Мазмұны I Кіріспе……………………………………………………. 3
II Негізгі бөлім
1.1 Қайың жапырақтарының пайдасын………………………. 4
1.2 Қайың бүршіктері....................................................... 5
1.3 Қайың бүршігінен жасалатын дәрілік препарат………………………………………. 6
1.4 Қайың жапырағынан жасалған препараттың пайдасы.................................................................... 7-8
III Қорытынды.................................................................... 9
ІV Әдебиеттер тізімі............................................................ 10
Кіріспе Қайың – ақ түсті қабығымен ерекшеленетін әдемі ағаш. Өмір сүру ұзақтығы — 100 — 150 жыл. Ол көктемде ерте бүршік жарып, кеш жапырақ түсіретіндігімен ерекшеленеді. Табиғатта қайыңның 140 түрі бар. Елімізде оның көптеген түрлері кездеседі. Ең кең таралған түрі — кәдімгі қайың немесе аққайың. Баянауыл және Көкшетау қорықтарында қарағай, көктерекпен бірге қайыңның “үлпек қайың” деп аталатын түрі өседі. [1]
Қайыңның бүршігі мен жапырағында, гүлі мен діңінің қабығында және ағашы мен шырынында емдік қасиеттер бар. Оның бүршіктері мен жапырақтарының құрамында эфир майы, қара май, флавоноидтар, сапониндер мен С дәрумені бар. Шырынын сусын ретінде пайдаланады. Қайыңнан жоғары сапалы шаңғы мен шере жасалынады. Тез шіріп кететіндіктен құрылыста аз қолданылады. Жанғыштық қасиеті жоғары болғандықтан, отын ретінде пайдаланады. Көп күтімді қажет етпейді. Жас көшетін алғашқы жылдары түзулеп өсірсе, діңі тік әрі әдемі болып өседі.[1]
Жапырақтары мен бүйректерінде фитонцидтік қасиеттері бар, судың дайындалуы және бүйректің оттығы антисептикалық, несеп және холеретикалық агент ретінде пайдаланылады. Бүйректен алкогольге арналған тұнбаға экзема, қысым жарасы, жараларды емдеу, сондай-ақ тері эрозиясы және бүйрек тітіркенуімен бірге жүретін диуретик ретінде пайдаланылады. Қайың бүршігі шай сияқты қайнатылған (жарты стакан су қайнатуға арналған 1 сағ) және жеңіл суықпен ішеді. Қайың жапырағындағы шай үшін қайың жапырақтары шынымен диуретикалық әсер ететіндігі туралы дәлелдер бар. Зерттеулер әзірге ингредиенттердің қайсысы бұған жауапты екенін нақты анықтай алмады. Ұзақ уақыт бойы қайыңның жапырағында болатын өсімдік белсенді пигменттері (флавоноидтар) гиперозид пен авикулерин диуретикалық әсерге ие болды деп сенген. Содан кейін оқшауланған белсенді ингредиенттердің әсері қайың жапырағындағы шаймен салыстырылды. Бірнеше әрекетте шай фармацевтикалық өңделген флавоноидтарға қарағанда жақсы жұмыс істеді. Арақ инфузиясы буындарда ауырсынуымен жараланған дақтармен сүртілді. Оның бактерицидтік әсері тұрғысынан қайың жапырақтары терек теректерінен кем түспейді және құс шие мен лайм жапырақтарынан асып түседі. [1]
Бауырдың жас жапырақтары жүйке жүйесі, бүйрек коликасы және сарғаюы, сондай-ақ қабынуға қарсы және витаминді емдеуге арналған тұнбалар ретінде пайдаланылады. Буындардың ревматизмі рфтстендте қысқа және құрғақ қайың жапырақтарын қолданып, компресстер мен ванналарды пайдаланады. Сүйектің ауырсынуынан құтылу үшін, көне заманнан бері біз қайыңның шипалымен бауыздаған моншаға бардық және шаштың өсуін күшейтіп, ынталандыру үшін жапырақтары қызарып, басын жуды. Жапырақтарды құю күйіктерге, аяқтарын терлеуге қолданылады.[2]
Қайың қабығы диатезге және түрлі жараларға көмектеседі. Қайың қабығынан алынған қайың шырыны терінің паразиттік және саңырауқұлақ инфекциясын, экземаны, қышыма мен алапес ауруды азайту үшін қолданылады. Бұл жақпа құрамына кіреді - ихтиол, Вишневский, Митрошин.[2]
Қайың ағашынан жоғары сапалы сірке қышқылын айдау арқылы алуға болады. Қайың көмірі - карбен - улармен және токсиндермен улану үшін, дизентериямен және антисептик ретінде қолданылады. Ежелден бері қайың саңырауқұлақтары (чага) ішкі ісіктерге қарсы агент ретінде қолданыла бастады. Шай сияқты - күш пен қуат алуға, тәбетті арттыруға және бас ауруын жеңілдетуге арналған. Сіз чаганы жылдың кез келген уақытында жинай аласыз, ағаштарда жапырақтары болмаған кезде жақсы. Олар шикізатты салқын жерде сақтайды - олар тез қалыпқа түседі.[2]
Биохимиктер қайың шайырынан 10-ға жуық заттарды тапты, олардың көпшілігі антисептикалық, емдік және созылу қасиеттеріне ие. Оның таза түрінде тырнақтың саңырауқұлақ инфекциясы үшін қолданылады. Ветеринарлық медицинада олар жылқы, ірі қара және ұсақ малдардағы тұяқтың қабынуын, иттер мен мысықтардың тырнақтарының фузариумды қабынуын емдейді. Сұйылтылған түрінде қайың шырыны қабынуға қарсы жақпа құрамдас бөлігі болып табылады (Вишневский, Конков), кейде ол ихтиол жақпаға қосылады. [2]