С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
115 
 
Д`стүрлі  м`дениеттің  заманауи  сипат  алуына  `сер  етуші  факторлар  ретінде  уақыт,  өмір  сүру 
формасының  өзгеруі,  материалдық  жағдай,  құндылықтардың  өзгеруін,  жаһандану  үрдісін  атаймыз. 
Таратып айтар болсақ:   
- уақыттың тапшылығы (қонаққа баруға да, қонақ шақыруға да арнайы уақыт бөлу керек); 
-  өмір сүру формасының заман ағымына сай өзгеруі (мейрамханада к`сіби  аспаздар өздері кеңес 
береді, өздері дайындайды);  
-  материалдық  жағдай  (қонақ  шақыруға  қаржының  тапшылығы;  п`тердің  тарлығы;  мейрам-
хананың қымбат екендігі);  
-  отбасындағы бірлік, бауырмалдық, риясыз көмек деген түсініктер құндылық ретінде қабылда-
нуы қазіргі заманда біраз б`сеңсіп қалды, бұл `сіресе, жастар арасында көбірек байқалады; 
құндылықтардың өзгеруі: қонақжайлықтың сипаты қала тұрғыны мен ауыл тұрғыны арасында да 
екі  түрлі  көрінеді.  Ауылда  тұратындар  қазақтар  басқа  м`дениет  өкілдерімен  көп  қарым-қатынасқа 
түсе  бермейді,  бұл  олардың  бойындағы  атадан-балаға  беріліп  келе  жатқан  қонақжайлық  қасиеттің 
табиғи  қалпын  сақтауға  `серін  тигізеді;  қала  қазақтары  бірнеше  м`дениет  өкілдерімен  араласады, 
сөйтіп,  полим`дениет  пен  өз  ана  тілін  білмеушілік  белгілі  бір  д`режеде  ұлттық  болмыстың  негізгі 
ажырамас бөлігі қонақжайлық қасиеттен арылуға себеп болуда. Сондай-ақ, қонақ шақыру, қонақ күту 
`рекетін «өзін-өзі ақтамайтын материалдық шығын» деген көзқарас та жастар арасында белең алып 
барады.  
Қорыта айтқанда, біздің мақсатымыз қазақтың ұлттық болмысын танытатын қонақжайлық қасие-
тінің  д`стүрлі  түрі  мен  қазіргі  уақыттағы  сипаты  қандай?  қайда  ойысып  бара  жатыр?  деген  сауал-
дарға жауап беру болатын. Екі түрлі уақыт кеңістігіндегі бір м`дениеттің – қонақжайлықтың сипаты 
туралы  толыққанды  ақпарат  бар,  бірақ  алдымыздан  тағы  да  жауабын  күтетін  сан  сұрақтар    пайда 
болды. Келесі кезекте, д`стүрлі м`дениеттің заманауи сипат алуы заңды құбылыс емес пе? И`, заңды 
құбылыс деп санайық, бірақ бұл ұлттық болмысты жоғалтуға `келіп соқпай ма? Ендеше, д`стүрімізді 
сақтай  отырып,    заман  ағымы  мен  заман  талабына  қарай  уақыт  ағынымен  жылжи  беруге  бола  ма? 
Болса, қалай? деген сауалдардың жауабы алдағы уақыттың еншісіне қалады...   
 
1 Шаймерденова Н., Авакова Р. Язык и этнос. Учеб. пособие. –А., 2004. -248 с. 
2 Қазақ eдеби тілінің түсіндірме сөздігі. Б–Д, 4 том. –А.: Арыс, 2007. -752 б.  
3 Пименова М.В. Введение в когнитивную лингвистику. – Выпуск 4. – Кемерово: Наука, 2004. 
4 Карасик В.И. Языковой круг: личность, концепты, дискурс. –М.: Гнозис, 2004. 
5 Ахметжанова З. Очерки по национальной копцептологии. – А: Елтаным., 2010. – 148 с.  

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: