ҚҰрылымдық материалдар технологиясы
жүктеу/скачать 2,34 Mb.
|
рылымды материалдар технологиясы
| Қорытпаның қораманың беттік бедерін қайталап шығару қабілеті қорама толтырғыштығы деп аталады.
Құю процесі жылулық-физикалық-химиялық күрделі процесс. Құю қорамасын толығымен толтыруға келесі топтардағы факторлар әсерін тигізеді: Бірінші топқа жататындар: қорытпаның қасиеттері: беттік керілуі, жылу өткізгіштігі, жылу сыйымдылығы, жылулығы және кристалдану аралықтық беттің тотығуға бейімділігі ж.б. Екінші топқа жататындар: құю қорамасының қасиеттері: жылу жинақтайтын қабілеті, газөтімділігі, беттік бұдырлығы, еріткішпен химиялық активтігі ж.б. Үшінші топқа жататындар: құю шарты: металдың бірқалыпты ағу күші, ерітіндіге сырттан түсетін қысым, ерітіндіні асыра қыздыру, құю қорамасының температурасы, құюжол жүйесінің құрылымы ж.б. Егер екінші және үшінші топтардағы факторларды тұрақтандырса, онда құю қорамасын толығымен толтыру қорытпаның ғана қасиетіне байланысты болады. Қорытпаның құю қорамасын толтыру қабілеті сұйықтай аққыштық деп аталады. Сұйықтай аққыштықты анықтау тәжірибе жүзінде құю шарты сәйкес арнаулы технологиялық сынамалар арқылы анықталады. Сұйықтай аққыштықты нағыз, нөлдік және практикалық деп ажыратады. Қорытпалардың нағыз сұйықтай аққыштықтығы қорытпаның құйылу қабілеті жойылатындай сұйықтай аққыштығы нөльге теңелетін температурадан жоғарыда оларды бірдей асыра қыздырумен анықталады. Сұйықтай аққыштығы нөльге теңелетін температураны табу жолы күрделі болғандықтан, әдетте нағыз сұйықтай аққыштықтығының орнына, нөлдік сұйықтай аққыштықтығын, қорытпаларды ликвидус температурасынан жоғарыда қыздыру арқылы, анықтайды. Практикалық сұйықтай аққыштықты қорытпалардың тұрақты температурада құюдағы сұйықтай аққыштығы деп түсінуге болады Қорытпалардың сұйықтай аққыштығын бағалау үшін қимасы тұрақты, қуысы созақталған қораманы толтыру қабілеттерін бағалайтын сынамалар қолданылады: спиральді, V–тәрізді, шыбықталған, және лабиринтті. Сұйықтай аққыштықтың өлшемі алынған шыбықтың ұзындығымен есептеледі. Қорама толтырғыштығын бағалау үшін қимасы әртүрлі жіңішке саңылауларды және сүйір бұрыштарды толтырып, қораманың беттік бедерін нақты беретін қабілетін бағалайтын шарикті, сүйірлі сынамалар қолданылады. Қорама толтырғыштық өлшеміне құйма жетпеген аудандардың мөлшері алынады. Сұйықтай аққыштықты анықтау үшін спиральді сынама кеңінен қолданылады (1 сурет). Мұндай айлабұйымның элементтері мемлекеттік стандартқа сәйкес болу керек. Спираль арнасының қимасы трапециалы және модельді қолданып қорамалау тәсілімен немесе жону білдегінде қиылып жасалған белгіленген өлшемде болу керек (Архимед спиралі). Табандық материалы: қорамалық қоспа, қыш, бетон, гипстік қоспа, графит. Табанға сынаманың спираль арналары (1) және металқабылдағыш (2) жайғасқан. Үстіңгі жағында құю тостағаны (3) мен тіреушік (4) бар. Металдық статикалық ағынының бірқалыпты болуын қамтамасыз ету үшін тіреушікті алдын ала тығындап қояды да, тостағанды металмен толтырғаннан кейін тығынын алып тастайды. Металды құюдың алдында қораманы деңгеймен қатаң бақыланған жазықтыққа қою керек. Алынған құйманың ұзындығын өлшеуді жеңілдету үшін құйманың бойында шығыңқы болып қататын спираль арнасының әрбір 50мм арақашықтығында өлшемдік ойықтар жасалады. Кристалданып және салқындағаннан кейінгі құйманы қорамадан абайлап шығарып алып шыбықтың ұзындығын ±1 мм дәлдікпен есептейді. Ол үшін шығыңқылардың санын 50-ге көбейтіп, соңғы шығыңқыдан кейінгі шыбықтың қалдық ұзындығын сызғышпен өлшеп шыққан санға қосады. Шыбықтың жалпы ұзындығы металдар мен қорытпалардың сұйықтай аққыштықтығының жанама өлшемі болады. 1-сурет. Сұйықтай аққыштықты анықтауға арналған спираль сынамасын алу моделі. Сұйықтай аққыштық аса суытылу дәрежесімен де және беттік керілумен де байланысқан. Қорама толтырғыштығын анықтау үшін шарикті сынама кеңінен қолданылады (2 сурет). 2 – сурет. Қорама толтырғыштығын анықтайтын шарикті сынама алуға арналған металл қорамасы. Металл қорамасы тігінен ажырайтын екі бөліктен 1 және қораманың бір жақ бөлігінде орнатылған шарикпен 3 жанасқан сүйір ендірмеден 2 тұрады. Металдың қорама толтырғыштығының өлшемі ретінде шариктің сүйір ендірмемен жанасқан нүктесінің жанында құймада пайда болған тесіктің ауданы немесе орташа диаметрі алынады. Неғұрлым тесіктің диаметрі кішкене болса құю шартын өзгертпеген жағдайда осы қорытпадан соғұрлым жұқа қабатты құймаларды алуға болады. жүктеу/скачать 2,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|