Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
жүктеу/скачать 2,9 Mb. Pdf көрінісі
|
| Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет www.аlashainasy.kz e-mail: info@аlashainasy.kz Жалғасы 3-бетте ҚА ЗАҚ ЖЕРІНІҢ ХИКМЕ ТТЕРІ Қарқаралы қаласындағы қазір бірқатар отбасылар тұрып келе жатқан жекеменшік үйлер мен бірқатар ғимараттардың қабырғаларына қап-қап алтын тығулы жатқанын екінің бірі біле бермейді. Әрине, жылдар бойы әулетіне пана болған үйінің ұстынында ақ қашып, қызыл қуған заманда теріскей жаққа ауған көпестер мен байлар тыққан алтын барын білген адам от жаққан орнының қабырғасын қиратып, шатырын ортасына түсірмесіне кім кепіл?! Өткен ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы ақсөңке аштық пен қызыл қырғын қарсаңында Қарқаралы шаһары осы аймақтағы гүлденген сауда-экономика орталығы болғаны анық. Іргедегі Қояндының жәр- меңкесі мен патшалық биліктің уездік басқару орта- лығы саналған қалада көптеген ұлттың бай-көпестері ірі сауда нүктелерін ашқан. Кеңестік үкімет тәркілеу саясатын жүргізерден бұрын едәуір материалдық игілікке иелік еткен бұл бай-бағланның біразы жиған- тергенін алтын-күміс сынды қай дәуірде де құнын жоғалтпайтын асыл бұйымдарға айырбастап алғанын, күні ертең үкімет ауысса, айналымдағы ақша да, құнды қағаздары да желге ұшарын білген соң, қазына- бай лығын жерге тығып, көмбеге жасырғанын жазған тарихи еңбектер де жетерлік. 1900 жылдары Қар- қаралыда Бахрам Нарбаев атты өзбек көпесі ғұмыр кешіпті. Бахрам байдың жұбайының есімі Мухмина болған екен. Қуғын-сүргін жылдары Бахрам бай әу- летімен бірге Қытай асқан. Оған дейін қазақ арасында мал-мүлікке ұсақ-түйек керегі мен азық-түлік әкеліп, айырбастап отырған Бахрам бай жайында зерттеу- шілердің Петербург мұрағаттарынан алдырған дерек- терінде бұл көпестің әкесі туралы «Норбаев Смет, купец, сарт, из Ташкента (кожевенные товары)» деп нақты жазылыпты. Ал Бахрам Сметұлының айналысқан кәсібі «скотопромышленник» деп жазылған. Қарқаралы байлары жасырған алтынды кім табар екен?! ОЙ-КӨКПАР Жабайы аңдар жыл өткен сайын сиреп барады «Сатира – күштілер қаруы» деген екен кезінде ұлағатты ұстаз, қазақ сатирасының белгілі теоретигі Темірбек Қожакеев. Ол кісі бұлай дегенде астарында ақыл-ой мен терең пайым-парасат жататын жауынгер жанрға екінің бірі бұғалық сала алмайтынын, оны тек ақылы мен айласы, батылдығы мен батырлығы тең түскен таңдаулы сардарлардың ғана бағындыра алатынын меңзеген болар. Бір анығы, ата-бабаларымыз қай заманда да оралымды ойын көркем тілмен кестелей білген. Ердің құнын екі ауыз сөзбен кесіп, қолмен тарқатылмас түйінді тілмен шешкен. Қалжыңының өзі кісіні мақтамен бауыздарлықтай соншама өткір және мейлінше жарасымды болған. Қарап тұрсақ, соның бәрі – сатира, соның бәрі – юмор. Ал сатираның бүгінгі таңдағы хал, қадірі, қоғамға әсері қандай болып отыр? Сөз сұйылып, күлкі дарақыланып кеткен жоқ па? Қайтсек салмағын арттырамыз?.. Біз қоршаған ортаның жасанып тұрғанын жақсы көреміз. Мейлінше сол үндестіктің жоғалмағанын жанымыз қалайды. Табиғат байлығын қалай сақтап жүрміз? Осы сауалға келгенде жарытымды жауап таба алмай қиналатынымыз хақ. Безбенге салып тартсақ, барымыздан жоғалған дүние көп екен. Көз жүгіртелікші, жүгірген аң, ұшқан құс, тіпті туған топырақтан тамыр алған өсімдіктер әлемі де жұтаң тартып барады емес пе?! Тіпті олардың кейбірі көз алдымызда кеми түсті. Барлығы да біздің қолымызда тұр. Оларды қорғай алсақ, мұндай күйге душар болмас еді ғой. Әлемде «Қызыл кітап» деген дүние бар. Оған көзден жоғалған, тұқымы тұздай құруға жақын және таяу жылдарда саны азайып кететін табиғи байлықтар енеді. Ондай кітап бізде де бар. Бүгінге дейін бірнеше мәрте баспа жүзін көріп үлгерді. Алайда жан-жануар мен өсімдіктер әлемін соған енгізіп қойып, басқасына бас ауыртпай, бейқам отырудың реті қалай? Екі адамның бірі әңгіме қозғай қалғанда үнемі тілге тиек ететін «табиғат аялауды сүйеді» дегенді қашан қаперге ілеміз осы? ДАБЫЛ!
Сатираның қай заманда да қоғамның қозғаушы күші, иммунитеті болғаны анық. Қандай да бір кеселді жағдай, келеңсіз кө- ріністің өзін уытты сөзбен түйреп, соның түйі- нін тарқатуға, шипасын табуға жұрт шылықты жұмылдыру, ой салу арғы-бергі заман сатириктерінің басты назарында болды. Бұл ретте, Әзиз Несин, Ильф пен Петров, Н.Го- голь шығармалары өз кезеңінің ащы шын- дығын өткір сипаттап қана қойған жоқ, ондағы әрбір тіркес пен ой орамдары қанатты сөзге айналды. Қазақ сатирасының Ш.Сма- ханұлы, О.Әубәкіров, С.Кенжеахметов сынды көрнекті өкілдерінің туындыларын айт- пағанда, бүгінгі К.Әмірбек, Т.Әлімбекұлы шығармалары да аталмыш салаға үлкен олжа салып жүр. Сол сияқты, Д.Исабековтің «Ес- керт кішінің» өзі не тұрады! Немесе Ғ.Мү- сірепов, Б.Майлин, Т.Нұрмағамбетов әңгі- мелеріндегі қазақы юмор қандай! Былайша айтқанда, ауызды қу шөппен сүртетіндей жағдай жоқ, жазылатын дүниелер жазылып жатыр. Дегенмен соларды халыққа жеткізу, ой өрнегін, мән-мазмұнын сақтай отырып көр сету жағы кемшін. Мысалы, «мен сахнаға әртістігім ұстап, керемет шеберлігім тасып бара жатқандықтан шықпаймын, тек өзімнің жазған дүниемді сол қалпында оқып беремін. Ал оны бір әртіске берер болсам, ол әлгі шығарма сөздерінің жартысын далада қал- дырады да, қалғанының барлығын оспадар қылықтарымен толтырып, солайша жұртты қыран-топан қылғысы келеді. Аталмыш тақырыпқа байланысты төре- лік айтып жүрген ғалымдар жарғақ құлағы жастыққа тиместе, «аң мен құстың, өсім- діктер әлемінің құрып кету жағдайы бұрын- ғыдан жиілеп барады» деген уәж айтып жүр. Десе дегендей, табиғат байлығы сана- латын жан-жануар мен өсімдіктің түрлері бұрынғы кезеңде 2000 жылда жойылып келгенге ұқсайды. Енді ше? Соңғы үш ға- сырда сол «үрдіс» өзгеше сипатқа ие болған. Әрбір он жыл сайын табиғат байлығының бір түрі мәңгілікке құрып жатыр. Бұған дә- лел: кейінгі мыңжылдықта омыртқалы жан- уарлардың 173 түрі өмір сүруін тоқтатқан. Он жылда осындай жағдай қайталана бер- се, көп уақыт өтпей-ақ қоршаған орта мыз қаңырап бос қалады. Оларды тек кітаптағы суреттен көретін шығармыз. Сыр жерінде өткен ғасырдың 30-жыл- дарына дейін жолбарыс болғаны бүгінгі ұрпаққа құр әшейін айтылған әңгіме сияқты естіледі. Бұл – ешқандай аңыз емес, күні кеше аға буын көзімен көрген жағдайлар. Бәлкім, сол жыртқыш аңға адамдар тара- пы нан мейірім болғанда, мұндай келеңсіз жағдай орын алмаған болар еді. Жол ба- рыстар неге жоғалып кетті? Оның сырына үңілген ешкім жоқ. Солай болуы тиісті сияқ- ты. Ләм-мим деген адам кездесе қой ма- ды. Қазір облыста еліктер де азайып кеткен. Оның санына қолдың саусағы толықтай жетеді. Еліктер осылайша қамқорлық күтіп жүр. Ел де елеңдейді. Кезінде боз далада көз ге көбірек ілігетін аталмыш жануар осы күні өте аз күйге түскен.
Алматы
Астана АҢДАТПА ЭКОНОМИКА АЙНАСЫ дедім-ай, ау! Биыл Қазақстанда экологиялық партия құрылады
Жылқыға алғаш жүген салған қазақ екенін әлем мойындаса да, өзіміз сенбейтін секілдіміз... Азияға бөлінген жолдамалар Астанада үлестіріледі -бетте -бетте -бетте 2 5 7 Саян АҚМОЛДА: ДАТ! Саян АҚМОЛДА: Күйді нотамен шығаруға қарсымын
147,77 197,13 23,46 13145,82 1261,09 1652,20 5,03 1,33 1647,62 123,25 ДОЛЛАР
ЕВРО РУБЛЬ
ЮАНЬ EUR/USD
DJIA KASE
RTSI BRENT
GOLD (ICE) (NYMEX) с с с с
Қырғыз депутаты: – Кешкі сағат 17-18-ден кейін Министрлер кабинетінен бірде- біреуді итпен іздеп таппайсың. Егер біз, депутаттар оларды таба алмасақ, қарапайым азаматтар туралы не айтуға болады?
3 – Қолдаймын. Егер жа- понның жүйке тынықтырар тә- сілінің пайдасы болса, бас тық- пен қоса, бізде «бас.бухтың» тұ лыбын жасап, соққылаған дұ- рыс па деймін. Атын шығар- ғысы келетіндер атасын сақа- лынан сүйреп сабай ма, бас тығын басқа ұрып ойнай ма, өздері білсін. Бір бәйбішемен итжығыс түсіп жүрген мен сияқ- ты момындарға «үйреніскен жау атыспаққа жақсы». Қазақ- тың көңілі кеше – шақшадан, бүгін ақшадан қалып жүр ғой. Әулие мен халықтан емес, қазір несие мен салықтан қорқатын болдық. – Дәл мына біздің қоғамда бұл – ақылға сыйымсыз нәрсе. Себебі, біріншіден, алдымен қай мекемеде басшы өз макетін қой- дыруға рұқсат береді? Ал егер ол, шын мәніндегі, нағыз демократ болса, өз қара ма ғындағы адам- дарды соншалық ты ашу-ызаға бөлеп, нара зы лығын туғызатын, жүйкесін жей тін іс-әрекет, тіпті ой да ту ғызбайды ғой. Мысалы, осы- дан бірнеше күн бұрын мен бір емхана дәрігерінің жы лаға
нын көрдім. Себебі қабыл дауда кезек күтіп отырған адамы сон шалық көп, оның үстіне бас тық тары ақы төлен бейтін қо сымша жұмыс, яғни аурулардың үйіне бару се- кілді тапсырма беріп қойған.
6 А б ай ОМАРОВ (к о лла
ж) Арқаның шұрайлы, шырайлы өңірлерінің бірі, бірегейі – Қарқаралы өңірінің табиғаты мен тарихи өткенінің тылсымға толы беттері жетерлік. Қарқаралылық белгілі өлкетанушы, ел мен жер шежіресі хақында бірқатар кітаптың авторы Ерлан Мұстафин ақ патша өкіметі қазақ даласына бекініс ретінде іргесін қалаған Қарқаралы қаласының әр ғимаратының, әр үйінің өзіндік шағын тарихы бар дейді. Әлбетте, Ресей отаршылары келгеннен едәуір бұрын көшпелі ел жайлап, қазақ қадасын қаққан өңірдің сырға толы жұмбағы жетерлік. Ал Біржан сал, Мәди жырға қосқан өлкенің ортақ атауын еншілеген шағын қаладағы тарихи-мәдени ғимараттардың іші де, сырты да құпия бүгіп тұрған сыңайлы. Қазір жұртшылықтың көз қуанышына, ізгі ниетпен бас сұғар қастерлі орнына айналған Құнанбай қажы мешіті, Абай тоқтаған үй, Пришвин үйі, Ахмет Байтұрсынұлы, Әлихан Бөкейхан бас сұққан ғимараттар, Мәди жатқан Мәліксай туралы әңгіме бір бөлек... №53 (735) 31 наурыз, сенбі 2012 жыл
Жалғасы 5-бетте +4 +6 о -3-5 о +13 +18 о +3+8 о Жапон еліндегідей бастықтың макетін сабау дәстүрін тәжірибеге енгізу керек пе? Жалғасы 3-бетте №53 (735) 31.03.2012 жыл, сенбі
www.alashainasy.kz 2
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ Голландия гимні – ең көне әнұран «Кейбір халықтарда фамилия деген атымен болмайды, құжат жүзінде де кездеспейді екен» деп естідім. Қай халықта фамилия жоқ? Саурық ЕРКЕНБАЕВ, Алматы Мемлекеттік рәміздердің бірі – мемлекеттік әнұран. Әлемде ең көне гимн қай елдікі болып саналады? Жазира НҰРСӘУЛЕТҚЫЗЫ Бирмалықтарда фамилия болмайды САЯСИ БЮРО Осыдан бір жыл бұрын «Хунафа» деген сайтта бір топ қазақ жасы жолдаған «дін ұстанған жастарға қысым көрсетуші поли- цейлерге жиһад жасауға бола ма» деген сарындағы сұраққа Әбу әл-Мунзир аш- Шинкити деген шейхтің атынан полицей- лерге қарсы қорғану жиһадын ұйымдасып жасауға шақырған жауап жазылған. Бұл пәтуада жиһадты кейінге қалдырмай бастау міндет саналған. Осындай жалған пәтуа
дан санасы уланған жастарымыз Ақтө беде, Атырауда, Таразда қанды лаң- кес тік сойқан жасауға барды ма деген сауал да көкейден кетпейді. Былтырғы лаңкестік оқиғаларға ойдан шығарылған дәл осы пәтуаның кесапаты тиген сияқты. Үшбу пәтуаны жалған дейтін себебіміз, кейін сұрау салулар арқылы анықталған- дай, оның авторы деп аталған шейх Әбу әл-Мунзир аш-Шинкитидің бұған мүлде қатысы жоқ екені мәлім болды. Елді адас- тырған, ойдан шығарылған пәтуаны шейх- тің өзі жоққа шығарды. Айта кетейік, шейх Әбу әл-Мунзир аш-Шинкитидің беделді ғұла
