С. Б. Балшыкеев
жүктеу/скачать 1,13 Mb. Pdf көрінісі
|
| Кадариттер
олардың қарсыластары, олар тағдырды алдын-ала анықтауды соншалықты жоққа шығармаған, алайда, олар негізгі екпінде адамның Алладан дарыған жауапкершілігіне жасады, яғни, адам ӛз әрекеттері ҥшін ӛзі жауап береді және ӛзі анықтайды. Ортағасырлық исламның атақты «кҥпірлері» болып мутазилиттер болып саналды (жекеленген, алшақталған). Олар ортодоксальді дін іліміне қарама-қайшы келесідей «дҧрыс» исламның принциптерін ҧсынды: - адамның ақылы діннің ақиқаттығын сынауға қҧқылы; - Қҧранды талқылауды таңдау еркіндігі адамның ӛзіне беріледі; - Алла дҥниені әділ және мейірімді етіп жаратқан: адамдар оны әділетсіз және мейірімсіз етеді; - Қҧдайдың атрибуттары шексіз болмайды – Алла Мҧхаммедпен 22 жыл ашық айтысқан (онымен сӛйлескен); 103 -Алла адам тәрізді емес, антропоморфты қасиеттері болмайды – сондықтан да, Қҧранның тиісті сҥрелерін тура мағынада емес, аллегориялық мағынада талқылау қажет; - Қҧран мәңгілік ӛмір сҥрген жоқ, оны Алла ойы жоғары дәрежеде дамыған адамдар ҥшін жаралған; - аса ауыр қылмыс жасаған мҧсылман дінге сенушілер мен сенбейтіндердің арасындағы «аралықта ӛмір сҥрушілік» кҥйінде болады; - мҧсылманның кҥнәлары тек ислам діні мен кҥнәхардың ӛзінің беделін тҥсіріп қана қоймай, сонымен қатар, оның дҧшпандары ҥшін нәрлі азық болып табылады; - ислам қауымдастығының басшысын халық сайлауы тиіс; ал қауымдастық оны қажет болған жағдайда қызметтен алуға қҧқылы. Байқауымызша, мутазилиттер ислам дініне «шерік қатушылық» пен ең бастысы – рационализм мен ой толғау рухтарын енгізген. Олардың ілімдері және ӛздері кӛп жағдайда жеңімпаз ретінде қуанышты және жеңілгендердің ауыр халіне душар болды – мҧның барлығы олар ӛмір сҥрген мемлекет басшыларының дҥниетанымдық діни және саяси ҧстанымдарына байланысты болды. Ортағасырларда жүктеу/скачать 1,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|