Реферат тақырыбы: ТҰрмыстық ЖӘне отбасылық зорлық-зомбылықпен әлеуметтік жұмыс
жүктеу/скачать 26,44 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- І Кіріспе ІІ Негізгі бөлім
- ІІІ Қорытынды ТҰРМЫСТЫҚ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚПЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС
- Пайдаланылған әдебиеттер
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті РЕФЕРАТ ТАҚЫРЫБЫ: ТҰРМЫСТЫҚ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚПЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС Орындаған: Бейсенбек Н. Тобы: 23-14k2 Қабылдаған: Абатбек А. Шымкент 2023ж. Жоспар: І Кіріспе ІІ Негізгі бөлім Отбасылық және тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауаптылық Отбасындағы қатыгездікті қалай азайтуға болады? Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу ІІІ Қорытынды ТҰРМЫСТЫҚ ЖӘНЕ ОТБАСЫЛЫҚ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚПЕН ӘЛЕУМЕТТІК ЖҰМЫС Қазақстан Республикасы адам құқықтарын қорғаудың халықаралық стандарттарына қосыла отырып, отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық деңгейін төмендету бойынша белсенді қадамдар жасауда. Алдын алу және құқыққа қарсы оқиғаларға барабар ден қою арасында тиімді теңгерімді табуға ерекше мән беріледі. Сонымен қатар, барлық жағдайларда отбасын сақтау, отбасылық байланыстар мен құндылықтарды нығайту мүмкіндігі ескеріледі. Оңтайлы тепе-теңдік ешбір елде табылмағанын атап өткен жөн. Қазақстандық қоғамда жауапкершілікті қатаңдату мәселелеріне қатысты ғылыми пікірталас осы күнге дейін жалғасуда. Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің және Қауіпсіздік Кеңесінің тапсырмасына сәйкес Бас прокуратура жанындағы Құқық қорғау органдары академиясының базасында отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл саласында қабылданып жатқан шаралардың тиімділігі туралы ғылыми-практикалық зерттеу жүргізілді. Жұмысқа тиісті ведомствоаралық жұмыс тобының құрамына енген қазақстандық белгілі ғалымдар мен практик-заңгерлер, Мемлекет басшысының атына отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауапкершілікті күшейту қажеттігі туралы өтініш берген белседі азаматтар (Р.Ошақбаев, С.Ақылбай, С.Тұрсынбекова, Л. Аренова, Н. Ерғалиева, Ж. Ильичева, Д. Сатжан, Ш. Али, Ж. Ахметова және басқалары), сондай-ақ Ресей, Украина, Өзбекстанның жетекші мамандары қатысты. Зерттеу барысында халықаралық тәжірибе, оның ішінде әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа жол бермеу бөлігінде БҰҰ бекіткен адам құқықтары саласындағы индикаторларға қол жеткізу тәжірибесі зерделенді. Ағымдағы жылғы 4 маусымда Академияда халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция, 17 қыркүйекте – Бас прокуратура жанындағы ҚР ҚК-і және ҚПК-ін қолдану практикасын мониторингілеу және қорыту жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобының отырысы өткізілді. Зерттеу қорытындылары Қауіпсіздік Кеңесі мен Президент Әкімшілігінің жедел жиналыстарында (а.