С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г.
234 dлеуметтік педагогиканың терминдері: - `леуметтік орта – біріншіден, айналамыздағы `леуметтік шындық, қоғам, мемлекет, екіншіден, баланың қалыптасуына ықпал етуші қоршаған ортасы; - `леуметтік т`рбие – көп өлшемді ұғым. Қоғамның болашақ ұрпаққа деген қамқорлығы, қоғам- ның, мемлекеттің немесе өзге бір адамның адамға отбасында, қоғамда орнаған құқықтық, экономи- калық, азаматтық ж`не тұрмыстық қатынастарды игеруге көмектесу. - `леуметтік жұмыс – адамның, топтың `леуметтік жағдайын көтеру мақсатында ж`рдем беру жөніндегі к`сіби іс-`рекет. - `леуметтік-педагогикалық іс-`рекет – баланың өзін-өзі, өз психологиялық ахуалын қалыптас- тыруы ж`не отбасындағы, қоғамдағы, мектептегі дұрыс қарым-қатынас орнауына көмек беруге бағытталған педагогикалық іс-`рекетті қамтитын `леуметтік жұмыс. - `леуметтену – өте күрделі, көпқырлы құбылыс. Қазіргі жағдайда баланың `леуметтенуі сыртқы ортасының қауіпті ықпалына толы болғандықтан, оған ж`рдем керек. dлеуметтік үдерістер теория- сын `леуметтік педагогикаға қарай В.Д. Семенов «`леуметтік ортаның т`рбиелік ықпалы жөніндегі ғылым» деп атаған. [5]. Қазір `леуметтік т`рбиенің гуманистік сипаты деп баламен қарым-қатынаста қысым орнына еркін сұхбат, өзара түсіністік, қайшылық орнына білім беруді түсіну, қабылдау түрінде қалыптастыруды түсінеміз. dлеуметтік педагогика отбасылық, ұлттық ерекшеліктерді ескереді. dлеуметтік педагог баланы қоғамда т`рбиелеу, қалыптастыру қандай болуы керек деген сұрақ- тарға жауап береді. Баланың тұлға ретінде қалыптасуына өмірінде «Ата-ана – бала» қатынас жүйесіне түспеуі `сер етеді. Мінезінде қырсықтық, бірбеткейлік сияқты қасиеттер ерте көріне бастайды. Ағылшын зерттеушісі Л.Ярроу балалар үйінде т`рбиеленушілердің даму жағдайының 4 түрін анықтайды. 1. Аналық депривация – баланың биологиялық жағынан анасымен байланыстың жоқтығы; 2. Сенсорлық депривация – балада `серлердің `р түрлілігі ж`не қабылдау айқындығының кенеттен төмендеуі; 3. nлеуметтік депривация – баланың басқа адамдармен қарым-қатынастың азаюы; 4. Эмоциялық депривация - қоршаған ортамен қарым-қатынаста эмоцияның `лсіз көрінуі- деп қарастырады [6]. Жасөспірім барлық уақытын жалғыздықта өткізеді, тіпті кейде басқалардан бөлектеніп тамақ ішеді, аянышты `уенді тыңдау арқылы ойға шомып, қиялға беріледі. Ішкі жан дүниесінің мазасызды- ғына күйзеліп, олардың орнын бір н`рсемен толтырғысы келеді. Осыған байланысты олардың қарым- қатынасқа қажеттілігі ұлғаяды. Өздерінің көңіл-күйлерін, бос уақыттарын «еш н`рсесі жоқтық, оқшаулану, зерігу», - деп жазады. Олар назардан тыс қалған кезде, өз күштеріне сенімсіздігін сезінген уақытта өздерін жалғызбын деп есептейді, ешкімге сенбей қоршаған ортадан жақсы н`рсе күтпейді ж`не де олардың достық қатынастарын т`ртіпке келтіру қиын, себебі жабырқаңқылық сезімдерді, үрейлерді байқауға бейім келеді. Мұндай ұзаққа созылған жағымсыз эмоциялық күй, жалғыздық олардың жүйкелік, психикалық бұзылуларға, органикалық ауруларға (гипертония, асқазан жарасы т.б.) `келеді. Тұлғалық бұзылулар ең алдымен жасөспірімдерде ауру синдромдарын ж`не қорқыныштарын тудырады, осылайша олар ерте психикалық жарақат алуына `кеп соқтырады. Ағылшын психологы Р.Бернс «ана депривациясы» м`селесін талдай келе: жеке адамның тұйық, сезімсіз агрессивті Мен – тұжырымдамасының жағымсыз дамуы баланың ата – анаға немесе ата – ана роліндегі адамға бауыр басуын қалыптастырудағы с`тсіздіктерден пайда болады (интернатты бітір- генннен кейін қайда барамын? не істеймін? т.б. мазасыз ойлар), содан кейін ол жағымсыз «Мен»- тұжырымдамасының негізін жасайды. Бұл өз кезегінде адамдармен қарым-қатынастағы шиеленістің пайда болуына ж`не индивидтің толық қабылдауына дейін апарады. Эриксонның көзқарасы бойынша, балада мұндай жағдайда қор- шаған ортаға деген негізгі сезім қалыптаспайды. Сонымен депривация – психология мен медицинада кең қолданылатын термин. Бұл термин ағыл- шынның «deprivation» сөзінен шыққан, қазақша мағынасы: өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыру мүмкіндігінің шектелуі немесе жойылуы. Бала толыққанды дамуы үшін ең алдымен махаббатқа деген қажеттілігі қанағаттандырылуы қажет. Кейбіреулер оны туылғаннан бастап пайда болатын қажеттілік десе, енді басқалары өмір сүру |