С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
107 
бұл жерден машинаңызды алып тастау керек. Себебі бұл рұқсат етілмейтін жер ... 
 
 
 
31
Disarmer
 “The speaker tries to remove any potential objections the 
hearer  might  raise  upon  being  confronted  with  the  request.”
I know you don't like lending out your 
notes,  but  could  you  make  an  exception  this  time?  
...  емтихан  уақытын  ертең  сағат  10:00 
(ға)  өзгерттік.  Қарсы  болмайсыздар  деп  сенемін ... 
10
 
 
 
32
Promise  of  reward
  “To  increase  the  likelihoof  of  thr  hearer's  compliance 
with the speaker's request, a reward due on fulfillment of the request, is announced.”
Could you give 
me  a  lift  home?  I'll pitch in on some gas  
Маған  д`птеріңді  бере  тұршы.  Келесіде мен де 
саған көмек беремін
 
 
33
Imposition  minimizer
  “The  speaker  tries  to  reduce  the  impositon 
placed on the hearer by his request.” 
Would you give me a lift, but only if you're going my way  
Мен де сенімен бірге жетіп алайыншы. Асығыс емеспін
 
Маған д`птеріңді бере тұрсаң. Керек жерлерін жазып алайын
 
 
 
2.3.2
 
34
Insult
 “To increase the impositive force of his or her request, a speaker prefaces it 
with an insult. ”
You've always been a dirty pig, so clean up!  
 
 
35
Threat
 “To ensure compliance with his or her request, a speaker threatens his or her 
hearer with potential consequences arising out of noncompliance with the request.” 
Move that car if 
you  don't  want  a  ticket!  
Алмасаңыз,айыппұл  төлейсіз
 
36
Moralizing
 “In order to lend additional credence to his or her request, a 
speaker  invokes  general  moral  maxims.”
If  one  shares  a  flat  one  should  be  prepared  to  pull  one's 
weight in cleaning it, so get on with the washing up!  
 
 
 
3.
 
Blum-Kulka  et  al. 1989
 
 
Blum-Kulka  et  al.  (1989) 
DCT
 
DCT
Blum-Kulka  et  al. 1989
 
2015
 
DCT
 
 
 
 
1  Bella, S. (2012) Length of residence and intensity of interaction: Modification in Greek L2 requests. Pragmatics 
22: 1-39. 
2  Blum-Kulka,  Sh.,  J.  House  and  G.  Kasper  (eds.)  (1989)  Cross-cultural  pragmatics:  Requests  and  apologies, 
Norwood, N.J.: Ablex. 
3 
2015
Kazakh National Pedagogical University after Abai BULLETIN Series of 
«Pedagogical sciences» 46: 8-11. 
4 
2015
Kazakh National Pedagogical University after Abai BULLETIN Series of «Pedagogical sciences» 48: 9-
12. 
5  Searle, J. (1969) Speech acts. Cambridge: Cambridge University Press. 
6 
2009
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
108 
 
ЖОҒАРЫ МЕКТЕП 
ВЫСШАЯ ШКОЛА 
 
 
УДК370.015 
 
БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІҢ ЛИДЕРЛІК САПАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ 
ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДЕЛІ 
 
Ұ.М. ,бдіғапбарова – п.ғ.д., профессор, педагогикалық пeндер кафедрасының меңгерушісі,  
Абай атындағы ҚазҰПУ 
Б.М. Баймуханбетов – философия докторы (PhD), аға оқытушы, Қ.А. Ясауи атындағы ХҚТУ 
 
Мақалада болашақ мұғалімдердің лидерлік сапасын қалыптастыру м`селесін зерттеу қажеттілігі теориялық 
тұрғыдан  талданған.  Модель  ұғымын  қарастырған  ғалымдардың  еңбектерін  талдау  н`тижесі  мен  мақала 
авторларының  т`жірибесі  негізінде  болашақ  мұғалімдердің  лидерлік  сапасын  қалыптастырудың  құрылымдық 
моделі  жасалған.  Аталған  модель  тұжырымдамалық-мақсатты,  технологиялық,  ұйымдастырушылық-`рекеттік 
ж`не өлшемдік-н`тижелік құрамдас бөліктерінің бірлігін қамтиды. Сондай-ақ  модельде болашақ мұғалімдердің 
лидерлік  сапасын  қалыптастырудың  өлшемдері  мен  көрсеткіштері  белгіленіп,  модельді  жүзеге  асырудың 
педагогикалық шарттары көрсетіледі.  
Кілтті сөздер: болашақ мұғалім, модель, лидерлік сапа, қалыптастыру 
 
Қазіргі  қоғамдағы  жоғары  білім  берудің  көп  қырлы  құрылымы,  еліміздегі  жоғары  оқу  орында-
рының  халықаралық  білім  беру  жүйесіне  кіріктірілуі,  олардың  сол  талаптарға  сай  даму  м`селелері 
болашақ мамандарды даярлау үдерісін зерттей түсуді қажет етеді. Соның бірі болып педагогикалық 
оқу  орындарында  болашақ  мұғалімдердің  лидерлік  сапасын  қалыптастыру  табылады.  Өйткені  сту-
денттердің  лидерлік  сапасының  қалыптасуы  олардың  ішкі  жан  дүниесінің  өзгеруіне,  басқалармен 
қарым-қатынасының  дамуына,  к`сібилігінің  шыңдалуына,  өзіне  сенімділігінің  артуына,  б`секеге 
қабілетті маман болып шығуына мүмкіндік тудырады.  
Ал, лидерлік сапаларды қалыптастыру процесі тұлғалық сапалық деңгейін көтеруге бағытталған, 
оның  табиғи  `леуетінің  жекелік  тұрғысынан  дамуының  жетекші  факторларының  бірі  болып  табы-
лады [1]. 
Біздің  зерттеуімізде  болашақ  мұғалімнің  лидерлік  сапасын  қалыптастыру  жоғары  оқу  орнының 
оқу-т`рбие  процесінің  мүмкіндіктерін  пайдалану  негізінде  жүзеге  асырылады.  Сондықтан,  біз  зерт-
теудің  мақсатына,  міндеттері  мен  болжамына  с`йкес  болашақ  мұғалімнің  лидерлік  сапасын  қалып-
тастыру  дегенімізді  оқу  мен  тeрбие  процесінде  оқу  курстарының,  тeрбие  траекториясының 
мүмкіндіктерін жүзеге асыру  процесін түсінеміз [2].  
Болашақ мұғалімінің лидерлік сапасын қалыптастыру н`тижесіне қол жеткізу мақсатында ғылыми 
еңбектерге сүйене отырып, өз тарапымыздан алдын-ала болжам жасап, модель құруды мақсат тұттық. 
Өйткені ғылыми жағдаятты талдаудың қуатты құралдарының бірі – модельдеу. 
Модель (үлгі)  дегеніміз  –  нақты  объект  пен  жүйенің  немесе  түсінік  пен  идеяның  шын  м`ніндегі 
қалыбы.  Модель  жүйені  анықтау,  түсіну  не  жетілдіру  үшін  қолданылатын  құрал.  Мақсатқа  жетудің 
бірнеше жолы болады, бірақ тек бір жолды ең жақсысын, ең қолайлысын, ең с`ттісін таңдай білген 
жөн.  Академик  В.Г.Афанасьев  "модель  ықшамдалған  объектінің  немесе  құбылыстың  айқын  түрде 
сызбаға түсірілген бейнесі"- дейді [3]. dрі ол модельдеу үрдісі барысында танымның өзіндік т`сілінде 
бір жүйе (зерттеу объектісі) басқаға (модельге) өзгереді деп түсіндіреді. 
Лидерлік сапаны қалыптастыру моделін жасау барысында біз оның мазмұны мен құрылымына да 
ерекше  көңіл  бөлдік.  Бұл  модель  бірқалыпты  қалмайды,  ол  лидерлік  сапаны  жетілдірудің  `р  даму 
кезеңіне негіз бола отырып, үздіксіз жаңартылып, қайта жасала алады. 
Болашақ  мұғалімдерінің  лидерлік  сапасын  қалыптастыру  жоғары  оқу  орнында  оқыған  жылдар 
бойы аудиториялық ж`не аудиториядан тыс сабақтар аясында жүзеге асырылады. Аталған модельдің 
құрылымы негізінен төрт блоктан тұрады. Атап айтқанда: тұжырымдамалық-мақсаттық; техноло-
гиялық; ұйымдастырушылық-eрекеттік; өлшемдік-нeтижелік (сурет 1).  
Б`рінен  бұрын  тұжырымдамалық-мақсаттық  блок  мазмұнында  мамандыққа  деген  eлеуметтік 
тапсырыс талаптарын анықтап алудың қажеттігі туындады. Біз оларды былайша топтастырдық:  
-  мұғалімнің к`сіби-ұйымдастырушылық сапасына қоғамның з`рулігі; 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
109 
 
-  лидерлік сапаларына ие, жоғары к`сіптік деңгейдегі б`секеге қабілетті педагогтарды даярлауға 
жоғары оқу орнына `леуметтік тапсырыс; 
-  мұғалім м`ртебесін көтеруге мемлекеттік сұраныс; 
мұғалімнің қоғамда лайықты орын иеленуге, өзін танытуға ұмтылуға, өзін жүзеге асыруға з`рулігі; 
dлеуметтік тапсырыс негізінде білім беру процесі кезінде қалыптастыруға мүмкін болатын лидер-
лік сапаның түрлері, сондай-ақ ұйымдастырушылық- педагогикалық міндеттер анықталды. 
Соның ішінде маңыздысы болып студенттердің басым бөлігінің маңызды к`сіби лидерлік сапасын 
дамытуға ықпал ететін жоғары оқу орнында білім беру ортасын құру табылады.  
Бұдан басқа қажетті міндеттер қатарында мыналарды атауға болады: 
-  оқытудың  `р  түрлі  кезеңдерінде  студенттердің  лидерлік  сапасының  қалыптасқандығы  дең-
гейіне  мониторинг  жүргізуге  мүмкіндік  беретін  `леуметтік-педагогикалық  диагностиканың  `дістері 
мен құралдарын таңдау; 
-  лидерлік  сапасын  қалыптастыруды  педагогикалық  тұрғыдан  сүйемелдейтін  негізгі  бағыттарды 
(студенттердің  оқу  ж`не  оқудан  тыс  іс-`рекеттерінің  формалары,  оқытудың  тұлғалық-бағдарлық 
технологиялары ж`не т.б.);  
-  лидерлікті қалыптастыру мақсатында оқытушылар мен студенттердің ж`не студенттердің өзара 
бірлікте атқаратын іс-`рекеттерін ұйымдастырудың тиімді формаларын айқындау (жобалау команда-
ларын, ықшам топтарды, шығармашылық ұжымдарды ж`не т.б. қалыптастыру);  
-  студенттердің лидерлік сапасын танытуға ынталандыру мен өзін-өзі дамытуға талпындырудың 
негізгі т`сілдерін анықтау. 
Біз зерттеу барысында болашақ мұғалімдерінің лидерлік сапасын қалыптастыру процесінің негізгі 
төрт компонентін анықтадық: 
Мотивациялық  –  гуманистік  құндылықтарға  с`йкес  іс-`рекеттің  тұрақты  мотивтерін  қалыптас-
тыруды  қарастырады  (лидер  рөлін  жеке  психологиялық  күйі  тұрғысынан  қабылдау;  `рекет  етуге 
ұмтылушылық; күрделі жағдайларда лидер функциясын өзіне алуға тілегінің болуы ж`не т.б.) 
Когнитивтік (танымдық) – студенттердің лидерлік сапаларын танытуға қажетті `леуметтік-саяси, 
экономикалық  ж`не  психологиялық-педагогикалық  білімдерін  қалыптастыруды  көздейді.  Когнитив-
тік  компонент  арнайы  (к`сіби)  білімдерді  ж`не  к`сіби  міндеттерді  шешу  барысында  оларды  пайда-
лана алу іскерліктерін кіріктіретін `діснамалық, теориялық ж`не технологиялық білімдердің бірлігін 
құрайды.  Осы  компонент  жоғары  оқу  орнының  лидерлік сапаны  қалыптастыруға  мүмкіндік  беретін 
ақпараттық оқу-т`рбиелеу ортасын құрайды.  
Іс-eрекеттік-нeтижелік – студенттер лидерлік сапасын танытуға, практикалық іс-`рекетке, жыл-
дам шешім табуға қабілеттілігін, т`уекелге баруға қабілеттілігін көрсетуге мүмкіндік беретін жағдай-
ларды  қарастырады.  К`сіби  жағдаяттарда  лидерлік  сапасын  қолдану  іскерліктері  кешенін  ж`не  `рі 
қарай өздігінен білім алу `рекетін жүзеге асыруын көрсетеді; білім беруші мен білім алушы арасын-
дағы өзара белсенді `рекетті қамтиды, бұл жағдайда білім беруші мақсатын, міндеттерін анықтайды, 
білім  алушының  танымдық  іс-`рекетін  белсендіру  үшін  жағдай  тудырады,  кері  байланысты  жүзеге 
асыру  процесіне  бағыттайды,  бақылайды,  ынталандырады;  білім  алушыларға  оқу  іс-`рекеті  проце-
сінде  шешуге  арналған  к`сіби  бағытталған  проблемаларды  көрсетеді.  Осы  компонент  білім  алушы-
лардың к`сіби ж`не өмірлік т`жірибесіне, олардың к`сіби мотивациясына, жоспарларына, қызығушы-
лықтарына, қажеттіліктеріне негізделеді. 
Бағалаушылық-рефлексивтік  –  білім  алушылардың  өзіндік  лидерлік  амал-т`сілдерін,  іс-`рекетте-
рін жете ұғынуын ж`не өзінің лидерлік іс-`рекеттеріне өзіндік талдау жасау мен өздігінен бағалауын, 
алынған н`тижелерді қойылған мақсаттармен біріктіруін танытады. 
Осы  проблеманы  зерттеудің  теориялық  ж`не  практикалық  н`тижелерін  қорытындылау  болашақ  
мұғалімдерінің  лидерлік  сапасын  қалыптастырудың  үш  деңгейін  (жоғары,  орта  ж`не  төмен) 
көрсетуге мүмкіндік берді:  
1.  Төмен деңгей: Лидерлікке қызығушылығы жоқ. Лидер болуға талпынысы байқалмайды. Лидер-
лік  саласынан  білімі  төмен.  Лидерлік  сапаларын  білмейді.  Мұғалім  үшін  лидерліктің  м`нділігін 
түсінбейді. Топтық іс-шараларда белсенділік танытпайды. Өздігінен шешім қабылдай алмайды. Сыни 
жағдаяттарда  лидерлік  таныта  алмайды.  Өзінің  лидерлік  `рекеттерін,  амал-т`сілдерін  талдауға 
ұмтылмайды, өздігінен бағалай алмайды. 
2. Орта деңгей: Лидерлікке қызығушылығы бар. Лидер болуға талпынады, бірақ, оның маңызын, 
`леуметтік  м`нін  түсінуі  жеткіліксіз.  Лидерлік  сапа  түрлерін  біледі.  Мұғалім  лидердің  атқаратын 
рөлінен хабары бар. Осы түсініктерін күнделікті іс-`рекетте көрсете алмайды. Лидерліктегі  практи-
калық  іскерліктерді  айтарлықтай  біледі,  бірақ  тұрақты  көрсете  алмайды.  Өзіне  сенімділігі  аз,  сол 
себепті топ мүшелеріне ықпал ете алмайды. Өздігінен шешім қабылдауға талпынады. Топта белсен-
ділік танытады. Топтық іс-`рекеттердің қарапайым түрлерінде жекелік таныта алады. Өзінің лидерлік 
`рекеттерін,  амал-т`сілдерін    ішінара  түсінеді.  Бірақ  оларды  талдау,  бағалау  барысында  өзгелердің 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
110 
көмегіне сүйенеді. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тұ
ж
ы
р
ы
м
да
м
ал
ы
қ
- 
ма
қ
са
тт
ы
қ
 бл
ок
 
