Роман Алматы «Раритет»

рай алмайды. Ел1м1здщ уйыткысы болып келе жаткан одет- 
гурпы бар. Сендей акылды адамдар сол уйыткыны бузбас 
болар. Бупн басы аман, бауыры бутш ел ертен басы ауырып, 
балтыры сыздамасын бше бермейдп Буп н окпелетш кай- 
тарган агайын ертен керек болып калатын кез1 бола бередп 
Туптердщ туб1нде ертке айналатын тутш бар. Елд1пм1здщ 
туныгын шайкалтпауды ойлайтын кез1м1з осы...
Осылай жалпы ыктатып алар кауш-катерд1 п зе келш , 
билер соз аягында кеш еп айткан мурагерлж, эм енгерлж
жайларын кадагалады.
Улпан к ш сейлесе де кезш ен кезш айырмай отырып 
тындады. Улпаннын кез1яде кунесЬ жаннын ыгыспай карай 
алатын купи бар едп Э д е й ш к емес, жаратылысы сол. Эде- 
лет, адалдык 
n e c i
саналатын болыс-билердщ кездер1 сол 
к у н э а з караска шыдай алмай, тайки 
6 e p i n
отыр. Билер туз 
тагысын тоскауылдап куатын уялы каскырш а 
6 i p i H i n c e 3 i 
елшрей бергенде, 
e K iH iu i 6 i p e y i w i n
экетш , Улпанды узак 
кудаласа да, 
6 i p
туйы кка экелпт камай алмай койды.
У лпан eш кiм н iн сезш белген ж ок, 
e m K i M H i n c e 3 i H
ел еу о з калдырмай, угына тындап, алдында турган улкен 
сарыала шара кымызды сапыра бердп сапыра бердп К онак- 
тарына кымыз да усынатын емес сиякты.
Кымызды не бермей, не жинап экетпей, сапыра беру деген 
адамныц жуйкесше катты тиед1 екен. Ант урган катыннын 
бул кай 
e H e p i ?
Эдeйi 
ic T e n
отыр ма, болмаса созге айналып, 
умытып кет1п отыр ма? Есеней де каш ан айтарынды айтып 
титыктап болганьщша сазарып отыра берунп eдi. Элде со­
дан уйренгеш бар ма екен? Сапыра берген кымыз июшен 
конактарыньщ аузынан сш екеш шубырып, cineci каткан- 
ша Улпан ун шыгармай отырды да, кымызды ешп гана 
бере бастады. Содан сон 
0 3 i 
де сейлеп 
K e r r i:
— Kaaipni болыс-билер, Сибаннын аздерге айтар алгы- 
сы кеп. Есенейдщ асын дау-жанжалсыз 
OTKi3icin 
бердвдздер... 
Керей — Уактьщ басына келген кара пэледей кас жауы 
Кожыктын ордасын талкандап, орнымен ертеп кайтканда, 
eздepiнiз басы-касында болган жорыктын абырой-атагын 
Сибанга бердвдздер... оны Сибан умыта алмайды.
— Е, ол 
6 i p
Байдекеннщ тапкан акылы болды гой! — 
деп Токай би Байдалыга октай кадалатын 
6 i p
сез кысты- 
рып калды. Байдалынын 
OMip 
бойы есшен кетпес 
OKiH im i 
сол абырой 
e K eH in
бiлe тура, бппеген жараны тагы 
6 i p
тыр-
-
222
-

нап калуды
e p c i
керген ж ок. Байдалы ю рлщ ей ж иы ры л- 
ды да, жауап кайтармай, шыдап калды. У лпан ондайды 
тусшбейт1ндей бейжай калпы нда сезш жалгастырып 
K e r r i :
— Осы кeлicтepiнiзae де улкен мен бар екен, — деш Улпан. — 
Буларынызга да алгыстан баска айтарымыз жок. Есенеш жок 
жаца Сибан, жас Сибан ©з атыньщ басына ©3i ие бола алмай, 
олденеге урынып кала ма деген оймен оралган екеназдер. 
Сибан муны да улкен кам корлы к деп багаласа керек. Жас 
баланы алгаш атка мшпзгенде, улкендер алыстан бакылай 
журупн ед1 гой! О здердщ ойларьщызда содан баска не бол­
сын!.. Сибан айтар кеп алгыстын ен улкеш осында деп б ш п , 
кадipлeп устармыз, аяксытпаспыз...
Будан 
к е й ш б о л ы с - б и л е р У л п а н д ы кайта
кам алай а л ­
ган ж ок. Сыртынан канш а балагаттасан да, кездесш к ал - 
ганда мысы жене беретш адамдар болады. У лп ан сондай 
ж ан едЕ K,a3ip У лп ан ак ы л -о й ы т о л ы к к ан , ел аты нан 
сей лей тш ел анасы атанып келе ж аткан Ke3i едЕ Денес1 де 
толы гы п, бугагы б ш н ш келе ж аткан ман бэйбиле. Б о ­
л ы с-би лер У лпанды ы ктатуга ерелер1 жетпей койганы н 
c e 3 i H i n ,
еш еш н кы м ы з 
i m y r e
келгендей кы мы зды кулата 
бepдi, кулата бердЕ
К,онактары атгануга бет алганда, Улпан улкен 6ip етшпи 
барын айтты:
— Жездр каты н, 
жетхм
бала болы п калган уй азд ер д щ
алдарынызга 
e т i н i ш i н
айтып талай келер элЕ.. С оны н 
6 ip iH
K a 3 ip
айтып калгы м кeлeдi: ещц уш ж ы лдан кеш н жалгыз 
кы зы м «отау иесЬ д ей тш к ем ел ш е к ел ш калады . Мен 
кызымды еш кайда узаткы м келмейдЕ Есенейден калган 
жалгыз ту як жат елдпс болм ай-ак койса деп едЕм... Керей — 
У ак кы зы м а тен 
6 i p
улы н Е сенейдщ ш аны рагы на к и я 
калса, о н жагыма 
K i p r i 3 i n
алар 
е д м .
Есенейдщ ш аны ра­
гына кы зы м мен кYЙeyiмдi ие кы лы п, ©3iM баска дуниеге 
мойын бурмай, немеремд1 
T e p 6 e T i n
отыра берсем-ау деген 
арм аны м бар. Сибан ез ш пнен к ы з алыспайды. К ерей — 
У акты н ортасына салып отырганым да сондыктан. Б1жжен 
MeHin ж алгы з куаны ш ы м гой... Осы етшйшмд1 еске ала 
ж урсещ здер екен, — деп У лпан к езш е жас алды.
Бул У лп анн ы н а к тш еп едЕ К,ызын TeniHe косу ш еш е- 
Hin бipiнш i тш еп болса, сол eKi жасты канаты ны н астын- 
да ecipy — ею нип арманы. У лпан ан алы к 
M e m p i
канба- 
ган, ан ал ы к
M e m p iM i 
саркы лм аган адам. Сондай 
M e ftip i
-
2 2 3
-

канар аналыкты кызына тшейш. Bipi жы лап, 6ipi еркелеп 
жататын балалар кез алдына келедь «Эжелеп!» ш уласкан 
балалар даусын сагынады. Ат у с л а д е ш апкы ласкан ер ба­
лалар к ез алдына келедь «Эже, кымыз!» деп арсаландап 
к е л т еж есш щ
T i 3 e c i n e
кулай кететш 6ip баланы сагы на­
ды. Бара-бара осы 6ip бала кез алдынан кетпейтш болып 
алды. Даусына да кулагы уйренш алды. Бет-аузы, к е з ь
касы , ш ы п-ш ы мы р денеЫ — 6opi коз алдына езгермей 
келед1 де турады. Ерте токырап калган аналы кты н м ун- 
зары да, алыстан ум птенер куаны ш ы да осы.
У лпан болыс-билерге осындай ак тш еп н айтып калды .
— У лпан б э й б ш е , бул тш егщ ш и К,удай алдындагы 
карызымыздай корерм1з, — дед! Байдалы. — 
B i p a K
муны 
да Керейд1н ©3i ш еш ел н , жат бауырдьщ суы к колы н ара- 
ластырмайтын жумысы д е г е т ш з дурыс болар. У акты ара- 
ластырсак, Атыгай —- К,арауылды калай шет калдырамыз? 
а з д щ уйге баласын беруге 
K i \ i
кы зы кпайды дейсщ . Сол 
кызыгатындарды кебейте бермейж...
Сез осыган байланды да, болы с-билер аттанып 
K e r r i .
К,айсысынын к е н ш а д е кандай ойлар балалай бастады, 
оларын бшд1рген жок.
Ертеш не б у кш Сибан ауы лдары У л п ан н ы н к еш ш е 
шесе, жайлауга тутас к о п т . Булары У лпанга керсеткен 
кош емет едь
Жазгытургы жайлауга бет алган 
6 ip iH iu i 
кеш мал устаган 
елдщ жыл сайын болып туратын табиги кермесь Эр ауыл 
кыстан калай шыкты, журттьщ айдаган малы былтыргыдан 
кобейген бе, азайган ба? Жастар жагы калай, ажарлы ма, 
жас балаларга тай-кунан тиген бе, ж ок па? Осынын 6opi 
торт-бес кунге созылатын кеш -ж енекей тугел кезге туседь
Биыл Сибанньщ к е н ш к етер щ ю едь К еш тоб ектер
1 
де узш мей-бузы лм ай агылып кетш барады. Е п н -ш е п та- 
суга уйренген журт казак арбаны азайтып, кос калканды
бриш кеге ауыса бастаган. А вда-санда эр ауы л у т р - у т р
ж ы лкы лары н айдап етедк Балалар бейберекет жарысып, 
кай кеш тщ тусында кай бала озып келе жатса, сол коштен 
«бэйге» сурайды. Ж у к л арбанын у сл ад е келе жаткан эйел 
6ip уыс курт, бауы рсак ш аш ып калады. Балалар аттары­
нан тусе калы п, ш аш ы лган бауырсак пен куртты тала- 
сып-тармасып ауыздарына тыгып жiбepeдi де, тагы да бей­
берекет шаба ж енеледг Бул басы да, аягы да ж ок бэйге.
-
224
-

Журт жайлауга жетш жупн туаргенш е созыла береди 
Кешпел1 ем1рдщ аты бар балаларга деген 6ip кызыгы осы. 
Аты жок. балаларга будан ауыр кайгы да жок.
Балалар бай, кедей деп алаламай, кеш бойында кетш 
бара жаткан барлык ойелдерден бойге алады. 
E i p - е ю
рет 
Улпаннан да бойге алып 
K e r r i . S i p - e K i
рет Бiжiкeн де 
бэйгeciн шешесше екелш бepдi.
Кеш алды одетте тунемей ете алмайтын келге таяп 
келш едп Кеш алдында келе жаткан ауыл аксакалдары 
камшыларын алга карай сиггеп, кеш н токтаткан жок. Бул 
былтыр Есеней кайтыс болган, Ka3ip «Бай елген кел» ата- 
нып кеткен кел eдi. Еменалы осы келдщ басына уйлерш 

жүктеу/скачать 8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: