С. Б. Балшыкеев
Буддизмнің негізін қалаушы тұлға
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
Balshikeev 1 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- (жеке аты), Гаутама (рудың аты), Шакьямуни ( шакья тайпасының кӛсемі)
| Буддизмнің негізін қалаушы тұлға.
Ғылыми дҥниеде буддизмнің негізін салушыға қатысты екі ҧстаным бар. Мифологиялық мектеп Будданы ойдан табылған, мистикалық, халық қиялынан ойлап шығарылған тҧлға деп есептейді. Басқа тарихи мектептің жақтастары Будданы шынайы тарихи тҧлға ретінде таниды. Буддистердің ӛздері ҥшін Будда қаншалықты қиял- ғажайып тҧлға болса да, оның шынайы тҧлғасы ешбір кҥмән тудырмайды. Будданың танымал бес ӛмірбаяны белгілі, оның ӛмір сҥрген кезеңдеріне қатысты біршама айырмашылықтар бар: б.з.д. 623-544 жж., б.з.д. 564-483 жж., б.з.д. 560-480 жж. Буддизмнің негізін салушылардың әр тҥрлі есімдері мәлім: Сиддхартха (жеке аты), Гаутама (рудың аты), Шакьямуни ( шакья тайпасының кӛсемі) , Бхагаван (мақтанышы) және т.б. Сиддхартха мемлекет билеушісінің ҧлы болды, бірақ оның ӛмірі қарапайым адамдардың ӛмірімен еш ҧқсастығы болмады. Ол молшылық пен байлықта ӛсті, оның ӛмірі қарағылық пен жағымсыз заттардан қорғалды. Мҧнымен қоса, сҥйікті әйелі мен ҧлы болды. Бірақ кҥндердің бір кҥнінде ол ақсақалды, ауру адамды, жерлеуге арналған екі аяқты кҥйме арбадағы ӛлген адамды және данышпан-тақуаны бір мезгілде кездестіреді. Олардың қайғы-қасіретін: қартайған шақтың қасіреттерін, аурулардың, дос- жарандардың, ӛлгендердің туған-туысқандарының және ақиқат жолын іздеушілердің қайғы –қасіретін кӛреді. Сиддхартха алдында кӛптеген мәселелер туындады: қайғы-қасіреттердің мәні бар ма? қайғы-қасіреттің кӛзі болып не табылады? қайғы-қасіреттен қалай арылуға болады? Ӛзінің ҧстаздары арасынан бҧл сҧрақтардың жауабын таба алмай, қара шаңырағын тастап, ақиқатты іздеу жолына тҥседі. Оның сан жылдар бойғы жиһан кезуінің нәтижесінде ақиқатттың жауабы ӛздігінен табылады. Дәл осы сәттен бастап, Шакьямуни Гаутама Будданың, жоғары данышпандық нҧрына бӛленген, сӛйтіп, адамзаттың ҧстазы және қорғаушысына айналды. Шындыққа жеткен Будда одан әрі белсенді діни уағызшы бола бастады, оның барлық айтқаны мен ісетеген істерін қолдайтын шәкірттері пайда болды. Жаңа ілім бірітіндеп адамдардың жаны мен ойын ӛзінің қарапайымдылығымен және анықтылығымен жаулап ала бастады. Ҥндістанда Будданың ӛмір сҥрген кезеңінің ӛзінде Ҧстаздың ӛсиеттері мен 58 ережелері бойынша ӛмір сҥрген монахтық қауымдастықтар ҧйымдастырылған. Бҧл ҧлы дана 80 жасында ӛмірден ӛтті. Сол кезеңдегі Ҥндістан (қазіргі заманда да) дәстҥрі бойынша денесі отқа тапсырылды, ал кҥлінің бір бӛлігі шәкірттері арасында бӛлінді, қалғаны желмен ҧшып кетті. Оның ӛмірбаянында кӛптеген мифологиялық ӛзгешеліктер бар, олардың «ақиқаттығы» ортодоксальды буддистер ҥшін ешбір кҥдік тудырмайды. Осылайша, әр тҥрлі пікірлердің бірінің пайымдауынша, Шакьямуни Гаутама Будда болғаннан бҧрын, жер бетінде ӛмір сҥргеннен бастап кӛптеген дҥниеге келу шақтарын бастан кешірді. Ол 83 рет әулие, 58-патша, 24 – монах, 18 – маймыл, 12 – тауық, 13 – саудагер, 8-қаз, 6 – піл атанды, сонымен қатар, балықтың, егеуқҧйрықтың, бақаның, қоянның бейнесінде болған және ондай қайта туулар саны 550 жетеді. Буддизмнің негізін салушылар туралы мазмҧндауды аяқтай отырып, бҧл дінде жеке есімдері бар бірнеше Буддалардың болғаны жӛнінде айта кету қажет. Олардың ішінен тек біреуі ғана жоғары Ҧстаз алдыңғы буддалардың синтезі болып табылады. Сондықтан да, Гаутама эпитеті - Будда жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|