С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: педагогикалық диагностика, бақылау, бағалау,талдау,диагностика нысаны мен субъектісі,
диагностика `дістері. Қазіргі кездегі өзгерістер, экономиканы дамытудағы стратегиялық жаңа бағдар, жедел ақпараттану мен `леуметтік даму қарқыны білім жүйесіне, к`сіби мамандар даярлауға зор талап қояды.Қоғам өзінің `леуметтік экономикалық ж`не рухани дамуының мазмұны мен сипаттарының өзгеруіне ж`не еңбек сапасына талаптың күшеюіне байланысты өз ісін жетік білетін ж`не к`сіби біліктілігі биік мамандарды қажет етеді. Дамыған елдердің жоғары мектебі қоғам талаптарын қанағаттандырудың бірнеше үрдістерін қарастырады: жоғары білімді демократизациялау; ғылымды, білімді ж`не өндірісті интеграциялау түрі ретінде ғылыми оқу өндірістік кешендер құру; оқытуды ж`не студент еңбегін дараландыру, білім беруді ізгілендіру; жоғары білімді компьютерлендіру; оқытушылардың к`сіби даярлығына жоғары талап қою, жоғары оқу орнында оқытушы кадрларды даярлау мен олардың к`сіби деңгейін көтеруде педагогика мен психологияның рөлін көтеру, т.с.с.Мұндай процесс `ртүрлі елдерде өздерінің ұлттық ерекшеліктеріне, экономикалық жағдайына, білім беру жүйесінің д`стүрлеріне қарай `ртүрлі деңгей- де көрініс тапқан. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 325 Біздің елімізді дамытудың қазіргі `леуметтік экономикалық, саяси жағдайлары ж`не жоғары дамыған елдердің прогресшіл т`жірибесі білім берудің мазмұнын жаңарту ж`не мамандар даярлау- дың сапасын жетілдіру қажеттілігін тудырады. Қазақстан Республикасының «Қазақстан-2050 Стра- тегиясында» [1] педагогикалық қоғамдастықтың алдында ауқымды міндет тұрғандығы, ол білім беру- дің жаңа моделін құрып, оны сынақтан өткізу, т`жірибеге енгізудің негізгі принциптері көрсетілген. Онда: «мамандар даярлау жүйесінде білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз етуде жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру, білім беру ж`не ақпараттық техно- логияны жетілдіру болып табылады. Қазіргі кезде оқу-т`рбие процесін басқарудың тиімді құралдарының бірі ретінде диагностика танылып отыр. Ол оқу процесінің алғышарттарын, жағдайларын ж`не н`тижелерін кеңінен ж`не жанжақты талдауды қамтамасыз ететін, білім беру процесінде болып жатқан барлық өзгерістерді түсіндіретін құрал деп есептеледі.Сондықтан қазіргі заманғы педагог «педагогикалық диагностика» ұғымының м`н-мағынасын, оның құралдары мен т`сілдерін, диагностикалық жұмыстардың түрлерін, т.с.с. білуі қажет. Осыларға байланысты нақты `діснамалық аппаратты, педагогикалық диагностика ж`не ғылыми-педагогикалық зерттеудің логикасын, `дістерін меңгерген жаңа мұғалім даярлау проблемасы аса маңызды болып отыр. Педагогикалық диагностика м`селелерінің қарастырылу жағдайы оқытуды диагностикалауға арналған арнайы зерттеулердің жеткіліксіздігімен, бұл м`селеге байланысты зерттеулерде орта ж`не жоғары мектеп арасында сабақтастық жоқтың қасы екендігімен ерекшеленеді. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің диагностикалық білігін қалыптастыру үшін бұл проблема ерекше өзекті, себебі болашақ бастауыш сынып мұғаліміне білім берудегі диагностика м`селесі қазіргі педагогикалық технологияларды дайындау ж`не білім беру процесіне енгізумен байланысты ж`не оларды жүзеге асыру мұғалімдерден диагностикаланатын мақсаттар жүйесін құру, оқыту процесін жетістіктерге бағыттау, ағымдық, аралық ж`не қорытынды н`тижелерді бағалау, оқушылардың тұлғалық сапала- рының өзгеруін талдау сияқты жаңа арнайы біліктерді талап етеді. Диагностикалаумен тығыз байланысты бақылау мен бағалау м`селелеріне психологтардың (З.И.Калмыкова, Н.А.Менчинская, Н.Ф.Талызина, Л.М.Фридман, т.б.), педагогтардың (Ю.К.Бабан- ский, М.Н.Скаткин, В.М.Полонский, т.б.), `діскер-математиктердің (В.Г.Дорофеев, Ю.М.Колягин, А.Д.Семушин, А.С.Шепетов, т.б.) зерттеулері арналғанын, білім беру сапасы менеджменті жүйесін дайындауға отандық ғалымдардың (А.Т.Балықбаев, С.М.Өмірбаев, М.Ж.Жадрина, Г.З.Байжасарова, С.Н.Лактионова ж`не т.б.) еңбектері арналғанын айқындадық. Педагогикалық диагностика `дістерін қолдану оқу н`тижелерін түсіндіру ж`не көрсетудің ғылыми негізде жасалған диагностикалау құралдарымен қамтамасыз етілген жағдайда ғана табысты болатын- дығы көрсетілген.80-90-шы жылдары педагогика ғылымында д`стүрлі «оқушылардың білім ж`не білігін тексеру ж`не есепке алу» терминімен қатар кеңінен «диагностика» термині де қолданылды, атап айтқанда В.И.Каганның, М.А.Сыченниковтың, В.П.Симоновтың, И.П.Подласыйдың П.И.Пидка- систыйдың ж`не т.б. жұмыстарында кездесті. 1987 жылы «Мектептегі педагогикалық диагностика» кітабы шықты (Я.Л.Коломенский, А.И.Коче- тов, И.И.Прокопьев) [2], 1991 жылы К.Ингенкамптың «Педагогикалық диагностика» [3] атты кітабы біздің елде пайда болды. 1993 жылы Б.П.Битинас ж`не Л.И.Катаева педагогикалық диагностиканың м`нін, функцияларын ж`не перспективаларын зерттеді [4], Е.А.Михалычев педагогикалық диагнос- тика теориясының негізгі ережелерін анықтады [5]. Ресейде 2000-шы жылдары мұғалімді диагнос- тикалық іс-`рекетке даярлау проблемасына байланысты диссертациялар қорғалды. Педагогикалық диагностика м`селелеріне байланысты еңбектерді талдау зерттеушілер оқыту процесіндегі диагностика функцияларын да назардан тыс қалдырмағанын, оның оқушының да мұға- лімнің де іс-`рекетіндегі ролін айқындағанын көрсетеді. Мұғалім диагностиканың көмегімен п`ннен білім алу процесіндегі оқушылардың мүмкін болатын с`тсіздіктерінің себептерін анықтайды, оқушы- ны тек қол жеткен н`тижелер бойынша ғана емес, нақты н`тиже алу барысында пайдаланған таным- дық т`сілдері бойынша да бағалайды; оқыту процесінде оқушының алға ұмтылу қарқынын, оның дамуындағы жеке бағыттылығын ж`не т.с.с.анықтайды. Дұрыс ж`не уақытылы қойылған диагноз- дың болмауы оқу материалын меңгеру туралы толық ақпарат жоқтығынан мұғалімнің жұмысы тиімсіз болады. Сонымен оқыту процесіндегі диагностика нысаны оқушының іс-`рекеті болып табылады. Оқы- тудағы диагностика м`селелері бойынша жұмыстарды талдау диагностиканың келесі жалпы дидак- тикалық мақсаттарын бөлуге мүмкіндік берді: |