Реферат тақырыбы: «Сүт өндірісінде қолданылатын стабилизаторлар мен стабилизациялық жүйелер»
жүктеу/скачать 110,47 Kb.
|
стабилизаторлар мен стабилизациялық
| Стабилизатор (лат. stabilis -орнықты, тұракты) — электр, қоректену желісі немесе тізбек жүктемесі параметрлері өз еркінше өзгергенде электр тізбегінде кернеу, ток немесе қуаттың нақты мөндерін автоматты түрде тұрақты үстап тұратын құрылғы. Тұрақты токтың қоректену кездерін пайдаланатын электрондық құрылғыларда, негізінен, параметрлік және компенсациялық стабилизатор қолданылады.
Қарапайым кернеу стабилизаторында кіріс кернеудің немесе жүктеме тогының өзгерісі тек стабилитрон арқылы токтың өзгеруіне әкеледі, ал жүктемеге параллель қосылған стабилитрондағы кернеу түсуі тұрақты болып қалады. Компенсациялық стабилизаторларда автоматтық реттеу жүйесі болады. Оларда шығыс кернеудің нақты мәні эталондық (тіректің) кернеудің берілген мәнімен салыстырылады. Бұл жағдайда пайда болған сигналдардың айырымы күшейтіліп реттегіш элементке беріледі. Ал күшейтілген сигнал шығыс кернеудің берілген деңгейге оралуына ұмтылатын етіп өсер етуі тиіс. Компенсациялық стабилизатор эталондық (тіректік) кернеу көзінен, салыстырғыш құрылгыдан, күшейткіш-түрлендіргіштен және реттегіш элементтен тұрады. Автоматтандыру деп адамды тікелей техникалық босататын автоматты құрылғыларды пайдалануды айтамыз. Автоматты өндірістік процесті адамның қатысуынсыз тек оның бақылауымен жүзеге асыратын құрылғы (машина, аппарат, аспап т.б.) АБТ деп жүйелерде өтетін процестің физикалық негізіне тәеулсіз техникалық (технолгиялық, өндірістік) процестерді басқару мен бақылау функциясын адамның тікелей қатысуынсыз орындайтын автоматты жүйелердің есептеу тәсілдерімен құрылу принциптерін зертртеумен шұғылданатын ғылыми – техникалық пәнді атайды. Кибернетика деп әртүрлі қызмет атқаруға тағайындалған (жанды және жансыз негізде) объектілермен және күрделі дамып тұратынжүйелермен мақсатты бағытталған басқару туралы ғылымды айтуға болса, онда АБТ кибернетика теориясының негізі болады. АБТ-ның алғашқы пайда болу кезі 1868 ж. Сол жылы ағылшын физигі Максвеллдің реттеушілер туралы мақаласы шыққан. Бірақ ол мақала тәжірибе жүзінде қолдану таппады. Содан соң 1872-1876 жж. орыс мехнигі Вышнеградский 2 еңбек жазды: «Тікелей әрекетті реттеушілер туралы», «Реттеушілердің жалпы теориясы». Сол еңбектерге АБТ негізі салынды. Автоматты реттеу дегеніміз объектінің жағдайын сипаттайтын тағайындалған (берілген, тапсырылған) шаманы бірқалыпта қ олдану немесе оны белгілі заң бойынша өзгерту процессі. Ол процесс объектінің жағдайын немесе оған әрекет етіп тұратын ауытқушы әсерлерді өлшеу және реттеу органына әрекет ету арқылы іске асырылады. Ауытқушы әсер деп объектіні кейбір тұрақталынған жағдайынан шығатын (ауытқытатын) және сырттан әрекет ететін әсерді айтады. Басқару мен реттеу анықтамаларын салыстыра отырып, барлық реттеу мәселелері қарапайым жағдайда басқару мәселелеріне кіреді деуге болады. Сүт құрамы тұрақты емес. Құрамында бір заттың болмауы немесе оның саны қалыптағыдан аз болуы әдетте малдың ауру жағдайын әлде азық құрамының толық еместігін көрсетеді. Сүт құрамының неден тұратындығын сондай-ақ сүт өңдеуде технологиялық параметрлердің әсерінен қалай өзгеретіндігін қарастырайық. 1 кесте - Сүттің құрамы.
Су. Су - сүттің физикалық жағдайын қамтамасыз ететін міндетті бөлігі. Сүтте орташа есеппен алғанда су 87%-ды құрайды. Сүт құрамындағы неғұрлым бағалы заттарға 3,3 % жуығын құрайтын ақуыз, оның ішінде казеин - 2,3 %, альбумин - 0,4%, глобулин - 0,12% жатады. Сүт ақуызын сіңіру нан ақуызын сіңіруге қарағанда 3-4 есе аз энергия талап етеді. Сүт ақуызында 20-дан аса ең жақсы баланстағы амин қышқылы бар, ал оның май құрамында арахидинді және басқа қышқылды биологиялық қатынаста жоғары белсенді осындай көрсеткіште май қышқылы бар. Сүт ақуызын екі топқа бөлуге болады: казеин (80% жалпы сүт мөлшерінен) және сарысу ақуыздары (20% жалпы сүт мөлшерінен). Сүт казеині кальций тұздарымен фосфор қышқылының күрделі кешенінде болады. Казеиннің күрделі қасиеті – оның коллоидті жағдайын ыдырататын, коагуляция каблеттілігі. Сарысу ақуызының негізгі бөлігін сүт құрамында жұқа дисперсті жағдайда болатын β-лактоглобулин, α-лактоальбулин және иммуноглобулиндер құрайды. Сарысу ақуыздары мәйекті ферменттермен және қышқылдармен тұнбаға түспейді. Ауыстырылмайтын ақуыздардың көп болуынан сүт ақуызы толық құнды болып табылады. Сүт ақуызы жоғары сіңімді болады (95…96%). Казеин кальций тұзы (казеинат кальций) түрінде болады, фосфопротеин күрделі ақуызы сүтке ақ түс береді. Жаңа алынған сүтте коллоидты ерітінді пайда болады; қышқыл ортада сүт қышқылды казеин кальций молекулаларына ұсақталып, еркін казеин қышқылы түбіне тұнады да, сүт қышқылы қойыртпағына айналады. Казеин ұйытқы ферменттерінің (асқазанның шырышты қабатында темір түзеді) әсерінен сүзбе мен ірімшік жасауға қолданылатын қою қойыртпаққа айналады. Іркітке майлы сүттен казеин тұндырғаннан кейін іркіт ақуыздары және кейбір басқа құрамындағы заттар қалады. Құрамында ауыстырылмайтын амин қышқылы бар іркіт ақуыздары (лизин, триптофан, метионин, треонин) тағам үшін неғұрлым маңызды сүт ақуызының биологиялық бағалы бөлігі болып табылады. Олардың бастысы құрамында өсу және қорғау заттары - лактоальбулин және лактоглобулин бар. Сиыр сүтінде бұл ақуыздар ақуыздың жалпы санының 18% құрайды, ал ешкі сүтінде 2 есе көп. Сүтті 70°С аса қыздырғанда лактоальбулин және лактоглобулин бөлігін жоғалтады, олар ішуге жарамай түбіне тұнады. Сондықтан пастерлегенде температураны 70ºС асырмайды. Бұдан басқа іркіт ақуыздарының құрамына иммуноглобулин кіреді (ақуыздың жалпы санының 1,9-3,3%). Бұл антител ролін атқаратын, микробтарды және басқа клеткаларды жапсыру жолымен басқа белоктардан басым болатын жоғары молекулярлы белоктар. Сүт белоктарының құрамында басқа нәрсемен ауыстыруға келмейтін барлық қайталанбас амин қышқылдарының бәрі бар, және толыққанды болып табылады. Сүт құрамында белоктық заттардан басқа белоктық емес сипаттағы (мочевина, пептидтер, амин қышқылдары, креатин, аммиак және т.б) көптеген азоттық біріктірулер бар. Мал организмінде аралық және соңғы тағамдық азоттық зат алмасуын жүзеге асырады және қаннан сүтке беріледі. Қанға сүттік тамақтан азоттық заттардың артық түсуі мочевина құрамын жоғарылатады. Пептидтер мен амин қышқылдарын ұйыту (сүт қышқылды бактериялар) микроорганизмдердің азоттық тамақтануы үшін маңызды. Қазіргі уақытта сүт ақуызын қорғайтын глобулин, лизоцим және көптеген дәрілердің сапасына негіз болуға мүмкін жаңа белок ангиогенин (қан тамырларының өсу факторы) игерілуде. жүктеу/скачать 110,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|