ма ретінде ислам әлемінде, Таяу Шығыс елдерінде есімі мәшһүр. Шейх Мұхамма Мұхаммад әл-Мұхтар аш- Шинкити – Сауд Арабиясы корольдігінің аға үлемдер коми тетінің мүшесі, бірқатар діни кітаптың авторы, Сауд Арабиясының Эр-Рияд, Мек ке, Мәдина және Жидда шаһарларындағы мешіттерде діни қызмет атқарады. Шейхтің өзі мәлім еткендей, «аш-Шинкити» деген атты жамылған кейбір алаяқ дүмшелер өздерінің қылмыс- тық мақсаттарына қол жеткізу үшін ислам әлеміндегі шынайы ғалым дар дың есімде- рін пайдаланып бағады. Сауд Арабия сын- дағы аса беделді шейх өзі, өзінің отбасы еш уақытта кісі өлтіруге үн дей тін пәтуалар шығармағанын мәлімдеді. Жалған үшбу пәтуаны жоққа шығарған шейх Мұхамма Мұхаммад әл-Мұхтар аш-Шин китидің өз қолы қойылған жазбаша жолдауынан үзінді келтіргенді жөн көр дік. «Аса қамқор, ерекше мейірімді Алла- ның атымен бастаймын! Барлық мақтау бүкіл әлемнің Раббы – Аллаға тән, елшілердің ардақтысы Мұхаммедке, олардың отбасы мен серіктеріне Алланың игілігі және сәлемі болсын! Қазақстан Республикасындағы бірқатар бауырларым «Әбу әл-Мунзир аш-Шин- кити» дегеннің атынан жазылған «жиһад» ұранымен Қазақстан Республикасының жеріндегі азаматтарды өлтіруге шақыратын пәтуаны жеткізді. «Аш-Шинкити» деген ұқсас лақап ат кейбір мұсыл мандарға бұл пәтуа маған тиесілі деген ой сала бастады. Осы себепті баршаңызға бұл пәтуа қисынсыз және жалған деп мәлім деймін! Мен еш уақытта не Қазақстан хал қына, не басқа халықтарға осындай маз мұн дағы пәтуа шығарған емеспін. Осы тектес пәтуамен және басқа да құралдармен өзге елдің ісіне араласушы- лық, бұл елдің мұсылман немесе мұсылман еместігіне қарамастан, 30 жылдан астам қызметіме тән еместігін тағы да қаперге саламын». Жақында осындай мәлімдемесін жолдаған шейх өз сөзін аяқтай келе, бар- лық бауырларды құдіреті күшті Алла таға- ла дан қорқуға, шариғат пәтуаларын шыға- ру ке зін де шындық пен адалдықты сақтау- ға, мұ сыл мандарды адасушылыққа жете- ле меу ге және елді алдамауға шақырды.
АНЫҚ-ҚАНЫҚ 2011 жылдың мамыр айында бірқатар интернет-ресурстарда Қазақстанның құқық қорғау құрылымдарының қызметкерлеріне қарсы бағытталған күш қолдануға үгіттейтін Қазақстан полициясына қарсы жиһад туралы пәтуа таратылып, бүкіл елді дүр сілкіндіргені белгілі. Бірқатар сайттар күмәнді пәтуаны көшіріп басып, жариялап, елдің ішіне лаң салуға тырысып бақты. Ел ішін ала тайдай бүлдірген пәтуаның авторы ретінде шейх Әбу әл-Мунзир аш-Шинкитидің есімі аталды. БҮКПЕСІЗ ӘҢГІМЕ Хэт Вильгэльмус деген (нидерланды тілінде – Het Wil helmus, Вильгельм әні) Ни- дерланды елінің мемлекеттік әнұраны әлемдегі ең көне гимн болып саналады. Бұл әнұран Нидерланды корольдік династиясының негізін салушы Вильгельм I-ге, Оранс кий
ханзадасына, XVI ға сыр дағы нидерланды ре во люциясының көшбасшысына арналған. Қазіргі Нидерланды елінің мемлекеттік әнұраны ның
мәтіні 1568-1572 жыл да
ры Испанияға қарсы көте рі ліс
кезінде жазылған. 15 строф- тан тұратын гимннің ав торлары – Филип ван Марникс, лорд Синт-Алдегодни. Нидер лан ды гимні ең алғаш рет 1574 жылы орындалған екен. Бирмалықтарда (мяньмалықтарда) туыстық тегін білдіретін фамилия мүлде кездеспейді, тек олардың есімінің алдында жынысын, жасын, қоғамдық мәртебесін білдіретін қосымша атау қолданылады. Бирмалық ер адамдар кішісін «мао» деп атаса, үлкен кісіні «го» деп атайды. «Дэчин» сөзі – «қожайын», офицерге қаратыла айтылатын сөз – «по», ал дәрігерлер мен мұғалімдерге қатысты «сайя» сөзін қолданады. Бирмалық жас әйелдер өз есіміне қоса, «ма» сөзімен аталады. Жалпы, бирмалықтарда есімге қоса, лақап атпен атау көп кездеседі. Мысалы, балықшы болса, оған қарата «таннга» деп атап жатады. Бирма жұрты қыз балаға – Ну-Ну (ибалы), Зе Бе (әдемі ақ гүл), Нинзи (роза), ұл балаға Вин (жасын), Аун (табыс) есімдерін қояды. Құрметтеген және еркелеткен кезде «туо» сөзін қосып атайды. Бирманың қазіргі Президентінің есімі – Тейн Сейн, яғни Тейн — бірінші есімі, Сейн – екінші есімі. Геология саласының сүйекті ғалымдары бас қосқан жиынға Индустрия және жаңа технологиялар, Мұнай және газ ми нистр- ліктерінің басшылары, «Самұрық-Қазы- на», «Қазгеология», «ҚазМұнайГаз» ак- цио нер лік қоғамдары және тағы басқа ұйымдар мен кәсіподақтардың өкілдері қатысты. «Қазгеология» АҚ басқарма сы- ның төраға сы Болат Өжкенов қазақ гео- логиясының та рихы мен өркендеу кезеңі, жеткен жетістіктері, алда атқарылатын жұ- мыс жос пары туралы баяндама жасады. «Геология орталығының құрылуы түрлі пайдалы қазбалар жөнінен еліміздің тек ішкі қажеттілігін өтеп қана қоймай, зерт- телген табиғи байлықтардың қоры мен са пасы жағынан Қазақстанды әлемде ал- дың ғы қатарға шығаратын бірегей мин е- рал дық-шикізаттық базаның қалыпта суы- на ықпал етті», – дейді Болат Өжкенов. Серікбек ДӘУКЕЙ, ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі, геолог: – Геологтардың өз әлемі, тазалыққа не- гіз дел ген өз ұстаным-ережелері бар. Олар үшін ең үлкен сыйлық – Жер-ананың қой- ны нан олжа табу. Жердің тарихын, қатпар- қабатын, өлкенің ауа райын, орналасу дең- гейін, сейсмологиялық жағдайын жақсы се зініп, сараптама жасай білетіндер ғана шы найы жетістікке жетеді. Түзде жүріп, түрлі қиын шылықтарға тап болады. Соның бә ріне шыдаған адам геолог атанады. Ұлы Қа ныш Сәтбаевтар сондай мектептен өт- кен. Ол Жезқазғанды ғана ашқан жоқ, әлем де алғашқы болып металлургиялық кар та жасады. Сондықтан Геологтар күнін Қа ныш Сәтбаев атындағы Геологиялық ғы- лым дар институтында атап өтіп жатқаны- мыз ға қуаныштымын. Арман СЕРІКҰЛЫ Геологтар күні тойланды МЕРЕЙ
Енді ел геологтарының өз мерекесі бар. Осы уақытқа дейін геологтарымыз сәуір айының алғашқы демалыс күнін мейрам ретінде тойлағанымен, ресми күнтізбеде бұл мейрам атаулы күн ретінде ескерілмей келген еді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығына сәйкес, геологтардың кәсіби мерекесі анықталып, оның аталып өтетін күні сәуір айының бірінші жексенбісі болып белгіленді. Осыған орай Алматыдағы Қаныш Сәтбаев атындағы жүктеу/скачать 2,9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|