Республикасы білім және ғылым министрлігі ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығЫ

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
138 
бағдарлама  мазмұны  Қозғалыс  және  Энергия,  Материалдар,Өмір,  Жер  және 
Ғарыш сияқты салалардан тұрады. 
Гонконгта
 
жаратылыстанун  бастауыш  деңгейде  оқуға,  ғылымға  деген 
қызығушылықты  дамыту,  мәселелерді  шешу  мен  зерттеу  қабілеттерін,негізгі 
түсініктер  мен  базалық    ғылыми  білім  мен  негізгі  түсініктерін  қалыптастыру, 
жауапты  азаматтық  позицияны  дамыту,  соның  ішінде  қоршаған  ортаға 
сыйластықпен  қарау  және  ғылыми  білімдердің  эволюциялық  сипатын  түсіну 
кіреді.  
Жаратылыстану  бойынша  оқу  бағдарламасы  алты  бағытта  жасалған: 
Ғылыми  зерттеу,  Өмір  және  тіршілік
, 
Материалды  әлем,  энергия  және 
климаттың  өзгеру,  Жер  және  оның  шегінен  тыс,  Ғылым,  Технология  және 
Қоғам.  
Сингапурда
 
Жаратылыстану үш өзара байланысты саланы қамтиды: Білу, 
Түсіну  және  Қолдану  –  Қабілеттер  мен  Үдерістер-  Этика  және  Қатынас.    Бес 
бағытта қарастырылады: Сан алуандығы, Циклдер, Энергия, Өзара әрекет және 
Жүйелер. 
 
3.1.8-
кесте. Азия елдерінің оқу бағдарламасы/жаратылыстану/ бастауыш мектеп  
 
Саласыы
 
Корея Республикасы
 
Гонконг
 
Сингапур
 
Қо
зға
лыс
 
ж
ән
е 
эне
ргия
 
Жылуберілім
 
Жылу табиғаты. Энергияны 
үнемдеу. Қозғалыс. Жарық. 
Дыбыс. Электрэнергиясы.
 
Нысандар энергиясы және 
оларды пайдалану түрлері 
(
жарық, жылу, фотосинтез) 
және заттарды жіктеу.
 
М
ат
ер
иал
ды
 
әл
ем
 
Судың фазалық өзгеруі 
 
Экология. Табиғат қорларын 
және қоршаған ортаны 
қорғау. 
 
Тірі емес ағзалардың өмір 
сүруінің сан алуандығы 
(жалпы сипаттамалары 
және топтастырылуы. 
Материалдардың сан 
алуандығы. 
 
Ө
мір
 ж
ән
е т
ір
і 
ағ
за
ла
р
 
Өсімдіктер мен өсімдік 
әлемінің өмірлік 
циклдері (тізбектері).
 
Дене. Денсаулық, тірі 
ағзалардың сипаттамасы, 
өсімдіктер мен жануарлар. 
Жеке гигиена және қоршаған 
орта. Тамақтану.   Өсуі және  
репродукция. Ауа.
 
Циклдер. Өмірлік цикл 
және өсімдіктер мен 
жануарлардың көбеюі 
 
Ж
ер
 ж
ән
е 
ға
рыш
 
Геологиялық пластар 
және тастанулар.  
Жаңартаудың атылуы 
және жер сілкінісі.Жер 
бетіндегі өзгерістер.  
 
Күн. Ай және жұлдыздар. 
Күн мен түннің алмасуы. 
Мезгілдік өзгерістер. Жер. 
Су және су айналымы.  
 
Күштердің өзара 
әрекеттесуі (магниттер, 
үйкеліс күші, 
гравитациялық күш). 
Қоршаған орта шегінде 
өзара әрекеттесу.
 