 
 
 
Мақсаты 
 
болашақ мұғалімінің лидерлік сапасын қалыптастыру 
,діснамалық 
тұғырлары 
құндылық-мотивациялық, жүйелілік, жеке тұлғалық –   
 іс-`рекеттік, жекелік-креативтілік 
Принциптері 
 
субъективтілік,  өзін-өзі  жүзеге  асыруға  бағыттылық, 
«келешекті 
саналы 
ұғынушылық», 
стратегиялық 
бағдарлылық 
Стратегиясы 
интегративтік  процестер,  синтез  арқылы  талдау 
жасауды үйрену, өзін-өзі жетілдіру, өзін-өзі жүзеге асыру 
 
 
Те
хн
ол
ог
и
ял
ы
қ
 бл
ок
 
 
 
 
 
Мазмұны 
элективті  курс,  оқу  курстарының  модулі,  жеке 
сабақтар, оқудан тыс  іс-шаралар бағдарламасы 
,дістері 
интерактивті оқыту `дістері, диагностикалық (болжау, 
модельдеу,  жобалау,  бағалау),  тренингтік  (имитация, 
т`жірибе  алмасу,  топтық  рефлексиялар,  проблеманы 
топтық шешу) 
Формалары 
д`ріс, 
практикалық 
сабақтар, 
семинар-тренинг, 
дискуссия,  имитациялық  ойындар,  сюжеттік-рөлдік 
ойындар 
Құралдары 
бағдарламалар,  тесттер,  сауалнамалар,  тапсырмалар, 
ойындар, ережелер 
 
Ұй
ы
м
да
ст
ы
р
у 
шы
л
ы
қ
-gр
ек
ет
ті
к
 
 
 
 
Ұйымдастыру 
 
 
 
жоспарлау,  технологиялық  блок  мазмұнын  даярлау, 
эксперимент субъектілерін анықтау 
 
Эксперимент 
 
 
анықтау, қалыптастыру, қорытындылау 
 
Өл
ш
ем
ді
к
-
нg
тиж
елі
лі
к
 
бл
ог
ы
 
 
 
 
 
Компоненттері 
 
мотивациялық,  когнитивтік,  іс-`рекеттік-н`тиже-
лік, бағалаушылық-рефлексивтік 
Өлшемдері 
лидерлікке оң қарым-қатынас, лидерлік саласынан 
білімі, лидерлік сапасын таныта алуы, өзінің лидерлік 
`рекеттерін жете түсінуі мен өздігінен бағалауы 
Деңгейлері 
жоғары, орта, төмен 
 
Нgтижесінде:  болашақ  мұғалімнің  лидерлік  сапасы  н`тижелі  деңгейде  
қалыптасады 
 
Сурет 1 – Болашақ  мұғалімдердің лидерлік сапасын қалыптастырудың құрылымдық моделі 
Мұғалімнің  к`сіби-
ұйымдастырушы-
лық 
сапасына 
қоғамның з`рулігі 
$
Пе
да
го
ги
к
ал
ық
 
ша
р
тт
ар
ы
 
– 
ЖО
О
 
жа
ғым
ды
 
руха
ни
-ад
ам
гер
ш
іл
ік
ті
, 
 
ма
нс
ап
ты
қ 
бі
лі
м
 
бе
ру
 
орт
ас
ы
н 
құру
; 
бола
ш
ақ
 
ма
ма
нд
ар
ды
ң  
ли
де
рлі
к 
сап
асы
н 
ди
аг
нос
ти
ка
ла
у; 
оқу
 ж`
не
 оқуда
н 
ты
с 
іс
-`р
ек
еттер
 инт
ег
ра
ция
сы
; 
аш
ы
қты
қ, 
сту
ден
ттер
ді
ң 
бі
лі
м
 бе
ру
 тех
но
ло
ги
ял
ар
ы
н 
ж`
не
 мо
ду
ль
де
рі
н 
таң
дау
 құқы
ғы
. 
!
Мұғалімнің 
қоғамда лайықты 
орын иелену, 
өзін-өзі таныту, 
өзін-өзі жүзеге 
асыруқажеттілігі 
$
Мұғалім 
м`ртебесін 
көтерудің 
мемлекеттік 
деңгейде 
қолға 
алынуы 
$
Лидерлік сапаларына ие, 
жоғары к`сіптік 
деңгейдегі б`секеге 
қабілетті педагогтарды 
даярлауға жоғары оқу 
орнына `леуметтік 
тапсырыс 
$

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
111 
 
3.  Жоғары  деңгей:  Лидерлікке  қызығушылығы  айқын  байқалады.  Оның  қоғам  сұранысынан, 
`леуметтік  тапсырыстан  туындап  отырғанын,  мұғалім  үшін  м`нділігін  толық  түсінеді.  Осы  саладан 
тұрақты  қызығушылығын,  білімдерін  таныта  алады.  Лидерлік  саладан  білімі  жеткілікті.  Лидерлік 
сапаларды жақсы меңгерген. Мұғалім лидердің атқаратын рөлін толық біледі. Оларды практикалық, 
өмірлік іс-`рекеттерінде көрсетуге ұмтылады. Топтық  іс-шараларда аса белсенділік танытады. Өзіне 
сенімді. Проблемаларды өздігінен шеше алады. Топқа ықпал ете алады, оларды соңынан ерте алады.  
Сыни  жағдаяттарда  батылдылық,  жігерлілік  танытады.  Өзінің  стратегиялық  қырағылығын  көрсете 
біледі.  Өзінің  лидерлік  `рекеттерін  жете  түсінеді.  Сыни  жағдаяттарда  қолданатын  өзінің  лидерлік 
амал-т`сілдерін  біледі.  Оларды  өздігінен  талдайды  ж`не  бағалай  алады.  Лидерлік  `рекеттердегі 
адамилықты, жағымдылықты, пайдалылықты, қажеттілікті, к`сібилікті ажырата алады. 
Осы  жасалған  модельді  болашақ  мұғалімдердің  к`сіби  даярлығында  тиімді  жүзеге  асыру  мақса-
тында білім беру ортасын анықтап алу қажет болды. Зерттеу барысында біз жоғары оқу орнындағы 
білім  беру  ортасын  кіріктірілген  кеңістіктер  (оқу,  мотивациялық,  тeрбие  жeне  дамытушылық) 
тұрғысынан қарастырдық ж`не оның мүмкіндіктерін пайдалануды мақсат тұттық. 
Оқу кеңістігі  когнитивтік  компонентті  қалыптастыруды  қамтамасыздандыруымен  ерекшеленеді. 
Ол элективтік курсты, оқу курстарының модулін, лидерліктің теориялық аспектілері бойынша жеке 
сабақтарды  қамтиды.  М`селен  оқу  курстарының  модулі  бойынша  «Лидерліктің  теориялық  негізі», 
«Лидерлік  сапа»  тақырыбындағы  д`рістер  «Педагогика»,  «Жалпы  психология»,  «Саясаттану», 
«Шешендік  өнер»  ж`не  т.б.  п`ндер  аясында  оқытылуы  ұсынылады.  Осы  п`ндердің  оқу-`дістемелік 
кешендеріне  қазіргі  мамандардың  лидерлік  сапасын  қалыптастыруға  ықпал  ететін  сұрақтарды 
ендірген жөн. Сондай-ақ, «Лидер тұлғасы» тақырыбындағы жеке сабақтар студенттерді өзінің лидер-
лік  сапалары  арқасында  жетістіктерге  жеткен  табысты  мамандардың  к`сіби  қалыптасу  ерекшелік-
терімен таныстырады.  
Болашақ  мұғалімдердің  к`сіби  іс-`рекеттерінде  маңызды  болып  табылатын  лидерліктің  м`ні 
туралы  жалпы  түсініктер  қалыптастыруда  «Мұғалімінің  лидерлік  сапасы»  атты  элективтік  курстың 
маңызы  зор.  Курстың  мазмұны  лидерліктің  м`ні  мен  мазмұнын;  лидерліктің  құрылымын,  лидердің 
стильдері  мен  атқаратын  қызметтерін;  мұғалім-лидер  тұлғасын;  мұғалім  лидер  рөлін;  лидерліктің 
психологиялық  негіздері;  философиялық  ж`не  тарихи  м`дениет  тұрғысынан  адами  өмір  сүруі  мен 
к`сіби іс-`рекетінің м`ні; к`сіби іс-`рекеттің адамгершілік негіздері; қарым-қатынас жасайтын серік-
тестеріне  ықпал  ете  алу  арнайы  іскерліктерін  қалыптастыру;  құқықтық  т`рбие  негіздері;  адамдарға 
ықпал ету т`сілдерін қамтиды.  
Дамытушы кеңістік студенттердің танымдық белсенділіктерін ынталандыруға қабілетті, олардың 
тренингтерге,  к`сіби  байқауларға  ж`не  іскерлік  ойындарға  қатысудағы,  ұжымдық  жобалардағы  іс-
`рекеттерді қамтиды. Осындай іс-`рекеттерге қатысу алған теориялық білімдерін практикалық тұрғы-
дан іс жүзіне асыруға септігін тигізеді. Олардың ішіндегі ең маңыздысы болып олардың н`тижелерін 
бұқаралық  жариялау  (акциялар,  бұқаралық  ақпарат  құралдарында  жариялау,  студенттік  конферен-
цияларда  баяндау  ж`не  т.б.)  табылады.  Бұл  іс-`рекеттік-н`ттижелік  компоненттің  қалыптасуына 
ықпал етеді. 
Мотивациялық  кеңістік    мотивациялық  компоненттің  қалыптасуын  қамтамасыздандырады  ж`не 
`р  түрлі  коммуникациялар  формасы  мен  студенттің  іс-`рекетін  сырттай  бағалауды  ендіреді.  Бұл 
оқытушылар  мен  студенттердің  ішкі  (к`сіби  т`жірибесін  игеру;  өзін-өзі  жүзеге  асыру  мүмкіндігі; 
өзін-өзі дамыту мотиві) ж`не сыртқы мотивтерін (білімге ж`не т`жірибеге сұраныс; оқу-танымдық іс-
`рекетке  талпыныс;  білімді  жеке  меңгеру  амалдарына,  к`сіби  іс-`рекетті  ғылыми  тұрғыдан  тану 
`дістеріне қызығушылық)  жүзеге асыруға бағытталған қарым-қатынас формасы.  
Тeрбие  кеңістігі  лидерлік  сапаларын  қалыптастыруға  ықпал  ететін  студенттер  үшін  `леуметтік 
тұрғыдан  маңызды  ж`не  құнды  жағдайлар,  жағдаяттар,  оқиғалар  жиынтығы.  Оған  қоса  т`рбие  сту-
денттің  жеке  тұлғасына  сабақтарда  ықпал  етуді,  сондай-ақ  сабақтан  тыс  уақыттарда  студенттің 
лидерлік сапасын дамытуға арналған оңтайлы жағдайлар арқылы `сер етуді болжайды. Сыртқы орта-
ны ұйымдастыру (олимпиадалар, PR-акциялар, байқаулар, жобалар) арқылы қатысуға қызығушылық-
тары  мен  сұраныстарын  арттырады;  тануға  ж`не  өзіне-өзі  талдау  жасауға  сұранысы  туады;  өзін 
рухани, адамгершілік ж`не интеллектуалды тұрғыдағы маман тұрғысынан қажетті құнды бағыттарын 
қалыптастыруды  жобалайды.  Рефлекция  механизмдері  арқылы  студенттің  өзін-өзі  бағалау,  өзін-өзі 
т`рбиелеу,  өзін-өзі  дамыту,  өзін-өзі  жетілдіру  туралы  қызметі  белсендіріледі.  Сонымен  болашақ 
мұғалімдердің  лидерлік  сапасын  қалыптастыру  моделін  н`тижелі  жүзеге  асыру  жоғары  педагоги-

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
112 
калық оқу орнының білім беру ортасы мүмкіндіктерін тиімді пайдаланудан талап етіледі. 
1 
Абдигапбарова  У.М.,  Баймуханбетов  Б.М.  Болашақ  мұғалімнің  лидерлік  сапасын  қалыптастырудың 
педагогикалық шарттары. Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы «Арнайы педагогика». №2. 2015. 
2  Баймуханбетов  Б.М.  Болашақ  бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  лидерлік  сапасын  қалыптастыру. 
Философия докторы (PhD) ғылыми дeрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Алматы, 2014 ж. – 158 б. 
3  Афанасьев   В.Г.   Моделирование   как   метод   исследования   социальных  систем  // Системные 
исследования: методологические проблемы: ежегодник. М.: Рос. АН., 1982. – С. 17–20. 

жүктеу/скачать 13,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: