған әдебиеттер КІРІСПЕ Айша Ғарифқызы Ғалымбаева – суретші, кино суретшісі. Алғашқы кәсіби суретші-қазақ қызы. Әбілхан Қастеевтен кейінгі суретшілердің келесі ұрпағы – жас суретшілер мен суретшілердің плеадасы-шешуші болды. 1940 жылдары талантты жастар елдің орталық көркемсурет университеттеріне оқуға барады және туған жерлеріне оралып, өзінің ерекше, ұлттық тілін іздейді. Осы уақытта Бейнелеу өнері сахнасында Айша Ғалымбаева пайда болады. Айша Ғалымбаева 1917 жылы 29 желтоқсанда Есік ауылында (Оңтүстік-Шығыс Қазақстан) дүниеге келген. Онда суретші өзінің балалық және жастық шақтарын өткізді. Аймақтың табиғаты кішкентай Айша үшін алғашқы мұғалім болды - гүлденген аңғарлар, тау өзендері, дала ені оны шабыттандырды, ондағы ішкі Жаратушыны нығайтты. Өз заманының барлық қыздары сияқты, Айша да кесте тігіп, киіз (киіз, кошмалар) кигізіп, кілемдер үшін күрделі өрнектер жасап, нағыз қолөнерші атанған. Мұның бәрі қыз тыңдағанды ұнататын халық әндері мен аңыздарымен үйлесіп, оның болашақ шығармашылық жолының негізін қалады. Ол барлық бос уақытын сурет салумен өткізді, оның суреттері оларды көргендердің бәріне ұнады, бұл қызға өз қабілеттеріне сенімділік берді және одан да көп жасауға деген ұмтылысты тудырды. Сонымен бірге, аға буын оның бейнелеу өнеріне деген сүйіспеншілігін жеңіл кәсіп деп санады және Айшаның хоббиін құптамады. НЕГІЗГІ БӨЛІМ Аға буынның оның бұл өнеріне қарсылығына қарамастан, жас суретші оқудың бірінші жылында Алматының театр-көркемсурет училищесін үздік бітіреді. Бұдан кейін ВГИК-те (Ресей, Мәскеу) кино суретшісіне дайындық бар. "Абай әндері", "махаббат туралы Поэма", "жігіт қыз" сияқты фильмдерге арналған көптеген эскиздер оның кескіндеме сипатында ерекше икемділікті қалыптастырады. Халық костюмдерінің эскиздерін жасау үшін материалдар жинау кезінде Айша бүкіл ел бойынша саяхатқа шығады, жол бойында тек ерлер мен әйелдер костюмдерінің ғана емес, сонымен қатар ежелгі киелі орындар мен табиғи ландшафттардың эскиздерін жасайды. Көп жылғы еңбектің нәтижесі 1958 жылғы "Қазақ халық костюмі" альбомы болды, ол қазақ халық киімі элементтерінің егжей-тегжейлі иллюстрацияларын қамтыды. Тағдырдың таңдаулы қызына өнердің құдіретін жаратқанның өзі сыйлаған. Онда да тек кенепке жағар көп бояуды ғана емес, күй көкірек тыныстар кең дүние – айналасын да әдемі жаратқан. Өнердің өзі «болмыстың қолдан шекіп соққан қалыбы» дейтініміз де сондықтан. Ал, Айша Ғалымбаева өз әлемінің сол болмысын жүректің жылуымен әлдилеп, шекімей-шертпей аялап, оны күншуақ пен көлеңкенің нұр сәулесі тұнған алуан түстерден дестелейді. Шығармашылығындағы басты рөлде әйел бейнесі болды. Айша Ғалымбаева туған жерінің сұлулығы мен әдет-ғұрыптарынан басқа, қазақ әйелінің сұлулығын ең қарапайым көріністен де шабыттандырады.Осылайша әйелдің күшін, оның ішкі және сыртқы сұлулығын дәріптеуге арналған көптеген бейнелер жасалды. Оның картиналарында біз кішкентай қызды, жас қызды, зауыт жұмысшысын, кино актрисасын, инженерді, өнертанушыны, сүйікті анасы мен қамқор әжесін көреміз. Оның жұмысы түстің әсем декоративтілігімен, сызықтардың графикалық сипатымен және жалпы өмірді растайтын, оптимистік көңіл-күймен сипатталады. Суретшінің бүкіл шығармашылық жолында серік болған көптеген автопортреттер. Олардың арқасында Айша Ғалымбаеваның өзі қалай өсіп, өзгергенін көруге болады: жас қыздың ұялшақ көзқарасынан "Автопортрет" (1947, 1950, 1954, 1955), "қызыл түсті Автопортрет" (1961, 1964, 1970, 1980, 1988 жылдар) жетілген, өзіне сенімді әйелге, бірақ әрқашан талғампаз және әдемі. «Автопортрет» Суретшінің қай жанрға артықшылық бергенін айту қиын-оның әлемге деген қызығушылығы мен сүйкімділігі әр жұмыста көрінеді. Портреттердің ғана емес, "Қазақстан әні", "Алматы таңы"сияқты көп фигуралы композициялардың шебері. Кинематография әлемі өз ойын білдіруде үлкен еркіндік береді-Ғалымбаеваның 1965 жылғы "Той шопандары" картинасында өз кейіпкерлерін дауылда айналып жүрген шығармаларындағы барлық динамизмді сезінбеу мүмкін емес. Жарқын дақтар, театрлылық, түстердің бүлігі, өмір мерекесі. Тіпті оның натюрморттары да қозғалысқа толы. Айша Ғалымбаева киноның кәсіби суретшісі, демек, картинаға кинематографтың көзімен қарайтыны сөзсіз. Оның туындыларындағы композицияның сахналық жанр емес, тіпті натюрморттың өзінде қозғалысқа тұнып тұратыны сондықтан. Бұйымдардың бәрі бір-бірімен ілігіп, жеп-жеңіл ортаның өзі кез келген үлкен-кіші заттарды мейірім шуағымен аялап тұрады. Тіпті кеңістіктің өзі суретшінің эстетикалық оқиғаға қатысқан баршаның арасындағы ырғақты және түрлі-түсті байланысты білдіргісі келген сезім толқынына толы. Үй бұйымдары, жемістер мен гүлдер және адамдардың бәрі біркелкі әсем. Себебі олардың бәрі бір кеңістік, бір ырғақтың дүниесі ғой (Қызыл апорт және табақ. 1994). Суретшінің жан дүниесінде өзін қоршаған айналаны түсінетін бірден бір жан жалғыз өзім деп түсінетін таңғажайып түйсік бар. Оған қоса өзін «бейнелеу арқылы гүлдің, дыбыстың, үндестік пен иістің рухани мәнін түсінетін» (Бодлер) өнер адамымын деп санайды. Жан дүниесінің соншама сезімталдығы және асқан дарынының арқасында суретші ғаламға деген поэтикалық түйсіктің жаңа ғана көз ашқан соны тұсына жиі-жиі тап болады. Заттардың сол сұлулығын жаңадан қайтара ашып, олардың арасындағы түйсіктік байланысты орнатқысы келетін тірізді. Әдеттегі салыстырмалар мен ұқсастықтардың көнетоз қабығы аршылып, қайтадан тағы бір жаңалық ашылғандай болады. Сол кезде қыздар гүл жайнап, күн шуағы аймалайды, жетіліп жеміс піседі. Өнерге деген мұндай соны көзқарасқа елікпеу, сезім дүниесінің мұндай мөлдірлігіне мейірленбеу мүмкін емес. Айша Ғарифқызының картиналарындағы қарапайым да күрделі, нышанды және ағынан жарылатын аңқау композициялардың бәріне табиғилық пен турашылдық мінез тән. Суретшінің өзі айналасынан не көрсе сол қалпында кенеп бетіне көшіріп сала салғандай көрінеді. Алайда, алас ұрған көп әсердің арасынан таңдаған құбылысты аршып алып, талғам таразысына салып, бағасын беріп, оны айқын да сенімді әлемдік үлгіге жеткізу үшін рухани шабыт, қажымас еңбек қажет. Немесе, табиғат құбылысының сол сәтін қалт жібермей тап басуың шарт. Сонда ақын сізге «суретші бізге сиреньнің, талып жатқан суретін, салып берді көзбе көз» деп тап басып, әділ бағасын айтады. Айша Ғалымбаева тағдырдың өзі еркелеткен, ұзақ жылдар бойына оған өзгеден ерекше көре білу, сезіне білу қабілетін аямай сыйлаған аяулы жан. Оның болмыс бітімінде кез келген суретші армандайтын асыл қасиеттер – шеберлік пен даналық, жан дүниесінің қартаймайтын жастығы бар. Оқулықтарды ақтарып, минут сайын әр дерекке, әр натураға елеңдей қарайтын кездің бәрі баяғыда артта қалған. Суретшінің жас кездегі жаза басудан, толайымдап толғайтын күдіктерден арылып, жасампаздықтың жазық даңғылына түскелі қай заман. Оның поэтикалық идеясы мен кескіндеме тілінде келістіре жазудың үндестігі ғажайып жарасым тапқан. Суретші қылқаламының әр сілтемесі техникалық шеберлік пен сезім қуатына толы. Ал, алуан түсті бояу мен нұр сәуленің өзі дүнияуи және руханият әлемінің арнайы жіберген ақ періштесіндей. Ол адам жанын поэтикалық әсер мен пәк сезімдерге бөлеуге қашанда әзір. жүктеу/скачать 1,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2