С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: Сараптау, дамыту, білім беру, руханият, жетілдіру, дағды.
Қазақстанның қазіргі даму кезеңі қоғам өмірінің барлық саласындағы терең өзгерістермен сипат- талады. Осыған орай қазіргі заман адамға: өз іс-`рекетіне жауапты болу, `леуметтік өзгерістер жағ- дайына тез бейімделе отырып, байыпты шешім қабылдай білу ж`не т.с.с. жаңа талаптар қоюымен ерекшеленеді. Сондай елеулі өзгерістердің бірі – демократиялық-құқықтық мемлекет құру міндетін шешу. Мемлекеттік саяси-құқықтық қайта құрудың маңызды құрамдас бөлігі – адамның құқықтық м`де- ниетінің деңгейін көтеруге тікелей т`уелді. Өйткені, құқықтық мемлекетке азаматтардың жоғары саяси ж`не құқықтық білімділігі, құқық бұзушылыққа қарсы тұра білу қабілеттілігі мен дайындығы т`н. Қазақстан Республикасының құқықтық мемлекет ретінде дамуы `рбір азамат бойына құқықтық құндылықтарды сіңіріп, құқықтық сананы қалыптастырудан көрініс береді. Өркениетті қоғам үшін қымбат қазына – адам, адамның бостандығы мен өмірі десек, бүгінгі жас ұрпақтың осы қымбат қазы- наны бағалай білуі аса маңызды. Сол себептен құқықтық м`дениетті қалыптастырудың маңыздылығы да осыдан басталады. Оны қалыптастыру үшін жүйелі де мазмұнды т`рбие қажет [1]. Осыған орай, құқықтық т`рбиенің мақсаты – жастарды мемлекет заңдары мен қоғамда өмір сүру ережелерін құрметтеуге, қоғам заңдылықтарын бұзуға төзбеушілікке, қоғамдық т`ртіпті сақтауға т`р- биелеу болып табылады. Тұлғаның аталған сапалары болашақ қоғам азаматының құқықтық м`дение- тінің м`нін құрайды. Құқықтық м`дениет қамтамасыз етілмеген жерде шынайы бостандық пен жеке тұлғаның қауіп- сіздігі, азаматтық белсенділіктің болуы мүмкін емес. «Өркениетті қоғамда құқықтық м`дениет `р адамның жалпы м`дениетінің қажетті бөлшегі, `рбір лауазымды адамға қойылар к`сіби талап болып табылады. Тиісті құқық т`ртібін орнықтырмайынша, біздің экономиканы реформалауымыз, қоғам өмірінде демократиялық қалыпты өлшемдерді бекітуі- міз неғайбыл» деген Елбасы Н.d.Назарбаевтың пікірі қоғамда құқықтық м`дениетті қалыптастыру- дың маңыздылығына аса назар аудартады. Сондай-ақ, осы мақсатта мемлекеттік деңгейде басқа да маңызды шаралар жүзеге асырылды. Солардың бірі жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыруды іске асыруды нормативтік- құқықтық қамтамасыз ету болды. М`селен:1989 жылы 20 қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясы Бала құқықтары туралы Конвенциянықабылдады. 1994 жылы Қазақстан Республикасы Конвенция ратифи- кацияланды. 2002 жылы 8 тамызда ҚР «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңы; 2004 жылы 7 шілдеде «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы» Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 247 Заңы ж`не осы жылы 9 шілдеде «К`мелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың ж`не балалардың қадағалаусыз, панасыз қалуының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Ел Президенті Н.d.Назарбаев 2007 жылғы 28 ақпандағы өзінің Қазақстан халқына Жолдауында жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыруды ерекше атап өтті. Дегенмен, жоғарыда аталғандай, студенттің құқықтық м`дениетін қалыптастыруға байланысты игі шаралармен қатар кемшіліктер де жеткілікті. Соның бірі, т`жірибе көрсеткендей, бүгінгі таңда құқықтық м`дениетті қалыптастыру ісіне `лі де қажетті назар аударылмауы кездеседі [2]. Ғылыми зерттеу барысында м`селеге қатысты `дебиеттерді зерделеу н`тижесі жастардың құқық- тық м`дениетін қалыптастыру м`селесі `р кезеңде де өзекті болғанын көрсетеді. М`селен құқықтық м`дениет м`селелері философ-ойшыл, ағартушылар `л-Фараби, Ж.