248
249
кіргенде шайқастар болып, онда қытайлықтар жеңіп отырды.
1574 жылы испандықтар Филиппиныдан қуылды, голландықтардың
Тайваньды басып алу əрекетінен түк шықпады. 1596 жылы
ағылшын кемелерінің Қытай жағалауларына тоқтауына рұқсат
берілмеді. Еуропалықтармен саудаға өте шектеулі мөлшерде ғана
рұқсат берілді. Шетелдіктер Қытайдан жібек пен зергерлік əшекей
бұйымдарын алып, өздері қару-жарақ, темекі əкеліп отырды.
Қытайға миссионер — иезуиттердің енуіне мүмкіндік болды.
Матео Риччи деген иезуит өзінің сағат жасау шеберлігімен Мин
сарайының назарына ілігіп, 1601 жылы Пекинге келіп орналасуға
рұқсат алды. Риччиден кейін келген миссионерлер де өздерін астро-
ном, механик, артиллерист деп жариялап, Қытайда тұру құқығын
алуға тырысты. Мин сарайын олар өздерінің оқ-дəрімен атылатын
қару-жарақты жақсы білетіндігімен қызықтырды. Миссионерлер
Қытайда отарлар басып алуға дайын-дықтың бастамасы болды.
ХVІ ғасырда Кытайдың Ресеймен қатынасы орнай бастады.
Бурнаш Ялычев мырза мен атаман Иван Петров бастаған елшілікті
IV Иван 1558 ж. Қытайға жіберген болатын. Олар Пекинге жеткен де-
ген мəлімет бар. Екінші елшілік 1567 ж. Батыс Қытайға жіберілді.
ХVІ ғасырда Қытай өз шекарасында қорғаныс шайқастарын
жүргізді. 1529, 1550, 1563 жылдары моңғол феодалдары Қытайға
бірнеше басқыншы шабуылдар жасады. 1550 жылы моңғолдар
астанаға дейін жетіп, қытайлықтарды қырып, жойды, тұтқынға
алып кетті. Тек өте көп халық жасақшыларының арқасында
басқыншылар Қытайды жаулап ала алмады. 1549 жылы Чжецзян
жағалауында Қытайға жапондықтар шабуыл жасады, ал 1555 жылы
олардың кемелері Янцзы өзенінен өтіп, Нанкин, Тайпин жəне басқа
қалаларға қауіп төндірді. 60- жылдардағы ауыр шайқастардан соң
Жапон флоты мен əскері талқандалып, Қытай жағалаулары Жапон
қарақшыларынан тазартылды.
1592 жылы 140 мындық Жапон əскері Кореяға басып кіргенде
Қытай өз вассалына көмекке көп əскер жіберді. Елді ұзаққа созылған
Қытайдың вассалы болып есептелетін Манчжурлармен соғыс
қатты күйзелтті. Манчжурлар негізінен мал шаруашылығымен,
аңшылықпен айналысатын, егіншілік-пен, қолөнермен жəне сауда-
мен тиіп қашты айналысатын. 1609 жылдан Манчжур елінің бас-
шысы Нұрғазы Мин императорына салық төлеуден бас тартып, 1618
жылы оған соғыс жариялады. Нұрғазының қолы Қытай əскеріне
соққы бере отырып, оның бірнеше қамалдарын басып алды.
Нұрғазының мирасқоры Абықай /1626—1643/ Қытаймен соғысты
жалғастырды. 1636 жылы ол өзін Хуанди /император/ деп жария-
Достарыңызбен бөлісу: