Кіріспе: Әлемнің әртүрлі халықтары мен аймақтарының қалыптасуы мен даму тарихы көбінесе отарлау процестерімен, территориядағы шетелдік державалардың келуімен, олардың жергілікті халық пен мәдениетке әсерімен тығыз байланысты. Отаршылдық дәуірі көптеген халықтардың тарихында терең із қалдырды, ал Қазақстан да ерекшелік емес еді. Қазақстанда отаршылдық дәуірдің басталуын қарастыру тек тарихи ғана емес, қазіргі заманғы перспективадан да маңызды. Бұл кіріспеде біз осы тақырыптың маңыздылығын және оның өзектілігін талқылаймыз.
Отарлық дәуір ұғымы шетелдік державалар өздерінің басқару құрылымдарын, экономикалық саясатын және мәдени нормаларын енгізу арқылы белгілі бір аумақтар мен халықтарға бақылау орната бастайтын кезеңді қамтиды. Қазақстан жағдайында отаршылдық дәуірдің басталуы XIX ғасырда Ресей империясының өз аумағына келуімен байланысты. Бұл кезең елеулі өзгерістер кезеңіне айналды және қазақ халқының өмірінің түрлі салаларында көрініс тапқан ықпал толқынын тудырды.
Қазақстанда отаршылдық дәуірдің басталуын зерттеу бірқатар себептер үшін өзекті екенін атап өткен жөн. Біріншіден, бұл аймақтың қазіргі геосаяси және мәдени ерекшеліктері қалыптасқан тарихи контекст. Бұрын қандай оқиғалар мен шешімдер қабылданғанын түсіну Қазақстан алдында тұрған қазіргі заманғы сын-қатерлер мен проблемаларды тереңірек талдауға мүмкіндік береді.
Екіншіден, отаршылдық дәуірді зерттеу мәдени алмасу, қазақ мәдениетін ассимиляциялау және сақтау процестерін толық түсінуге көмектеседі. Жаһандану мен әлемдік интеграция аясында отаршылдық әсерінен қандай мәдени құндылықтар берілгенін және қайсысы сақталғанын немесе жоғалғанын түсіну өзекті болып табылады.
Үшіншіден, Қазақстанда отаршылдық дәуірдің басталуын зерттеу өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсер еткен факторларды анықтауға көмектеседі. Шетелдік державалардың Қазақстан экономикасы мен қоғамына ықпалының оң да, теріс те салдары болды және осы факторларды түсіну қазіргі заманғы даму үшін неғұрлым тиімді стратегияларды әзірлеуге көмектесе алады.
Қазақстандағы отаршылдық дәуірдің басталуы бірқатар маңызды тарихи оқиғалар мен процестермен байланысты. Қазақстан тарихындағы отаршылдыққа дейінгі кезең әртүрлі қазақ хандықтары мен тайпаларының тәуелсіздігімен, сондай-ақ өзіндік мәдениеті мен өмір салтымен сипатталды. Бұл тұрғыда шетелдік державалардың келуі аймақтың саяси құрылымында өзгерістер тудырды.
Ресей, Қытай және Орта Азия хандықтарын қоса алғанда, шетелдік державалардың алғашқы байланыстары мен мүдделері Қазақстанда отаршылдық дәуірдің қалыптасуында шешуші рөл атқарды. Осы актерлердің рөлін және олардың қарым-қатынасын зерттеу отаршылдық дәуірдің басталуын түсінудің негізгі аспектісіне айналады.
1868 жылғы Түркістан съезі сияқты шарттарға қол қою және отаршылдық ықпалды орнату Қазақстан үшін ауыр зардаптарға әкелді. Осы келісімдерді және әр түрлі көшбасшылардың, соның ішінде Александр II-нің аймақты отарлау процесіндегі рөлін қарастыру осы кезеңнің тарихына тереңірек үңілуге мүмкіндік береді.
Отаршылдық саясат пен әлеуметтік өзгерістер қазақ халқының өміріне тікелей әсер етті. Басқару тәсілдерін, экономикалық реформалар мен әлеуметтік-мәдени өзгерістерді зерделеу қазақ қоғамы үшін жаңа шындықтың қалай қалыптасқанын және олардың алдында қандай сын-қатерлер тұрғанын түсінуге көмектеседі.