С. А. Козлова, Т. А. Куликова

160 

бастапқы  нысандарын  тәрбиелеу  туралы  айтуға  болады,  бірақ  

отансүйгіштік  тәрбие  тәрізді,  адамның  тұлғасы  құнды  сапасы 

қалыптасатын негізін құру қажет. 

Төзімділік  -  ұлтына,  тері  түсіне,  сөйлеу  тіліне,  басқа  да 

айырмашылықтарға қарамастан адамдарға игілікті қатынас. 

Отансүйгіштікті,  төзімділікті,  азаматшылдық  элементтерді 

тәрбиелеу  үдерісінің  табыстылық  көрсеткіші  -  балалардың 

шындықтың  осы  жағына  қызығушылықтары,  әрекет  жасау 

тілегі: ойнау, жұмыс істеу, қызмет көрсету, көмек көрсету, өлең 

оқу, ән айту, әртүрлі ұлттардың балаларымен достасуға ұмтылу. 

Мектеп жасына дейінгі балаларға отансүйгіштік тәрбие беру 

құралдары  болып  балалар  өмірсүретін  табиғи  және  әлеуметтік 

орта, көркемдік әдебиет, фольклор, музыка және бейнелеу өнері 

табылады.  Құралдар  болып  мерекелер,  балалардың  әртүрлі 

әрекеттері табылады. 

Отансүйгіштік  тәрбие  беруде  әр  түрлі  әдістердің  әртүрлі 

топтары  пайдаланады,  бірақ  жетекші  болып  –  қарым-

қатынастын 

көрсетуін 

ынталандырады, 

эмоционалдық 

белсенділігін көтереді, яғни танымдық материалды қабылдауды 

қызықтырады,  іс-шараға  қатысуды  қалдайды,  оны  бағалайды, 

аянушылыққа, уайымдауға, қуанбауға қатысады. 

Эмоциялық  белсенділік  сөйлеудің,  ымдау,  дене  қимылымда 

айқындық түсінде көріну мүмкін. Баланың бежайлық емес мәнді 

көрсеткіші  -  ойланулар,  сұрақтар,  естігенді  беіреуге  қайталауға 

тырмысу, ойындардың, бейнелеу әрекеттін мазмұны. 

Баланың эмоционалдық саласына әсер етудің қажетті шарты - 

мұғалімнің  білім  мазмұнына  өзінің  қатынасын  айтып  беру 

қабілеттілігі  болатының  еске  сақтау  керек.  Балаларды  өз 

эмоцияларымен  жұқтыру  білмейтін  адам,  ол  олардың 

эмоциялық  белсенділігін  тудыра  алмайды,    тіпті  оған  арналған 

арнайы әдістерді қолданса да. 

. Әрине, ойын әдістері білімді меңгеру сапасын көтереді және 

сезімдерді  бекітуге  мүмкіншілік  береді.  Олардың  біреуі  көз 

алдында елестетін жағдай болуы мүмкін: қиялы саяхат, бейнелі 

кейіпкермен  кездесу  және  т.б.  Бұл  ойынды:  «сияқты  еді...» 

балаларды азат етеді, балаларға арналған процессті шынды және 

қызықты жасайды: «Ойластырайқшы, біз басқа планетаға ұшып 

келдік,  бірақ  онда  Жерде  қандай  адамдар  тұратының    ешкім 

білмейді.  Біздің  планетамыз  туралы  біз  оларға  не  айтамыз?»; 

«Мысалы,  біздің  қаламызға  ешқашан  болмаған  адам  келді.  Біз 

161 

оған не көрсетеміз, қайда апарамыз?»; «Бүгін біз көмекшілеріміз 

туралы  -  көз,  құлақ,  қол  туралы  сөйлесетін  боламыз.  Бірақ 

мұндай  көмекшілер  жануарларда  да  бар.  Сондықтан  сіздердің 

біреуіңіз мысық, біреу ит, біреуі тышқанмен, біреуі бүркіт және 

біреуі адам болып қалады. Барлықтар ормандарда кездесіп, бір-

біріне  олардың  сирек  кездесетін  көмекшілері  туралы  айтады. 

Бала мысық, сенің көздерің туралы айтып берші, олар қараңғыда 

көре ме? Бүркіттен көздері қалай ерекшеленеді?» 

Келесі  тиімді  әдіс  ертегілерді  ойлап  табу  болып  табылады: 

«Жалқаулар  туралы,  тек  балалар,  тек  ересектер  өмірсүреті,  мен 

мемлекеттер  туралы,  мейірімділік  тұратын  үй  туралы,  қалада 

қыдырған күлкі туралы ертегілерді ойлап шығарамыз». 

Эмоционалды  белсенділіктің  жоғарлауына  драмаландыру 

ойындар,  тосынсыйлары  бар  кезеңдер  және  жаңалықтың 

элементтер мүмкіндік береді. 

Эмоциялық  белсенділікті  арттыру  әдістері  мен  тәсілдеріне  

әзіл-оспақ  элементтерін  есептеуге  болады,  олар,  өкінішке  орай, 

тәрбиешілердің  балаларымен  жұмыс  жасағанда  өте  сирек 

кездеседі, әсіресе отансүйгіштік тәрбие тапсырмаларын орындау 

кезінде.  Ал  халықтық  фольклорда,  мысалы,  көптеген  әзілдер, 

әңгімелер, әндер, қызықтар, қалжындар бар. 

Әртүрлі  құралдарды  пайдалану  балалар  сезіміне  қатты  әсер 

етеді:  музыка,  бейнелеу  өнері,  көркем  әдебиет.  Қарама-қарсы 

нәтижелерге  қол  жеткізбеу  үшін,  әр  түрлі  өнерлердің    бір 

уақытта  әсер  етуінде  сезім  шамасын  сақтау  екендігін  еске 

салқтаған маңызды. 

Отансүйгіштік,  азаматшылық,  төзімділік  сезімдерді  ерте 

жастан  бастап  тәрбиелеу  қажет  екенін  есте  ұстауы  керек.  Бала 

жасының  мүмкіншілігін  түсіну  арқылы  бұны  жасау  керек  және 

сезімдерді  тәрбиелеудің  маңыздылығы  туралы  ұмытып, 

балаларды шектен тыс білімдермен байытуға болмайды. 

жүктеу/скачать 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: