Реферат tақырыбы: «Нейрондар. Орталық жүйке жүйесін зерттеу тәсілдері»
жүктеу/скачать 55,67 Kb.
|
3. Синапс арасындағы байланысЭлектрондық импульстің аксонның аяқталуына жеткенде, ақпарат синаптическом аралығымен жабысатын нейронның дендриттеріне жіберілуі керек. Кейбір жағдайларда электрлік сигнал дерлік нейрондар арасындағы алшақтықты көбейте алады және оның жолын жалғастыра алады. Басқа жағдайларда, нейротрансмиттерлер ақпаратты бір нейронды келесіге жіберу үшін қажет. Нейротрансмиттерлер - синхрондық диапазонды кесіп өтіп, басқа нейрондық рецепторлық орындарға жету үшін аксон терминалдарынан босатылған химиялық хабаршылар. Бұл реакция деп аталатын процесте бұл нейротрансмиттерлер рецепторлық аймаққа қосылады және қайта пайдаланылатын нейронды қайта оралады. Нейротрансмиттерлер біздің күнделікті жұмысымыздың маңызды бөлігі болып табылады. Ғалымдар қанша нейротрансмиттер бар екендігі белгілі болғанымен, ғалымдар бұл химиялық хабаршылардың 100-ден астамын анықтады. Осы нейротрансмиттерлердің әрқайсысы денеде қалай әсер етеді? Ауру немесе есірткілер осы химиялық хабаршыларға араласқанда не болады? Төменде негізгі нейротрансмиттерлердің кейбіреулері, олардың белгілі әсерлері және олармен байланысты бұзылулар бар. Ацетилхолин: жадпен, бұлшықеттердің қысылуымен және білімімен байланысты. Мидағы ацетилхолиннің болмауы Альцгеймер ауруымен байланысты. Эндорфиндер: эмоциялар мен ауырсынуды қабылдау. Дене қорқыныш пен жарақатқа жауап ретінде эндорфиндерді босатады. Бұл химиялық хабаршылар морфин сияқты опиаттық препараттарға ұқсас, бірақ олар айтарлықтай күшті. Допамин: ой-пікірімен және рахат сезімімен байланысты. Паркинсон ауруы - бұл дофаминнің тапшылығына байланысты бір ауру. Дәрігерлер мидағы допамин белсенділігін арттыра алатын дәрілерді тағайындауы мүмкін. Бір санат - допамин әсерін имитациялайтын допамин агонистері. Агентінің тағы бір түрі - леводопа, мидағы допаминге айналады. Олардың әрқайсысы өздерінің салыстырмалы артықшылықтары мен жанама әсерлеріне ие. Зерттеушілер мидың кейбір бөліктерінде шизофрения мен шамадан тыс мөлшерде допамин арасында тығыз байланыс орнатты. 4. Орталық жүйке жүйесін зерттеу тәсілдері Орталық жүйке жүйесін зерттеудің екі үлкен тобы бар: 1) жануарларға жүргізілетін тәжірибелік әдіс; 2) адамға қолданылатын клиникалық әдіс; Эксперименттік әдістерді өз кезегінде мыналарға бөлуге болады: Мінез-құлық; физиологиялық; Морфологиялық; Химиялық анализ әдістері; Мінез-құлықтың негізгі әдістері мыналарды қамтиды: табиғи жағдайда жануарлардың мінез-құлқын бақылау. Мұнда телеметриялық әдістерді - тірі организмдердің жүріс-тұрысы мен физиологиялық функцияларын қашықтықта тіркеуге мүмкіндік беретін әр түрлі техниканы бөліп көрсету қажет. Биологиялық зерттеулердегі телеметриядағы жетістіктер радиотелеметрияның дамуымен байланысты; Физиологиялық әдістер көп емес. Олардың негізгілеріне жүйке тінін жою, электрлік ынталандыру және электрлік тіркеу әдісі жатады. Зерттелетін құрылымдардың функцияларын белгілеу үшін жүйке тінін жою: жүйке жолдарын немесе мидың бөліктерін үзу арқылы нейрохирургиялық кесінділер электродтар, олардан электр тогы немесе тұрақты өткен кезде бұл әдіс электролиттік деструкция әдісі немесе жоғары жиілікті ток -термокоагуляция әдісі деп аталады. Тіндерді хирургиялық жолмен скальпельмен алу - экстирпация немесе сору әдісі - аспирация әдісі; Жүйке жасушаларының іріктеп өлуіне себеп болатын заттардың химиялық әсері (кайин немесе иботен қышқылдары және басқа заттар); Бұл топқа сонымен қатар жүйке жүйесі мен мидың жарақат алу салдарынан болған түрлі жарақаттарының клиникалық бақылаулары (әскери және тұрмыстық жарақаттар) кіреді. Электростимуляция әдісі мидың әртүрлі бөліктерін электр тоғымен тітіркендіруге, олардың қызметін анықтауға қолданылады. Дәл осы әдіспен ми қыртысының соматотопиясы анықталып, кортекстің мотор аймағының картасы (Пенфилд гомункулы) сызылды. Электроэнцефалография - орталық жүйке жүйесін зерттеудің кең таралған электрофизиологиялық әдістері. Оның мәні мидың кортексінің кейбір аймақтарының потенциалдарының ырғақты өзгерістерін екі белсенді электродтар арасында (биполярлық әдіс) немесе кортекстің белгілі бір аймағындағы белсенді электрод пен мидан алыстағы аймаққа салынған пассивті тіркеуде жатыр. Электроэнцефалограмма - бұл жүйке жасушаларының маңызды тобының үнемі өзгеріп отыратын биоэлектрлік белсенділігінің жалпы потенциалының қисығы. Бұл қосындыға синапстық потенциалдар және нейрондар мен жүйке талшықтарының ішінара әсер ету потенциалы жатады. Жалпы биоэлектрлік белсенділік бас терісіне орналасқан электродтардан 1-ден 50 Гц дейінгі диапазонда тіркеледі. Электродтармен бірдей, бірақ ми қыртысының бетінде электрокортикограмма деп аталады. ЭЭГ-ті талдау кезінде жеке толқындардың жиілігі, амплитудасы, формасы және толқындардың белгілі бір топтарының жиілігі ескеріледі. Амплитуда негізгі сызықтан толқын формасының шыңына дейінгі қашықтық ретінде өлшенеді. Іс жүзінде бастапқы сызықты анықтаудағы қиындықтарға байланысты амплитуданың шыңнан шыңға дейінгі өлшемдері қолданылады. Жиілік деп толқынның 1 секундта аяқтайтын толық циклдарының санын айтады. ЭЭГ 4 негізгі физиологиялық ырғақты жазады: Б -, В -, И- және Д - ырғақтар. b - ырғақ жиілігі 8-12 Гц, амплитудасы 50-ден 70 мкВ-қа дейін. Бұл тоғыз жастан асқан сау адамдардың 85-95% -ында (соқыр болып туылғандарды қоспағанда) көздерін жұмып тыныш ояу жағдайында басым болады және негізінен желке мен париетальды аймақтарда байқалады. в - ырғақ 14-тен 30 Гц-ке дейінгі жиілікке және төмен амплитудаға - 25-тен 30 мкВ-қа дейін. Ол L ырғағын сенсорлық ынталандырумен және эмоционалды қозумен ауыстырады. в - ырғақ прекцентральды және фронтальды аймақтарда айқын көрінеді және мидың функционалды белсенділігінің жоғары деңгейін көрсетеді. и - ырғақ 3,5-тен 7,5 Гц-ке дейінгі, амплитудасы 5-тен 200 мкВ-қа дейін. Ұйқылы-ояу адамда, и- ырғақ әдетте ұзақ эмоционалды стресс кезінде мидың алдыңғы аймақтарында тіркеледі және баяу толқындық фазалардың дамуы кезінде әрдайым дерлік тіркеледі. Бұл наразылық жағдайында тұрған балаларда анық жазылған. е - ырғағының жиілігі 0,5-3,5 Гц, амплитудасы 20-дан 300 мкВ-қа дейін. Мидың барлық аймағында кейде жазылады. Оянған адамда бұл ырғақтың пайда болуы мидың функционалдық белсенділігінің төмендегендігін көрсетеді. Сонымен қатар, ЭЭГ-де фондық толқындардан ерекшеленетін арнайы толқындар бар. Оларға мыналар жатады: K-комплекс, Л- толқындар, М - ырғақ, спайк толқын, өткір толқын. Ынталандырумен байланысты спецификалық белсенділік шақырылған потенциал деп аталады. Адамдарда бұл ЭЭГ-да пайда болатын электрлік белсенділіктің тербелістерін перифериялық рецепторлардың бір реттік ынталандыруымен (визуалды, есту, тактильді) тіркеу болып табылады. Шыққан потенциал амплитудасы мен кідіріс кезеңімен анықталады. Таламустың нақты ядролары арқылы қыртыстыққа афференттік қозудың түсуін көрсететін және қысқа кідіріс кезеңіне ие болатын шақырылған потенциал компоненттерінің бөлігі алғашқы жауап деп аталады. Олар белгілі бір перифериялық рецепторлық аймақтардың кортикальды проекциялық аймақтарында жазылады. Кейінірек магистральдың ретикулярлы түзілуі арқылы кортекске енетін компоненттер, таламустың және лимбиялық жүйенің спецификалық емес ядролары және ұзақ күту кезеңі екінші реттік жауаптар деп аталады. Екіншілік реакциялар, біріншіліктен айырмашылығы, тек бастапқы проекциялау аймақтарында ғана емес, сонымен қатар көлденең және тік жүйке жолдарымен өзара байланысты мидың басқа аймақтарында да тіркеледі. Бір эволюциялық потенциалды көптеген психологиялық процестер тудыруы мүмкін, ал бір психикалық процестер әртүрлі туындаған потенциалдармен байланысты болуы мүмкін. Реоэнцефалография - бұл адамның миындағы қан айналымын зерттеу әдісі, бұл қанмен қамтамасыз етілуіне байланысты ми тінінің жоғары жиіліктегі ауыспалы токқа төзімділігінің өзгеруін тіркеуге негізделген және жанама түрде мидың жалпы қан толтырылуының мәнін, тонусын, оның тамырларының серпімділігі мен веноздық ағу жағдайын бағалауға мүмкіндік береді. Әдіс ультрадыбыстық қасиеттерге негізделген, мидың құрылымдарынан, ми асқазан сұйықтығынан, бас сүйектерінен, патологиялық түзілімдерден әр түрлі жолмен көрініс табады. Мидың белгілі түзілімдерінің локализациясының мөлшерін анықтаудан басқа, бұл әдіс қан ағымының жылдамдығы мен бағытын бағалауға мүмкіндік береді. Компьютерлік томография - бұл компьютер мен рентген аппараты көмегімен адам миының құрылымдық ерекшеліктерін көзбен көруге мүмкіндік беретін заманауи әдіс. Компьютерлік томографияда ми арқылы рентген сәулесінің жұқа сәулесі өтеді, оның көзі берілген жазықтықта бастың айналасында айналады; Бас сүйегі арқылы берілетін сәуле сцинтилляциялық санауышпен өлшенеді. Осылайша, мидың әр бөлігінің рентгенографиялық суреттері әртүрлі нүктелерден алынады. Нәтижесінде осы жазықтықтағы ми тілімінің жоғары контрастты бейнесі пайда болады. Ядролық магниттік-резонанстық әдіс (ЯМР бейнелеу) радиоактивті қосылыстарға мүмкіндік береді. Субъект басының айналасында өте күшті магнит өрісі пайда болады, ол ішкі айналуы бар сутек атомдарының ядроларына әсер етеді. Қалыпты жағдайда әр ядроның айналу осьтері кездейсоқ бағытқа ие болады. Магнит өрісінде олар осы өрістің күш сызықтарына сәйкес бағытын өзгертеді. Өрісті өшіру атомдардың айналу осьтерінің біркелкі бағытын жоғалтып, нәтижесінде энергия шығаратындығына әкеледі. Бұл энергия сенсор арқылы жазылады, ал ақпарат компьютерге жіберіледі. Магнит өрісінің әсер ету циклі бірнеше рет қайталанады, нәтижесінде компьютерде зерттелушінің миының бірнеше қабатталған кесіні шығады . жүктеу/скачать 55,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|