Ғыл
ым
и 
зер
тт
еу
 
 
Қоршаған ортаның сан 
алуандығы. Зерттеу 
(қарапайым зерттеулер, 
шолулар, талқылау және 
тұжырымдау).
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
139
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
Ғыл
ым
, Т
ех
но
ло
гия
 
ж
ән
е 
қо
ғам
 
 
Қайта пайдалану және 
өндеу.Қоршаған орта туралы 
қамқорлық. Табиғат 
қорларын рационалды 
пайдалану. Өмір және 
технология. Халық. 
Зерттеулер (қарапайым 
зерттеулер, шолулар, 
талдаулар мен тұжырымдар).
 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
Жаратылыстану бойынша негізгі мектептің оқу бағдарламалары туралы 
ақпарат Бельгияның 8-сынып оқушылары TIMSS-2011 қатыспауы себебінен тек 
Финляндия бойынша ұсынылған.  
Финляндия орта мектебінде жаратылыстану Биология, География, Физика, 
Химия және Денсаулық сабағы пәндеріне бөлінген. (3.1.9-кесте). 
 
3.1.9-
кесте. Оқу бағдарламасы/жаратылстану/ 8-сынып 
 
Саласы
 
Финляндия
 
Био
ло
гия
 
Табиғат және экожүйе. Оқушылар тұратын аймақтарда өсімдіктердің, 
саңырауқұлақтардың, жануарлардың негізгі түрлерін анықтау. Экожүйе, оның 
құрылымы және қызметі. Орман шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы және 
биосан алуандықты жүргізу. Өмір және эволюция – жасушаның құрылымы және 
қмірлік қызметі. Халықтың қалыптасуы, дамуы және ұйымдастырылуы
 
Адамның биологиялық және мәдени эволюциясы. Адам түрінің ерекшелігі 
жәнебиотехнологияның патенциалы.  .
 
Гео
гр
аф
ия
 
Жер – адамзаттың үйі, физикалық-географиялық картаны анықтау және талдау. 
Жер мен оның континенттерінің  негізгі ішкі және сыртқы ерекшеліктері, 
табиғат құбылыстарын, адам қызметі мен мәдени ерекшеліктерін қоса алғанда. 
 
 
 
Ф
из
ика
 
Қозғалыс және күш – өзара әрекеттестік және сәйкес күштер, соның ішінде 
қозғалыс және тең салмақтық. Қозғалыс бір текті және бір қалыпты дамушы 
қозғалыстың үлгісі Күш, механикалық энергия және қуат. Заттар арасындағы 
магнитті күштер. Тұрақты ток тізбегі. 
 
 
Х
им
ия
 
Шикізат пен дайын өнім – негізгі элементтер мен жер бетінде табылған 
қоспалар, олардың құрылымы, қолдану, жарамдылығы, қайта өндеу. 
Электрхимиялық құбылыстар, электр химиялық жасуша және электролиз, 
оларды қолдану.  Реакциялар жылдамдығын салыстыру. Теңдеулерді шешу 
және элементтердің қасиеттері мен құрылымдарын  атом моделі мен кестелер 
арқылы түсіндіру
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
140 
Д
ен
сау
лы
ққ
а 
қа
мқ
ор
лы
қ
 
Өсім мен даму – туу, өлім және өмірдің түрлі сатылары. Физикалық өсу және 
дамуға күнделікті ритм, ұйқы, демалыс және стресс, физикалық жүктеме кезінде 
денсаулықты нығайту. Тамақтану және денсаулық. Психологиялық өсім мен 
өзіндік тану мен өзіндік сыйлауды қарастыру. Отбасы және әлеуметтік қарым-
қатынасы, ойлау мен ағза балансы. Әлеуметтік өсім мен даму, жекелік пен 
ұқсамаушылықтың көрініс табуы, қоғамдағы жеке міндеттемелер мен 
жауапкершілік. 
 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
Биология
 
курсының  мақсаты  –  «Өмір»  түсінігін,  оның  көрінісі  мен 
сілтемелерін  зерделеу,  табиғат  және  оның  негізгі  құбылыстары  туралы 
білімдерін  дамыту,  эволюциямен  таныстыру,  эколгия  негіздерін,  адамның 
құрылысы мен өмір сүру негіздерін білу.  
Табиғаттың  физикалық  құбылыстары  саласында  оқушылардың  білімін 
кеңейту, сондай-ақ сынамалық жұмыстар қабілетін дамыту 
Физика
 
курсының 
мақсаты болып табылады.  
Географияны
 
оқытудың  мақсаты  оқушылардың  бойында  табиғи, 
техногенді  және  әлеуметтік  орталарды,  жергілікті  деңгейден  жаҺандық 
деңгейге  дейін  адамдар  мен  қоршаған  орта  арасындағы  өзара  қарым-қатынас 
үдерістерін зерделеу қабілеттерін дамыту болып табылады.  
Оқу  жоспарына  сәйкес
 
Химия
 
мақсаты  химия  пәні  бойынша 
оқушылардың білімін кеңейту ғана емес, сонымен қатар оларды өмірде қолдану 
болып табылады.  
«Денсаулық»
 
пәнаралық  курсы  денсаулық,  оны  сақтау  тәсілдері  мен 
қауіпсіздігі туралы білімдерін кеңейтуге бағытталған.  Пәнді оқудың бастапқы 
пункті  денсаулықты  физикалық,  психологиялық,  әлеуметтік  құбылыс  ретінде 
түсіну болып табылады.  
Корея  Республикасының
  8-
сыныбының    Жаратылыстану  бағдарламасы 
Энергия, Материя, Өмір, Жер салаларын қарастырады.   
Гонконгтың
 
жаратылыстану  бойынша  оқу  бағдарламасы  алты  бағытта 
жасалған:  Ғылыми  зерттеу,  Өмір  және  тіршілік;  Материалды  әлем;  Энергия 
және  климаттың  өзгеруі;  Жер  және  оның  шегінен  тыс,  Ғылым,  Технология 
және Қоғам.  
Сингапур
 
орта  мектебінің  оқу  бағдарламасы  бастауыш  мектептің  оқу 
бағдарламалрына  негізделеді,  тек  екі  жаңа  бағыт  қосылады:  Модельдер  және 
жүйелер, Өлшемдер (3.1.10-кесте). 
 
3.1.10-
кесте. Азия елдерінің оқу бағдарламалары/ жаратылыстану/8-сынып 
 
Саласы
 
Корея 
Республикасы
 
Гонконг
 
Сингапур
 
Қо
зға
лы
с 
ж
ән
е 
эне
ргия
 
Объектілердің 
қозғалысы. Электр 
тогы және қысым
 
Энергияның түрлі 
формалары.Энергияның өзгеруі. 
Отын. Электрэ қуаты және 
Циркуляция. 
 
 
Энергетикалық формалар мен 
өзгерулері. Фотосинтез және дем 
алу. Жарық. Электр қуаты. 
 
 

TIMSS-_2011_Ұлттық_есебі__141__TIMSS___PIRLS_InternationalStudyCenter'>TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
141
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
М
ат
ер
иал
ды
 
әл
ем
 
Материя 
қасиеттері және 
қоспалар жіктемесі
 
Металдар. Пластик. Зат 
 
Күш пен қысым түсініктері. Күш 
моменті. Жұмыс.Жоғары 
температура эффектісі. Жоғары 
температура берілімі. Химиялық 
өзгерістер. Халық,қоғамдастық, 
экожүйе туралы қарапайм түсінік
 
 
Ө
мір
 ж
ән
е т
ір
і 
ағ
за
ла
р
 
Өсімдіктердің 
құрылымы мен 
қызметтері және 
тітіргендіргіштерге 
реакциясы
 
Өсімдіктер мен жануарлар. Тірі 
ағзалар және тіршілік орны.Дені 
сау дене. 
 