Баласағұн, Ш.У`лиханов, А.Бай- тұрсынов, Ш.Құдайбердиев ж`не т.б. еңбектерінде `р қырынан көтерілген. Ал психологиялық-педа- гогикалық тұрғыда құқықтық м`дениетті қалыптастыруды В.Г.Баженов, Л.К.Керимов, В.В.Трифонов, Л.А.Байсеркеев, М.В.Лукьяненко, d.Табылдиев, Г.П.Давыдов, В.М.Обухов, Р.Р.Бирюшев, Г.М.Дай- рабаева, Д.Р.Жарықбаевалар зерттеген. К`мелетке толмағандардың құқық бұзушылығы ж`не оның алдын алуды заң ғылымында К.С.Сапарғалиев, К.А.Бегалиев, Ө.Қопабаев, М.С.Н`рікбаев, Е.К.Нұр- пейісов, М.Нығметоллаев, А.Ибраева, А.К.Мұхтарова, Д.Б.Бұғыбаева, Л.Қ.Ерінбетова, С.Б.Бейсе- баева, Ш.Ж.Колумбаева т.б. жете қарастырған. Демек аталмыш м`селе `р кезеңде де `р қырынан біршама жақсы зерттелген деген қорытындыға келуге болады. Дегенмен, білім беретін орындардағы құқықтық м`дениетті қалыптастыру жеткілікті зерттелген, оның тиімділігін көтеруге қажетті педаго- гикалық жағдайлар туғызудың шарттары мен тетіктері анықталған деп айта алмаймыз. Педагогикалық-психологиялық ж`не `дістемелік `дебиеттерді, ғылыми зерттеулерді, жалпы орта білім беретін мектептердің т`жірибелерін зерттеу н`тижесінде біз: - қазіргі қоғамның белсенді, заңды құрметтеуші азаматтарға мұқтаждығының артуы мен халық- тың, оның ішінде жастардың құқықтық құзырлылығы мен құқықтық м`дениет деңгейінің төмендігі; - жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыру үрдісінің тиімділігін арттыру мен осы саланың теориялық ж`не `дістемелік қырларының `лі де жеткілікті зерттелмеуі; - оқу-т`рбие үдерісінде жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыру қажеттіліктері, мүмкін- діктері мен жалпы білім беретін мектептерде педагогикалық кадрларды даярлауды жүзеге асырудың жеткіліксіздігі; - жастардың құқықтық м`дениетін қалыптастыруға қазіргі сұраныстың өзектілігі мен оны ұйым- дастырудағы педагогикалық ұжымның дайындығының төмендігі мен оны жетілдіру жолдарының толық айқындалмағандығы арасында қарама-қайшылықтардың `лі де бар екендігін анықтадық. Аталған қайшылықтар жас ұрпақтың құқықтық м`дениетін қалыптастыру м`селесінің өзектілігін д`лелдейді. Еліміз `леуметтік-экономикалық ж`не құқықтық қарым-қатынасты жаңарту, құқықтық жүйенің жаңа типін қалыптастыру жолына түсті. Оның табысты жүруі бір жағынан, заңшығарушылық пен мемлекеттік басқаруды жетілдіруді қажетсінсе, екінші жағынан, субъективті фактор – жеке тұлғаның жаңа өмір жағдайларына дайындығы, `р адамның заң үстемдігін қабылдауы мен жүзеге асыруы, азаматтардың құқықтық м`дениетінің жоғары деңгейімен қамтамасыз етіледі [3]. Ғылыми зерттеу жұмысымыздың түйінді ұғымдарының бастысы «құқықтық м`дениеттің» шығу, қалыптасу тарихына тоқталмас бұрын, құқық ж`не құқықтық т`рбие ұғымдарына тоқталған жөн. Өйткені, құқықтық м`дениет жүйелі жүргізілген құқықтық т`рбиенің жемісі екені түсінікті. Ал құқық ұғымының м`нін `р қырынан түсініп алмай, құқықтық т`рбиені жүргізу мүмкін емес. Зерттеушілердің пікірінше, құқық мемлекетпен бірге пайда болған. Құқықтың пайда болуының бірнеше негіздері бар: жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|