Кесте 2 - Лидерліктің түрлері

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
203 
Тек  қана  атап  өтілген  анықтамалар  мен  лидерліктің  проблемаларын  талдай  отырып,  есепке  ала 
отырып қорытынды шығаруға болады. 
dрине,  топтың  мүшелерінің  барлығы  да  лидердің  тұлғалығы  мен  `рекетін  бірдей  қабылдай  бер-
мейді. Лидер (басқа адамдар сияқты) ізбасарлар санасында жеке тұлға шеңберінде қабылданады, яғни 
адамның  адамнан  қабылдау  мүмкіндігі  берілген  жеке  тұлғамен  шектеледі.  Лидер  неғұрлым  алшақ 
болса, ол соғұрлым ізбасарлар фантазиясы үшін оның бейнесін анық көреді. 
Лидерлік сапалар: кең  көлемді  қызығушылықтарды  парапар  білдіру  ж`не  к`сіби  аккумуляциялау 
қабілеті; инновациялық – идеялар ұсыну, оларды біріктіру, коструктивті ойлау қабілеті (бағдарлама) 
политическая  информированность  (интересы  различных  групп  на  стыке);  лексикон  (герменевтика  – 
тіл анализі, саяси тезистетді талдау. Терминология); саяси уақыт сезімі (уақытысында шешім қабыл-
дау); компромисс (компромисске уақыттан бұрын барған лидер, өз беделін жоғалтады, компромисс-
ке кешігіп барған  лидер, инициативаны жоғалтып, қайран қалады. (Горбачев, Лебедь) 
Лидерлік қабілеттер 
Мамандардың арасында лидердің басқару процесі болатыны туралы дискуссиялар `лі күнге дейін 
аяқталған жоқ. Басқа сөзбен айтқанда, лидер болып туа ма, `лде өзі лидер бола ма? 
Осы сұрақтың бір жақты екенін біле тұра жасалған теориялық, практикалық жұмыстарда лидерлік 
қабілеттер  туралы  айтылады,  бірақ  оның  шекарасы  мен  осы  қабілеттердің  шектелуі  туралы  м`селе 
туындайды. 
Лидерлік қабілеттер басқару позицияларын алуы үшін осы қасиеттер туа біте ме, `лде жүре пайда 
бола  ма?  –  бүгінгі  күннің  көкейкесті  м`селесі.  Бұл  бағыт  қызметі  «лидер  болып  туады»  дегенді 
тезистен алуға болады, сонымен қатар, лидердің мақсатты бағыттағы қалыптасу мүмкіндігін мойын-
дау.  Бірінші  жағдайда  лидерлік  қабілеттің  бойда  табылуы,  екіншіден  –  дайын  ж`не  өзін  көрсете 
білген басшы лидерлерді тарту. 
Басшылардың лидерлік қабілеттерін анықтау үшін олардың қызметтік шегін қарау керек. 
Педагогикалық  шарттар  -  оқыты  мен  т`рбиелеудің  жаңа  `діс-т`сілдерін  мақсатқа  бағыттауға 
қажетті,  тұлғаның  белгілі  бір  қасиеттерінің  дамуын  қамтамасыз  ететін  өзара  байланысты  шарттар 
жиынтығы. Оларға мынадай педагогикалық шарттарды жатқызуға болады:  
1. Жасөспірім енетін `р түрлі қызмет түрлерімен қамтамасыз ету: кез келген қызмет түрінде өзінің 
лидері  болады.  Бұл  балалардың  қоғамдық  ұйымдарында  жасөспірімдердің  лидерлік  потенциалын 
жүзеге асыруға мүмкіндік береді.  
2.  dр  түрлі  қызмет  түрлерін  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  беретін,  ұжымның  ж`не  жеке  тұлғаның 
дамуына ықпалын тигізетін өзін - өзі басқаруды жүзеге асыру. 
3.  Қызмет  түрінің  негізгісі  болып  табылатын  `р  түрлі  формада  оқытуға  жағдай  жасау,  (лидер-
лердің көрінуі); сондықтан, бұл үшін танымдық қызығушылықты қалыптастыру қажет. 
4. Ұжымның қалыптасуы, яғни дамыған ұжым кең т`рбиелік күші болғандықтан, `р жасөспірімді 
тұлға ретінде көруге, оның ашылуына мүмкіндік береді. 
5.  Ұйымдастырушы  –  педагогтың  тұлғасы.  Ол  өзінің  т`ртібімен  ұжымдағы  лидерліктің  дина-
микасына `сер етуі мүмкін. 
Ұйымдастырушы – педагог гуманистік позициясынан қарасырғанда мынадай принциптер жиынын 
ұстануға міндетті: 
1. dу бастан ж`не ағымда педагог жасөспірімдерге деген сенімділігін көрсетуі. 
2. Топ алдында ж`не жеке жасөспірім алдында тұрған  мақсат пен міндеттердің қалыптасуы мен 
нақтылануына көмектесуі. 
3. Ішкі мотивациясының болуынан шығуы. 
4. Кез келген уақытта көмекке келе алатын  бала үшін т`жірибенің қайнар көзі ретінде. 
5. dр бала үшін осы рөлде шығуы маңызды.  
6. Ол топтың эмоционалды күйін қабылдау ж`не сезінуге қабілеттерін өзінде дамыту.  
7. Топтық өзара қарым – қатынастың белсенді мүшесі болуға тырысады. 
8. Ол топқа өзінің сезімін ашық көрсетеді. 
9. dрқайсының сезімі мен уайымын түсінуге мүмкіндік беретін, эмпатияға жетуге тырысу. 
10.  Лидерлік  позицияның  қалыптасуы    үшін  ол  өзі  лидерлік  т`ртіптің  өзі  көрсетеді:  `р  түрлі 
лидерлік стильдер, лидердің тұлғалық сапасы, басқалардың еркі мен құқығын сыйлау; ж`не т.б. 
Лидерді  т`рбиелеу  ж`не  оның  өзін-өзі  т`рбиелеуі  `рдайым  жүретін  процесс.  Лидер  болу  үшін, 
с`йкесінше  м`дениет,  білім,  өмірілік  т`жірибеге  ж`не  к`сібилікке  қол  жеткізу  қажет.  dрине,  лидер 
өз-өзін  т`рбиелейді  ж`не  дамытады.  Бірақ  кез  келген  компанияның  персонал  қызметінің  ж`не 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
204 
басшылығының  міндеті  –  лидерлік  нышандары  бар  қызметкерлерді  анықтап,  сізөдің  ұйымыңызда 
қабілеттерін дамытуға көмектесіп ж`не күшін сынауға орын тауып беру болып табылады. Керісінше 
жағдайда, лидерлік нышандары бар қызметкерлер пісіп жетіліп, өзін көрсететін мүмкіндіктер көрмей, 
компаниядан кетіп қалады. Ол өзімен бірге сіздің компанияңызда алған т`жірибені, білімді, ал кейде 
басқа  да  қызметкерлерді  алып  кетеді.  Сондықтан  лидерлерді  т`рбиелеу,  дамыту  ж`не  оларға  өз 
күштерін жұмыста, т`жірибеде байқап көруге мүмкіндік беру өте маңызды.  
Қорытындылай келе бұл зерттеу жұмысында студенттердің лидерлік сапа қасиеттерін дамытудың 
маңызды екендігін  көрсетуге тырыстық. Егер маңызды `леуметтік институт ретіндегі мектепте ж`не 
ЖОО-да  дүниетанымдық  көзқарастың  негізі  қаланса,  онда  жасөспірімдер  өздерінің  жеке,  шығарма-
шылық ж`не лидерлік потенциалын жүзеге асырып, жеке бас қызығушылықтарынан туындайтын өз 
өмірін құрады.  
 
1 Дубовская Е.М. Психология малой группы. М.: Аспект-пресс, 2001. - С.324. 
2   Коломинский  Я.Л.  Психология  взаймоотношения  в  малых  группах  (общие  и  возрастные  особенности). 
Учеб. Пособие. 2 изд. Минск, 2000. - С.245. 
3   Уманский Л.И. Психология организаторской деятельности школьников. М., 1990. - С.158. 
4 Вульфов Б.З. Раскрепощенный менеджер. М., 1991. - С.395. 
5 Макаренко А.С. Собр.соч. в 6 т. М., Т.5. 1954. - С. 342. 
6 Парыгин Б.Д. Основы социально-психологической теории. М.: Мысль, 1971. - С.458. 
7 Кричевский Р.Л., Дубовская Е.М. Психология малой группы. М., 1991. - С.112. 
8 Уманский Л.И. Психология организаторской деятельности школьников. М., 1990. - С.52. 
 

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: