Сейсембай Жұмамбаев
85
Лауазымдардың біліктілік сипаттамаларында негізгі кеңінен
тараған жұмыстардың тізбесі келтірілген. Қызметкердің лауа-
зымдық міндеттерінің нақты тізбесі жұмыс беруші əзірлейтін
жəне бекітетін лауазымдық нұсқаулықта белгіленеді.
Жұмысшылардың жұмыстары мен кəсіптерінің бірыңғай
тарифтік-біліктілік анықтамалығындағы жұмысшылар кəсіптері-
нің тарифтік-біліктілік сипаттамалары қалыптасқан еңбек
бөлінісіне, техникаға, технологияға қол жеткізу деңгейіне жəне
еңбек пен өндірісті ұйымдастыруға орай 1-ден бастап 8-ші
разряд бойынша диапазондағы жұмыс күрделілігі бойынша
əзірленген жəне топтастырылған. Экономикалық қызмет түр-
лерінің барлық бөлігіндегі жұмыстың негізгі көлемі біріншіден
алтыншы разрядқа дейін бөлінген, ал жетінші жəне сегізінші
разрядқа жоғары күрделі жекелеген жұмыстар жатады. Анықта-
малықта келтірілген жұмысшылар қəсіптерінің тарифтік-білік-
тілік сипаттамалары разрядтар бойынша, əдетте, үш тараудан:
«Жұмыстардың сипаттамасы», «Білуге тиіс», «Жұмыс үлгілері»
тарауларынан тұрады.
«Жұмыстардың сипаттамасы» тарауында жұмысшы
атқара алуға тиісті осы кəсібі мен осы разряды үшін барынша
типті негізгі жұмыстың суреттемесі болады. Бұл жұмыстардың
суреттемесі еңбек процесін көрсетеді: технологиялық процесті
тікелей жүргізуге дайындық операцияларын, жабдықты күту
жəне жұмыс орнын ұстау жөніндегі жұмысшының технологиялық
процесті тікелей жүргізу жөніндегі əрекеттерін, олардың параметр-
лерін, сатылары мен қысқаша техникалық сипаттамалары
көрсетіле отырып жұмысшы атқаратын еңбек
функциялары
беріледі.
«Білуге тиіс» тарауында «Жұмыстардың сипаттамасы»
тарауында көрсетілген жұмыстарды сапалы атқару үшін
қажетті, яғни еңбек құралдарының, еңбек жабдықтарының
технологиялық жəне сындарлы ерекшеліктерін, технологиялық
процестің реті мен сатыларын, техникалық жəне технологиялық
құжаттаманы білу секілді, жұмысшы біліктілігіне қойылатын
негізгі талаптар, сондай-ақ атқарылатын жұмыстың айрықша-
лығы мен күрделілігінен туындайтын арнаулы білім талаптары
баяндалады. Аса күрделі, алтыншы жəне одан да жоғары