 
Сұрақтар жіктелімі. Өсімдіктер мен 
жануарлар өмірінің жіктелуі. 
Элементтер, құрамдар, қоспалар. 
Жасушалдардың құрылымы, 
қызметтері, ұйымдастырылуы. 
Атомдар мен молекулалар туралы 
қарпайым түсінік. Тірі ағзалардағы 
тасмалдау жүйлері.  Көбею.
 
Ж
ер
 
ж
ән
е 
ғар
ы
ш
 
Жұлдыздар. Жер 
және жер 
қыртысының 
тарихы. 
 
Су еріткіш ретінде. Жарық және 
түстер. Ғарышқа саяхат. 
Ғарышты зерттеу. 
Гравитациялық күш. 
 
 
 
Ғыл
ым
и 
зер
тт
еу
 
 
Кіріспе(құрал-жабдықты 
зертханадағы қауіпсіздік 
ережелерін қоса алғанда және 
тәжірибелер) 
 
 
 
Ғыл
ым
, 
Те
хно
ло
гия
 ж
ән
е 
қо
ғам
 
 
Замануи әлем материясы. 
Шығарылған қалдықтар 
есебінен қоршаған орта 
пробелмалары. Қышқылды 
жаңбыр 
салдарлары.Ластану.Қышқылдар 
мен сілтілер. 
 
 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
Осы тұрғыда,  барлық қарастырылған елдерде білім берудің негізгі 
мақсаты мен міндеттерін анықтайтын бірегей Ұлттық жоспары бар. Оның 
негізінде оқу бағдарламасы құралады.  
Елдердегі Ұлттық оқу жоспары ресми түрде жарияланады, олардың көбі 
міндетті  және  ұсынылған  әдебиеттер  тізімімен,  оқу  саласы  бойынша 
педагогикалық нұсқаулық және ұсыныстарымен қоса жүреді. 
Атап  өтсек,  жоғарыда  аталған  елдердің  зерттеу  нәтижелері  білім  беру 
жүйесін  реформалауға  және  оқу  бағдарламасын  қарастыруға,  сонымен  қатар 
оқушылардың  математикалық  және  ғылыми  жаратылыстанудайындығын 
күшейтуге, сол сияқты  білімді пайдалануға үлкен бағыттылыққа негіз болды. 
 
3.2.
 
Қазақстандық мектептердің оқу бағдарламасы 
 
Қазақстанда білім беруді қолдау және оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру 
ҚР 
жалпыға міндетті білім беру стандарты
 
анықталынады
 (
ҚР ЖМБС)
. 
Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стандарты  –  әр  азаматтың 
сапалы  білім  алудың  конституциялық  құқығына  кепілдік  беретін,  білім  беру 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
142 
саласында  бірегей мемлекеттік  саясатты  жүргізуге  әрекет  ететін  нормативтік 
құжат.  Осы құжат білім берудің нормасы мен мазмұнынан тұрады, сол сияқты 
жеке тұлғаның, қоғамның және мемлекеттің қызығушылықтарын көрсетеді.   
ҚР  ЖМБС  сақтау  жеке  тәуелділік,  тип  және  түрге  тәуелді  болмайтын 
барлық жалпы орта білім бертін ұйымдар үшін міндетті болып табылады. ҚР 
ЖМБС  өңдеуді  ҚР  БҒМ  Ы.Алтынсарин  атындағыҰлттық  білім  беру 
академиясы жүргізеді.  
ҚР  ЖМБС  2.3.4.01-  2010  (2010  ж.  09.07-ндегі  ҚР  БҒМ  №367  бұйрығы) 
оқушылардың  апталық  оқу  жүктемесінің  максималды  көлемін  және  оқу 
жылының ұзақтылығын реттейді. 
Пәндік  нәтижелер  екі  дәрежеде  көрсетіледі:  базалық  (міндетті)  және 
ілгері. 
Базалық  деңей 
оқу  пәндерін  игеруде  оқушыларрдың  қажетті  және 
міндетті минимум білім көлемі, олардың қабілеттері мен дағдылары жатады.  
Ілгері  деңгей 
оқушылардың  кең  және  терең  білім  көлемін,  олардың 
қабілеттері мен дағдылары жатады. 
Оқушылармен орта білімнің барлық дәрежесінде міндетті (базалық) білім 
көлемін игеру білім беру саласындағы уәкілетті органмен қадағаланады. 
ҚР  ЖМБС  негізінде 
типтік  оқу  жоспары
 