ж. 1 және 8 қазанда) талқыланып, оң бағаланды. Авторлар қазіргі кезеңде денсаулыққа жеңіл зиян келтіру және ұрып-соғумен байланысты әкімшілік құқық бұзушылықтарды қылмыстандырудың қажеттілігі жоқ деген негізгі қорытындыға келді (ҚР ӘҚБтК-нің 73-1, 73-2-баптары). Бірінші. Қылмыстық құқық және қылмыстық саясат теориясы оның негізгі принциптері болып табылатын барлық әрекеттер үшін ортақ бірқатар міндетті критерийлер мен оларды қылмыстандырудың негізгі шарттарын анықтайды. Ұсынылған инновацияларды бағалауда, егер қылмыстық-құқықтық құралдардан тыс тиімді қарсы тұру мүмкін болса, онда қылмыстандыру жүргізілмеуі керек екендігін атап өту маңызды. Сонымен қатар, қылмыстандырудан күтілетін оң нәтижелер оның теріс салдарларынан асып түсуі шарт. Ұрып-соғу мен денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіруді ҚК-тен ӘҚБтК-ге бірнеше рет ауыстыру бойынша Қазақстанның тарихи тәжірибесі әкімшілік жауапкершілік шеңберінде құқық бұзушылықтардың осы құрамын анықтау мен құқық қолданудың жоғары тиімділігін көрсетті. Осылайша, аталған әкімшілік құқық бұзушылықтарды қылмыстық санатқа ауыстыру өзгерістері елдегі тұрмыстық қылмыстың жағдайына кері ықпал етті. Әкімшілік шарамен салыстырғанда құқық бұзушыны қылмыстық процестік жауапқа тарту қолайсыз және тиімсіз болды. Мысалы, егер 2015 жылға дейін денсаулыққа жеңіл зиян келтіргені үшін 3,5 – 4 мыңға жуық отбасылық жанжал шығарушы әкімшілік жауапкершілікке тартылса, онда жаңа ҚК-тің қабылдануымен бұл көрсеткіш 6 есе – 575 – 600-ге дейін қысқарды. Осылайша, жыл сайын 3 мыңға жуық құқық бұзушы жауапкершіліктен жалтарған деп тұжырымдауға болады. Бұдан әрі 2017 жылдан бастап аталған құқық бұзушылықтар ҚК-тен ӘҚБтК-ге ауыстырылғаннан кейін олардың тіркелуі 10 еседен астам өсті. Анықтама: 2017 ж. – 7 578, 2018 ж. – 15 548, 2019 ж. – 23 356, 2020 ж. – 22 533, 2021 ж. 6 айда – 10 857 әрекет. Екінші. Талдау көрсеткендей, отбасылық-тұрмыстық құқық бұзушылықтар әкімшілік заңнаманың салыстырмалы жеңілдігі себебінен емес, көптеген жағдайларда басқа факторлар мен жағдайлардың әсерінен жасалады (тәрбие, өзара қарым-қатынас, сыйластық деңгейі, өзара реніштік жанжалдар, неке адалдығын орнатпау және т.б.). Басқа себептерге қолайсыз әлеуметтік-экономикалық факторлар (жұмыссыздық, төмен табыс деңгейі, тұрғын үйдің болмауы, кредиттер және т.б.) жатады. Сондықтан, мысалы, құқықтық мәдениет деңгейін көтермей және әлеуметтік-экономикалық жағдайларды жақсартпай, қарастырылып отырған саладағы мәселелерді шешу мүмкін емес. Оған қоса, қылмыстандыру отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылықтың нақты жағдайын бұрмалау қатерімен байланысты және құқық бұзушылықтардың жасырылуына әкеледі. Мысалы, адам қылмыс жасады – ол сотталуы мүмкін, ал бұл жәбірленушілердің мүдделері үшін емес, ата-аналардың соттылығы балалардың болашағының көкжиегін тарылтады және көбіне жәбірленушілер мұны жақсы түсінеді. Үшінші. ҚК-те (108, 109 б.б.) болған кезде қасақана жеңіл дене жарақатын келтіру және ұрып – соққаны үшін қамауға алу (жеңіл дене жарақаты үшін – 60, ұрып-соғу үшін – 45 күнге дейін), айыппұл және түзеу жұмыстары көзделген. Бұл ретте қамауға алу негізгі жаза ретінде осы уақытқа дейін қамақ үйлерінің болмауына байланысты қолданылмай келеді, айыппұл отбасына ауыртпалық түсіреді, ал түзеу жұмыстары көбіне кінәлі тұлғалардың тұрақты жұмыс орнының болмауына байланысты қолданылмайды. Әкімшілік заңнамамен көзделген жазалар (әкімшілік қамау, айыппұл) және жеке профилактикалық шаралар (профилактикалық әңгімелесу, ескерту, қорғау нұсқамасы, кінәлі тұлғаның мінез-құлқына ерекше талаптар, әкімшілік ұстау, әкімшілік жаза, ата-ана құқығынан айыру не шектеу және т.б.) жиынтығында үлкен профилактикалық потенциалға ие. Төртінші. Әкімшілік процестің оңтайлығы, оның жеделдігі жазаның бұлтартпастығын қамтамасыз ету және құқық бұзушының жауапкершілігін арттыру үшін нақты жағдайлар жасайды. Қорытындысында қамауға алу түріндегі қолданыстағы әкімшілік санкцияларды қатаңдату, қорғау нұсқамасының талаптарын қайталап бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік енгізу ұсынылды. Мұндай қадам әкімшілік құқық бұзушылықтардан қылмыстық теріс қылықтар санатына кезекті ауыстыруға қарағанда тиімді деп санаймыз. Сондай-ақ, татуластыру рәсімдерінен кейін қайталану көріністерінің жоғары қаупін ескере отырып, отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы құқық бұзушыларға ерекше жағдайлар енгізу негізделеді. Атап айтқанда, татуласу үшін іс жүргізу тоқтатылғаннан кейін сот кінәлі адамға психокоррекциялық көмек курсынан өз еркімен өтуі, медициналық-наркологиялық көмек алуы және оған жұмысқа орналасу үшін шаралар қолдануына міндеттемелер белгілеуі мүмкін. Зерттеу алдын алу-алдын алу институттарын дамытудың, түрлі әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету мәселелері бойынша бейінді мемлекеттік органдардың мүмкіндіктерін, сотқа дейінгі пробация құралдарының әсер ету тетіктерін кеңінен пайдаланудың маңыздылығын көрсетті. Отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл туралы міндеттерді іске асыру кезінде уәкілетті органдардың практикалық өзара іс-қимылын жолға қоюдың маңызы зор. Осы мақсатта психокоррекциялық мінез-құлық бағдарламаларын тиімді енгізу үшін ҚР ӘҚБтК-нің жекелеген нормаларын жаңғырту қажет. Қазіргі таңда тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күресу мәселелелері бүкіл әлемде өзекті болып отыр. Дегенмен, отбасылық тирандар азаяр емес. Әсіресе еліміздегі отбасылық зорлық зомбылықты қалыпты санайтындардың түсінігінің салдарын жиі сезінудеміз. Осы орайда, еліміздегі әйелдер қауымдастығы әлеуметтік желілер арқылы отбасылық зорлық-зомбылықпен күресу мәселелеріне қоғамның назарын аудару үшін барынша дабыл қағуда. Мысалы «Дағдарыс орталықтары одағы» ЗТБ, «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» КЕАҚ мемлекеттік гранты шеңберінде ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен «Тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына арналған дағдарыс орталықтарының қызметін жетілдіру және агрессорлармен жұмыс істеу жөніндегі іс-шаралар кешенін ұйымдастыру» әлеуметтік жобаларын айтуға болады. Әрине тұрмыстық тирандар зорлық-зомбылық мәселелерін ашық түрде қоғаммен талқыланатын нысанаға айналдырғысы келмейді. Себебі қоғамның құқықтық санасында тұрмыстық зорлық-зомбылық аса қатігездікпен, қасақана физикалық күш қолдану түсінігімен ұштасады деген пікір қалыптасты. Яғни, отбасылық зорлық-зомбылық әртүрлі формада (психологиялық, экономикалық, физикалық, тұрмыстық, жыныстық және т.б.) көрінетін көп қырлы әлеуметтік құбылыс. Дегенмен 2022 жылдың 01 қыркүйегіндегі Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Қазақстан халқына Жолдауында «отбасылық зорлық-зомбылық көріністеріне деген көзқарасы өзгергенін байқауға болады, атап айтқанда, отбасылық зорлық-зомбылықты қылмыс санатына жатқызу мәселесі қоғамда көптен бері талқыланып жүр. Құқық қорғау органдары бұл ұсыныстың дұрыс екеніне күмәнмен қарайды. Себебі, мұндай тұрмыстық жағдайларды анықтау оңай емес, яғни осындай оқиғаларды тергеп-тексеру қиынға соғады. Бұл сөздің де жаны бар. Бірақ, қалай десек те, отбасылық зорлық-зомбылыққа көз жұма қарауға болмайды» — деп атап өтті. Әрине отбасында ойран салатындар жазаға тартылмаса, олар одан бетер басынып кетеді. Ал жапа шеккендер мүлдем қорғаусыз қалады. Мұндай әрекеттер үшін жазаны күшейтетін кез келді деп санаймыз. Зардап шеккен жандар елдің сөзінен немесе біреудің қысым жасауынан қорықпауы қажет. Бұл тұрғыда Президенттің көзқарасы қоғамның зорлық зомбылыққа деген қарсылығымен үндесіп отыр. Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқықбұзушылықтар туралы кодексте отбасы-тұрмыстық қатынастар деп ерлi-зайыптылар, бұрынғы ерлi-зайыптылар, бiрге тұратын немесе бiрге тұрған адамдар, жақын туыстар, ортақ баласы (балалары) бар адамдар арасындағы қатынастар деп түсiндiріледi. Аталған кодекстің 73-бабына сәйкес құқық бұзушымен отбасы-тұрмыстық қатынастардағы адамдарға сыйламаушылық көрсетiлiп, былапыт сөйлеу, қорлап тиiсу, кемсiту, тұрмыстық заттарды бүлдiру және олардың тыныштығын бұзатын, жеке тұрғын үйде, пәтерде немесе өзге де тұрғынжайда жасалған басқа да әрекеттер егер бұл әрекеттерде қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгiлерi болмаса ескерту жасауға не бес тәулiкке дейiнгi мерзiмге әкiмшiлiк қамаққа алуға әкеп соғатыны айтылған. Алайда аталған құқықбұзушылық жоғарыдағы кодекстің 64-бабына сәйкес әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер жәбiрленушiнiң арызы бойынша ғана қозғалады және ол әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған тұлғамен татуласқаннан кейiн тоқтатылуға жатады. Осы орайда, құқық қорғау органдары отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы зорлық-зомбылық фактісі анықталса, онда тез арада агрессорге жазаның бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қарастыру қажет. Бұл құқық қорғау органдары тұрмыстық құқықбұзушылықтарды дереу анықтау сипатына көшеді деген сөз. Себебі жапа шеккен жан арыз жазбайтын болса да, агрессор міндетті түрде жазаланады. Сонда ғана олардың әрекеті агрессор тарапынан қайталанса тараптар өзара татуласу арқылы жауаптылықтан құтыла алмайды. Бұл дегеніміз агрессор өзінің құрбанына психологиялық тұрғыдан «арызыңды қайтып ал!» деген қысым жасай алмайды деген сөз. Демек полиция қызметкерлері отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы зорлық-зомбылықпен күресу үшін iстiң мән-жайларын уақтылы, жан-жақты, толық объективтi және өте мұқият жұмыс жүргізіп, дер кезінде тиісті шараларды қолдануға мүмкіндік береді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Абдуразакова Д. Практическое руководство по законодательным мерам для преодоления домашнего насилия. - Алматы: ЮНИФЕМ, 2002. 2. Н.Ә.Назарбаев. Ұлт Көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың - Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан-2050» Жолдауы // Казахстанская правда. - 15.12.2012 3. Сошникова И.В. Насилие в семье в современной России: социологический анализ. дис. канд. соц. наук. 22.00.04 –Екатеринбург, 2011. 4. Горшкова И., Шурыгина И. Насилие над женами в соременных российских семьях. – М., 2003. 5. Алимбекова Г. Т. Проблема насилии в отношении женщин: социалогический анализ. - Алматы, 2008. жүктеу/скачать 26,44 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|