Реферат пәні: Қазақстан тарихы Тақырыбы: Қазақ хандығының билігінің хронологиялық кестесі
жүктеу/скачать 47,31 Kb.
|
Қазақ хандығының билігінің хронологиялық кестесі
- Бұл бет үшін навигация:
- Қасым хан
- Кенесары хан
- Тәуекел
| Қазақ хандарының билеуі
Жәңгір хан (хан билігі 1623-1652) – қазақ руларын бір мемлекетке біріктірген тұңғыш қазақ ханы. Оның тұсында тұңғыш қазақ жазуы жасалды. Қасым хан (1671-1680 жж. хан билігі) – өзінен бұрынғы Жәңгір ханның саясатын жалғастырып, қазақ руларының бірлігін қамтамасыз етіп, Каспий теңізінде флот құрды. Абылай хан (1771-1781 жж. хан билігі) - 1773-1775 жылдардағы халық көтерілісі басшыларының бірі. Қытай Цинь әулетіне қарсы. Қазақтың тұңғыш кітабы «Кітап ат-Таурихты» жасады. Кенесары хан (хан билігі 1801-1847) – ұлы ақын, ағартушы ретінде белгілі. Оның тұсында алғашқы заңдар бекітіліп, салық салу жүйесі құрылды. Абылай хан (1845-1864 ж. хан билігі) – 19 ғасырдың 2-жартысындағы ұлт-азаттық қозғалысты басқарды, Ресей империясының Қазақстандағы отарлау саясатына қарсы күресті. Тәуке хан (хан билігі 1870-1884) – Ресей империясының Қазақстандағы отаршылдық ықпалының күшеюі кезеңінде билік құрған қазақтың соңғы ханы. Оның билігі 1916 жылғы қазақтар көтерілісінен кейін аяқталды. Әбілқайыр (1710-1748) – қазақтың атақты хандарының бірі. 1731 жылы Жезқазған аймағын басқаруға сайланды. 1738 жылы ол барлық қазақ ордаларын бір мемлекетке біріктіріп, бүкіл Қазақстанның тұңғыш ханы болып жарияланды. Әбілқайыр билігі кезінде мемлекеттілікті нығайтып, қол астындағыларға белгілі заңдар мен ережелерді қалыптастырды. Керей (1837-1885) – Қазақ ханы, білім мен мәдениет саласындағы реформаларымен танымал. Оның тұсында қазақ балаларына арналған көптеген мектептер мен оқу орындары құрылды. Сондай-ақ ұлттық мәдениет пен әдебиеттің дамуына қолдау көрсетті, атап айтқанда, қазақтың көптеген танымал ақын-жазушыларына демеушілік жасады. 1582 жылы Шығайдың ұлы, жас сұлтан Тәуекелге Ұлы хан атағы берілді. Бұл әлемдік тарихтағы қателіктерін мойындап, одан сабақ алуды білген санаулы билеушілердің бірі. Баба сұлтанның жойылуы үшін оның басты қарсыласы Өзбек ханы Абдаллах сол кездегі сұлтан Тәуекелге патшалық сый жасады – Самарқанд облысындағы құнарлы Африкент ауданы. Саясаткер Абдаллах «алтын тауларды» уәде етіп, қазақ ханының жастық шағы мен жалынымен ойнап, Тәуекелдің көмегімен мол құрбандық шалып, қарсыластарын жойғысы келді. Уәделер жартылай ғана орындалды. Өзін өзбек билеушісінің қолындағы қуыршақ ретінде түсінген Тәуекел ІІ Абдаллахпен одақты үзіп, оған шабуыл жасап, екі рет жеңіліске ұшырайды. Ол көршілерінің мәселесімен айналысып жүргенде, Қазақ хандығының ішінде ішкі қайшылықтар басталды. Ойраттардың шабуылдары жалғасты. Көшіммен болған соғыста Тәуекелдің жиені орыс патшасы Федор Ивановичке (1584 - 1598) тұтқынға түседі. Хандық әлсіреді. Ал енді орыс патшасы ынтымақтастықты емес, қамқорлықты ұсынды. Дипломаттар біртұтас саяси шешімге келмеді, бірақ керуен саудасы белсенді түрде жалғасты. Ұлы хан Тәуекел 1598 жылы Бұхара қоршауында алған жарасынан нағыз жауынгер ретінде қайтыс болды. Тақ оның ағасы Есім ханға өтіп, «жер жинаушы» және заң шығарушы ретінде танымал болды. Оның билігінің басында күрделі саяси жағдай болды: өзара алауыздық, ойраттардың шабуылдары, Ташкент, Сайрам және Әндіжанды қайтаруды көздеген Бұхараның Аштархандық ханы шапқыншылықтары. 20 жылға созылған қазақ-бұқар соғысы (1603-1624) басталды. Көшпелілер жүйесі бұзылды. Оның жарқын мысалы ретінде қазақ хандығының жалпы қабылданған астанасы Есіммен бірге Түркістанда болған кезде, Ташкентті өз үлесіне айналдырып, тәуелсіздігін жариялаған көтерілісші хан Тұрсынның жағдайы болды. жүктеу/скачать 47,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|