жасалынады  –  мектептің 
барлық  сатысында  вариациялық  білім  беру  дайындығы  жағдайында  орта 
жалпы  білім  негізін  анықтайтын  нормативтік  құжат.  Сонымен  қатар  ҚР 
ЖМБС  негізінде  республиканың  барлық  мектептерінде  пайдалану  үшін 
міндетті 
оқулықтар және оқу-әдістемелік кешендер
 
жасалынады. 
 
Математика бойынша оқу бағдарламалары 
 
Бастауыш мектеп
 
үшін «Математика» курсының оқу бағдарламасы 2010 
жылдың  9  шілдесіндегі  Қазақстан  Республикасының  білім  және  ғылым 
Министрлігінің №367 Бұйрығымен бекітілген. 
Математика  базалық  пән  бола  отырып,  бір  жағынанан,  басқа  пәндерді 
игеру  үшін  алғышарттарды  және  негіздерді  құрады  (информатиканы, 
қоршаған  әлемді,  көркемдік  еңбекті  және  т.б.),  екінші  жақтан,  осы  пәндерді 
игеруде  құрлған  білімді,  қабілетті,  қызмет  амалдарын  тұтынушы  болып 
табылады.  
Бастауыш  мектептің  математикасы  негізгі  мектептің  математика 
курсының  негізгі  бөлігі  болып  табылады.    Математиканы  игерудегі  келесі 
мақсаттарға жету қажеттілігі негізделген: 
♦
 
 
ҚР  ЖМБС  талаптарымен  негізделген  дәрежеде  білімді,  қабілетті  және 
дағдыны иелену; 
♦
 
 
«Математика» пәнінің мазмұны арқылы баланың жеке басын құру; 
♦
 
Танымдық және коммуникативтік қызметін құру, өздігінен білім алуға, 
еңбекке дайындығы, өз халқының мәдени-тарихи құндылықтарын және жалпы 
адами мәдениетті  игеру; 
♦
 
 
Оқушылардың  математикалық  ойлау  стилін,  интеллектуалды    және 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
143
 
TIMSS 

 PIRLS 
InternationalStudyCenter 
моционалды-жігерлі қасиеттерді дамыту; 
♦
 
 
Мектептің негізгі сатысында білім алуға жан-жақты дайындығын және 
өмірде математикалық білімді пайдалануды жүзеге асыру. 
Төртінші  сынып  оқушылары  жақшамен  немесе  жақшасыз  сандық 
формулаларда  арифметикалық  әрекеттердің  орындалу  тәртібін,  негізгі 
геометриялық  түсініктерді  (ұзндығы,  ауданы,  көлемі  сияқты  геометриялық 
шамалардың  атауын),теңеулерді  шешудің  амалдары  ментәсілдерін  білулері 
қажет.   
«Математика»  пәні  бойынша    оқу  жүктемесінің  көлемі  4  сыныпта  
аптасына  - 5  сағатты, оқу жылында 170 сағатты құрайды. 
4  сынып  оқушыларының  апталық  оқу  жүктемесінің  максималды  көлемі, 
сонымен  қатар  вариациялық  бөлігіндегі  міндетті  сабақтары 
29  сағатты
, 
математикадан  жалпы  сағат  санынан  оқу  уақытының  пайызы  -  17% 
құрайды
. 
Оқу  бағдарламасында  негізгі  оқу  уақытының  саны  негізгі  түсініктерді 
және  процедураларды  игеруге,  математикалық  тұжырымдамалар  мен 
қағидаларды түсінуге жұмсалаған.  
4  сынып  оқушылары  үшін  оқу-танымдық  қызмет  түрлері  бойынша 
TIMSS-
2011 тест тапсырмаларының талдауы TIMSS-2011 бағалау Құрылымын 
қазақстандық  бастауыш  мектептің  математикадан  оқу  бағдарламасын 
салыстыруда  айтарлықтай  айырмашылықты  көрсетті.  Осы  тұрғыда,    Білуді 
анықтауға  бағытталған  тест  тапсырмаларының  айырмашылығы  37%,  
Пайдалануды -38%  және Ойлану - 24%  құрады (3.2.1 кесте). 
 
3
.2.1. кесте. Оқу-танымдық іс-әрекет  түрлері бойынша тапсырмалар /математика/4 сынып 
 
 
 
Білу
 
Пайдалану
 
Ойлау 
TIMSS-2011 
бағалау құрылымы 
 
39% (70) 
41% (71) 
20% (34) 
Олардың ішінде Қазақстанның 
оқу бағдарламасына 
қосылғандар
 
63% (44) 
62% (44) 
76% (26) 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
  
Осы  тұрғыда,    4  сыныптың  «Математика»  блогындағы  TIMSS  -  2011  
Құрылымдық  бағалау  тапсырмаларының   
33%
  
Қазақстанның  оқу 
бағдарламасына сәйкес келмейді. TIMSS - 2011 Құрылымдық бағалауын және 
қазақстандық  бастауыш  мектептің  оқу  бағдарламасын  салыстыру  барысында 
айырмашылықтар  анықталды.  Кейбір  тақырыптарды  қазақстандық  негізгі 
мектептің 5-6  сыныптарында игеру ұйғарылады.  Жеке тақырыптар, мысалы, 
«Геометриялық фигуралар мен өлшемдер» блогынан (Үш өлшемді фигуралар 
арасындағы және олардың кеңістікте екі өлшемді проекциясының арасындағы 
қатынасын  анықтау)  9  сыныпта  игереді.  «Өлшеу,  ақшамен  операция,  жай 
операцияла» сияқты тақырып жоқ (3.2.2 кесте). 
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
144 
3.2.2. кесте Тақырыптардың сәйкес келуі /математика/4 сынып 
 
TIMSS- 
2011 бағалау 
құрылымы 
 
Қазақстанның оқу бағдарламасы 
 
Ескерту 
 
С
анда
р 
Толық сандар 
1.
 
Оқу, 
диаграммалар, 
таңбалар. 
 
Толық сандарды 
салыстыруы және тәртібі. 
 
Есептеулер, 
арифметикалық әрекеттер (+;-; 
н ; х ). 
4.
 
Еселегіштер 
және 
көбейткіштер. 
5.
 
Нақты 
өмірде 
қолдану(өлшеу, 
ақшамен 
операция, жай операциялар). 
 
Нақты  сандар  және  нөл.  Сандар 
және  шамалар,  олармен  жұмыс 
жасау.  Көп  мәнді  сандар,  оларды 
оқу, жазу және салыстыру.  1000000 
шамасындағы  сандарды  оқу,  жазу 
және  салыстыру.  Бірліктер  тобы 
және  мыңдықтар  тобы,  олардың 
разрядты  бірліктері.    Сомаға  санды 
көбейту;  арифметикалық  әрекеттер 
(+;-
;  н  ;  х  ).  Көп  мәнді  сандармен 
және  сәйкес  өлшемдермен  ауызша 
және  жазбаша  әректтерді  орындау: 
бұрын  игерілген  білімді  тірек  етіп, 
10, 100, 1000 сандарды көбейту және 
бөлу  туралы  білімнің  көмегімен 
және 
т.б. 
нөлге 
аяқталатын 
сандардың  ерекшеліктерін  ескере 
отырып.
 

жүктеу/скачать 6,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: