С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
79 
к5сіби  біліктілігін  қалыптастыру  жолдарын  қарастыра  отырып,  шығармашылық  есептердің  шығару  т5сілдері  мен 
түрлерін ажыратып көрсеттік. Студенттің шығармашылық есептердегі белгілі мақсаттарды шешу жолында есептің 
идеясын, ондағы жаңа н5рсені, белгісіз амалдар т5сілін табуға, есепті шығаруға көптеген іс-5рекеттерді пайдалануға 
болатынын қарастырдық. 
Түйін сөздер: к5сіби біліктілік, физика мұғалімі, 5дістеме, жоғары мектеп, шығармашылық есеп. 
 
«Ұстаз тумысынан өзіне айтылғанның б5рін жетік түсінген, көрген, естіген ж5не аңғарған н5рселерінің 
б5рін  жадында  сақтайтын,  олардың  ешбірін  ұмытпайтын,  алғыр  да  зерек  ақыл  иесі,  өте  шешен,  өнер-
білімге құштар, аса қанағатшыл, жаны таза ж5не 5діл, жұртқа жақсылық жасап, үлгі көрсететін, қорқу мен 
жасқануды білмейтін батыл, ержүрек болуы керек» 
Jбу Насыр 5л Фараби 
 
Елбасымыз  Н.J.  Назарбаевтың  Қазақстан  халқына  арнаған  Жолдауында  «Білім  мен  ғылымды  өз 
д5режесінде меңгерген елдер ғана 5лемдік дамудың алдында болады. Ендеше біз халыққа білім беру ж5не 
дамыту, оларды реформалау ісін барынша қарқынды жолға қоюымыз керек» - деп ұстаздардың білім беру 
жүйесіндегі басты бағытын айқындап берді. «Мен еш уақытта өз оқушыларыма еш н5рсе үйретпеймін, 
тек қана олардың оқуы үшін жағдай жасаймын» - деп ұлы физик Альберт Эйнштейн айтқандай, біздің 
пайымдауымызша, студенттің зерттеу жұмысымен айналысу үшін жағдай жасалуы тиіс деп есептеймін. 
Ғалымдардың пікірінше мұғалімнің к5сіби дайындық күйінің пайда болуы мен қалыптасуы, оның к5сіптік 
қызметтің  міндеттерін,  жауапкершілігін  саналы  түсінуімен  ж5не  осы  бағытта  табысқа  жету  ынтасымен 
анықталады.  
Қоғамда туындап жатқан 5леуметтік-экономикалық өзгерістерге с5йкес білім беру мақсаты мен мазмұ-
ны,  міндеттері  5лемдік  деңгейге  с5йкес  келетін  біліммен  қаруланған  студенттер,  яғни  білімді  де  білікті 
маманды  дайындауды  қажет  етеді.  Жас  ұрпақты  жан-жақты  жетілген,  ақыл  парасаты,  өресі  биік,  өз 
Отанын сүйетін азамат етіп т5рбиелеудегі басты тұлға – ұстаз[1].  
 
 
 
1-сурет. Физика п[н мұғалімдерінің к[сіби біліктілігін арттыру жүйесі 
 
Біліктілік – адамның қандай да бір к5сіби-еңбек қызметін орындауға деген дайындық деңгейі. Педагог 
өз мамандығының сапасын, біліктілігін арттыруды психологиялық тұрғыдан қамтамасыз етуі үлкен роль 
атқарады.  Педагогтың  іс-5рекеті  көбінде  оның  к5сіби  шеберлігінің  кеңістігіне  қатысты,  педагогикалық 
қарым-қатынас механизмдеріне, оқушылардың (студенттердің) психологиялық ерекшеліктерінің табиға-
тына да байланысты. Қазіргі күні өте өзекті м5селелердің бірі ретінде физика п5н мұғалімдерінің к5сіби 
біліктілігін  арттыру  жүйесінің  қажеттігі  туындап  отыр.  Осы  негізде  көптеген  5дістемелік  құралдар  мен 
материалдарды саралай келе 1-суретте бейнеленген жүйені ұсынып отырмыз. 
Физика п5н мұғалімдерінің к5сіби біліктілігін арттыру жүйесі 
Ұстанымдар
  
Деңгейлер 
1.Н5тижеге бағытталу 
2.Модулдік  
3.Қашықтан оқыту 
4.Үздіксіздік 
1.педагогикалық қызметті жаңа 
бастаушылар 
2.к5сіби қызметінде инновацияларды 
жүзеге асырушылар 
3.өзіндік зерттеулері негізінде жаңа 
инновацияларды жүзеге 
асыратындар 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
80 
Бұл жүйе негізінде физика п5н мұғалімдерінің к5сіби біліктілігін арттыруда 5рбір мұғалімнің өзіндік 
ұстанымдары басты бағдарға айналып, негізгі бағытта болуы тиіс. Атап айтқанда ең негізгі ұстанымдар: 
−  н5тижеге бағытталу; 
−  модульдік;  
−  қашықтан оқыту; 
−  үздіксіздік. 
Сонымен  бірге,  осы  жүйе  негізінде  физика  п5н  мұғалімдерінің  к5сіби  біліктілігін  арттыруда  5рбір 
мұғалімнің белгілі деңгейлерден сатылап өтуі де міндетті болып табылады. Мұндағы негізгі деңгейлер: 
−  педагогикалық қызметті жаңа бастаушылар; 
−  к5сіби қызметінде инновацияларды жүзеге асырушылар; 
−  өзіндік зерттеулері негізінде жаңа инновацияларды жүзеге асыратындар. 
Болашақ физика маманының к5сіби біліктілігін қалыптастырудағы құзыреттіліктер: 
−  5лемді танудың ғылыми 5дістерін меңгеру, бақылаулар мен т5жірибелерді жүргізу, өлшеулер жасап, 
физикалық заңдар, теориялар мен ұғымдарды эксперимент барысында д5лелдеу; 
−  физикалық заңдар, теориялар мен ұғымдарды біліп, түсіну, шамалардың мағынасын ұғу; 
−  физика п5нінен есептер шығару;заманауи астрономия мен астрофизика идеялары, аспан денелерінің 
табиғаты; 
−  жаратылыстың құрылысы, эволюциясы туралы түсініктің болуы ең маңыздысы болып табылады[2].  
Соның ішінде, физика п5нінен есептер шығару – оқу үрдісінен бөліп алуға болмайтын бір бөлігі болып 
табылады,  себебі  ол  физикалық  ұғымдарды  қалыптастыруға,  оқушылардың  физикалық  құбылыстарды 
оқып-үйренуіне, ойлау қабілетін дамытуға, білімдерін нақтылауға, оны практикада қолдана білуге үйрету-
де маңызы зор. 
Есептер  шығару  физикалық  заңдарды  оқып-үйренуде,  тереңірек  ж5не  нақты  білім  алуға,  алған 
білімдерін берік меңгеруге, логикалық ойлау қабілетінің дамуына, белсенді болуына, физика п5ніне деген 
қызығушылығын арттыруға, алға қойған мақсатқа жетуде табаңдылыққа, өзіндік жұмыс істеуге машық-
тануға,  өз  бетімен  білім  алу  дағдысына  ие  болуға  көмектеседі.  Есептер  шығаруды  мына  жағдайларда 
қолданады:  проблемалық  ситуация  туғызуда,  жаңа  тақырып  өткенде,  практикалық  іскерлік  пен  дағды-
ларды  қалыптастыруда,білімін  тексеруге,  физикалық  құрал-жабдықтардың  жұмыс  істеу  принциптерін 
түсіндіруде;  студенттердің  шығармашылық  ойлау  қабілетін  жетілдіруде  ж5не  к5сіби  біліктілігін  артты-
руда.  Жалпы  физика  курсынының  есептері  қиындығына  қарай  орташа,  қиын,  шығармашылық  болып 
бөлінеді. Шығармашылық есептердің өзі іздену есептері, конструкторлық есептер болып бөлінеді[3]. 
Атап айтқанда, шығармашылық есептерді шығару студенттерден шығармашылық іс-5рекеттерді керек 
етеді. Шығармашылық іс-5рекеттердің анықталған нақты бір операциялар жүйесінің болмауы физиканы 
оқыту процесінде педагогикалық маңызды қиыншылықтарды туындатады. Біз шығармашылық есептерге 
студенттің  есептің  шарты  қоятын  мақсаттарды  шешу  жолында  есептің  идеясын,  ондағы  жаңа  н5рсені, 
белгісіз амалдар т5сілін табуға, есепті шығаруға төмендегідей іс-5рекеттерді пайдалануға болатын есеп-
терді жатқызамыз. Олар келесі іс-5рекеттер:  
−  физикалық  құбылысты  өз  бетінше  көре  білуі,  бақылаған  құбылыс  туралы  өз  ойларын,  фактілерді 
іздеу т5сілдерін тұжырымдай алуы; 
−  бір физикалық объектіні нақты бақылап көріп, оның белгілері мен сапаларын танып, ажырата ж5не 
топтастыра білуі; 
−  қарастырып  отырған  физикалық  құбылыстың  сипатын,  оның  белгілері  арасындағы  байланысты 
таба білуі; 
−  қойылған сұрақтар бойынша есепті шығара ж5не тұжырымдай білуі. 
Қазіргі жоғары мектепте физика п5нінен өткізіліп жүрген сабақ жүйесінің негізгі алға қояр мақсаты: 
студенттердің қабілетін дамыту, білімдерін шығармашылықпен толықтырып, практикада қолдана білуге 
үйрету, шығармашылық есептер шығаруға деген икемділігін қалыптастыру, түрлі тақырыптарда т5жіри-
белер жасауға үйрету, ойын ретті ж5не нақты айтуға машықтандыру, ғылыми-зерттеу жұмысымен айна-
лысуға қабілеті жеткендігіне студенттердің сенімін арттырып, оқуға ынталандыру. Болашақ физика мұға-
лімінің  к5сіби  бейімделу  аясы  негізінен  мына  элементтерді  құрайды:  к5сіби  бағдар,  к5сіпке  даярлық, 
к5сіби орнығу, мамандық бойынша студенттердің білім алу ерекшеліктері, еңбек жағдайларын жасау[4].  
Демек,  болашақ  физика  п5нінің  маманы  болар  мұғалімді,  қазіргі  студенттердің  шығармашылық 
қабілетін дамытуға к5сіби бейімдеу аясының мазмұны мына бағыттарды қарастырады: өздерінің қызмет 
барысында кездесетін нақтылы, оқу-т5рбиелік жағдайларды түсініп, оларды талдай білуі; студенттердің 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
81 
шығармашылық  есептер  шығаруға  қызығушылығын  тудыруға,  белсенділігін  арттыруға  ж5не  к5сіби 
біліктілігін дамытуға мүмкіндік беретін іс-5рекеттерді орындау.  
Болашақ физика мұғалімінде к5сіби іс-5рекетті орындауға дайындықты қалыптастыруды, оған мақсат-
ты түрде, өзара байланысқан 5сер етулер арқылы жетуге болады. Ол үшін: 
−  белсенді т5жірибиелік, эксперименттік жұмыстар жүргізу арқылы, есептершығаруға қызығушылы-
ғын арттыру, ынтасын ояту; 
−  п5наралық  байланыстарды  жүзеге  асыра  отырып,  к5сіби  міндеттерінің  шарттары  мен  мазмұнын 
айқындау; 
−  теориялық  білімдерді  меңгертіп,  көрнекті  құралдар  мен  физикалық  құрал-жабдықтарды  келешек 
қызметінде пайдалану; 
−  студенттердің  оқу-танымдық  іс-5рекеттерін  тиімді  ұйымдастыру  арқылы  оларға  қажетті  біліктер 
ж5не дағдылармен қаруландыру; 
−  студенттердің келешек қызметіне өзін-өзі педагогикалық ж5не психологиялық тұрғыда дайындауын 
қадағалау, үйрету, икемдеу. 
Физика  п5нін  оқыту  барысында  студенттердің  к5сіби  біліктілігін  қалыптастыруда  тапсырмаларды 
орындау қажет болады: 
−  теорияның негізін салдарын бөліп көрсете отырып, теорияның құрылымдық сызбасын жасау; 
−  есепті шығарудың құрылымдық логикалық жүйесін құру, яғни тапсырманы орындауда іс-5рекеттің 
«тізбегін» бастапқы жағдайдан шығарып түзу. 
Студенттер  меңгеруіне  тиісті  практикалық  біліктіліктерге  қатысты  мына  фактіге  назар  аударған 
дұрыс: практикалық біліктіктің көптеген амалдары жоғарыда аталған ой операцияларымен тікелей байла-
ныста бірлесе өрбиді. Jртүрлі логикалық ой операциялары мен іс-5рекеттің түрлі амалдарына үйретуде 
студенттер бойында ізденушілік, тапқырлық қабілеттері қалыптасып, физикалық түсініктердің мазмұны 
тереңдейді.  Шығармашылық  есептердің  қолайлысы  іріктеліп,  таңдалып  алынуы  студенттерді  5ртүрлі 
физикалық құбылыстар мен заңдылықтар арасындағы логикалық байланысты ойлап табуға итермелейді, 
оқу  материалын  көзсіз  жаттап  алудан  сақтандырады,  физикалық  ситуацияларды  талдау  біліктілігін 
қалыптастырады  ж5не  есептерді  шешудің  түрлі  амалдарын  бойларына  сіңіре  отырып  к5сіби  біліктілігі 
қалыптасады[5]. 
Жоғарыда  айтылғандарды  қорыта  келе,  есептердің  мазмұнындағы  қарама-қайшылықтарды  шешудің 
логикалық  ізденісті  тудыратыны  (Э.М.Браверман,  А.С.Сиденко)  жөніндегі  ойды  дамыта  отырып,  біз 
шығармашылық  есептерді  келесі  түрлерге  ажыраттық.  Логикалық-ізденушілік,  зерттеушілік,  құрастыру 
ж5не  компьютерлік  есептер.  Мұнда  логикалық  есептерге  шығарылуы  үшін  логикалық  операцияларды 
керек ететін есептерді жатқыздық. Шығармашылық есептердің бұл түрі есептерді шығару үшін қажетті 
логикалық 5дістерді меңгеру қажеттілігі айқындайды. Өйткені шығармашылық есептерді шығару кезінде 
ойлау үдерісінің логикалық ж5не шығармашылық компоненттері анағұрлым қарқынды дамитын болады.  
Білімді  практикада  қолдану  кезеңі  оқыту  үдерісінде  жетекші  орынға  ие,  себебі  студенттердің  есеп-
тапсырмаларды  орындаудағы  жан-жақты  іс-5рекеттері  үлкен  ақыл-ой  қызметі  арқылы  жүзеге  асады. 
Шығармашылық есептер алған білімді шығармашылықпен қолдануға ж5не сол арқылы олардың қолдану 
аясын кеңейтуге мүмкіндік береді. 
Зерттеу  м5селелеріне  қатысты  5дістемелік,  педагогикалық,  психологиялық  ж5не  жаратылыстану-
ғылыми  5дебиеттерге  жасалған  талдау  н5тижесінде  оқыту  үдерісінде  студенттердің  «қызығушылығы», 
«шығармашылық  есеп»,  «шығармашылық  іс-5рекет»ұғымдарының  м5ндік  ж5не  мағыналық  сипаттама-
сын ашып беруге; олардың өзара ара-қатынасын зерттеуге, шығармашылық есептерді орындауда теория-
лық  ж5не  практикалық  біліктерді  қалыптастырудың  мазмұндық  құрылымын  жасауға,  оның  өлшемдері 
мен көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік туды.  
Шығармашылық  есептердің  ойлау  үдерісінің  логикалық  ж5не  шығармашылық  компоненттері 
анағұрлым қарқынды дамитын түрлеріне ажыратылуы: 
- студенттерді ой операциялары мен іс-5рекеттің түрлі амалдарына үйретуге  
- студенттер бойында ізденушілік, тапқырлық қабілеттерінің қалыптасуына 
- студенттердің физикалық түсініктердің мазмұнына терең бойлауына 
- есептерді шешудің түрлі амалдарын бойларына сіңірулеріне себептесетінін көрсетті. 
Физикалық  шығармашылық  есептердің  мазмұнын  құрастыруда  басшылыққа  алынған  талаптар  мен 
критерийлер  жалпы  физика  курсы  бойынша  жасалған  шығармашылық  есептердің  мазмұндық  ерекше-
ліктерін,  студенттердің  шығармашылық  есептерді  шығаруына  қажетті  іс-5рекет  құрылымын,  студент-
тердің қызығушылығын арттыру физикалық білімінің негізгі көрсеткіштерінің бірі екендігін көрсетті[6].  

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
82 
Физикалық  білімді  меңгеру  ж5не  шығармашылық  есептерді  орындаудағы  біліктер  амалдары  мен 
қимылдарын  игеру,  белсенді  оқыту  формаларын  пайдалану,  өмірде  ж5не  күнделікті  тұрмыста  студент-
терді  іс-5рекеттерінде  қолдану  сияқты  шарттармен  қамтамасыз  етілетіндігі  т5жірибелік  эксперимент 
арқылы д5лелденді. 
Студенттердің физикаға қызығушылығын арттыру мақсатында пайдаланған шығармашылық есептер 
физиканы  оқыту  үдерісінде  қолданылатын  жаттығулар  жүйесін,  есептер  жинақтары  мен  дидактикалық 
оқу  құралдары  мазмұндарын,  сонымен  қатар,  жоғары  мектеп  реформасы  тұрғысынан  оқу  үдерісін 
жетілдіруде пайдалануға болады. 
Қорыта келгенде, физика п5ні бойынша меңгерілген білімді бекіту кезеңінде пайдаланатын шығарма-
шылық  есептер  білімді  түсінуге  негізделген  бекіту  үдерісіне  сай  болады.  Түсіну,  есте  сақтау  –  физика 
курсы бойынша білімнің толық, мықты меңгерілуіне себебін тигізеді. Ал бұл өз кезегінде бұрынғы білімді 
анағұрлым терең, жаңа қырынан түсінуге ж5не пайдалануға мүмкіндік береді. Осы кезеңде пайдаланатын 
шығармашылық  есептер  білімді  кеңейтуге,  к5сіби  біліктік  пен  машық-дағдыларды  байытуға  бағыт-
талғаны жөн. 
 
1.  Назарбаев Н.K. Қазақстан халқына Жолдауы. Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ. 7 
қаңтар 2014 жыл. 
2.  Ғ.М.Кертаева. Білікті маман даярлау – басты мақсат // Бастауыш мектеп. -2006. - №7. - Б.11-13. 
3.  Аубакирова  Ж.К.  Педагогикалық  қарым-қатынастың  психологиялық-педагогикалық  негіздері.  //  «С. 
Аманжолов  оқулары  -  2005»  атты  Халықаралық  ғылыми-практикалық  конференцияның  материалдары.  Өскемен 
2005. - 538 б. 
4.  Кенжебеков Б. Маманның к[сіби құзыреттілігінің теориялық негізі //Бастауыш мектеп. – 2005. - №3. – Б. 3-7. 
5.  Жүсіпқалиева  Ғ.Қ.,  Джумашева  А.А.,  Құбаева  Б.С.,  Мектепте  физикакурсын  оқытудың  теориясы  мен 
[дістемесі: Оқу құралы. /Жүсіпқалиева Ғ.Қ., Джумашева А.А., Құбаева Б.С./ -Орал: М.Өтемісов атындағы БҚМУ 
редакциялық баспа орталығы, 2012 – 195б 
6.  Арыстанов  Т.  Физикадан  эксперименттік  есептер  шығару.  //  Математика  ж[не  физика  журналы.  -  №3, 
2004 . –Б. 29-31. 
 
Аннотация 
В  данной  статье  говорится  о  подготовке  будущих  учителей  физики  с  профессиональными  навыками.  В 
предложенной  нами  системе  указывается  необходимостьдля  учителей  физики  для  повышения  качества  препо-
давания: хорошие результаты, модульное обучение, дистанционное обучение, повышение качества преподавания. И 
рассматривая  пути  формирования  профессиональной  квалификации  студентов,  мы  раскрыли  способы  и  виды 
решения творческих задач.Предусмотрели возможности для определения цели и идеи задачи, чего-то нового в ней, а 
так же разные способы решения, использования множества действий задачи при решении задач студентами. 
Ключевые слова: профессионализм, учитель физики, методика, высшая школа, творческая задача. 
 
Annotation 
In the paper a looking for a future make a teacher’s with professional cards. In the listing system's for physic's teacher a 
higher quality education’s whatall teacher’s must be: result, moduledistance education, a higher education technology. In the 
paper a looking a strategy equal of the student’s a professional part witching and aspect’s with equal of physic’s. A looking for 
a writing equal with student’s with one basic, made is idea new technology, a basic equal, as well as justify more equal of the 
physic’s measurements. 
Keywords: professional education, a physics teacher, methodology, high school, informative. 
 
.ӨЖ 371.012 
 
БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ ҚОЛДАНБАЛЫ ҚОЛӨНЕРГЕ ҮЙРЕТУДІҢ  
.ДІСТЕМЕЛІК ЖОЛДАРЫ  
 
Р.А. Дарменова – п.ғ.к. .,профессор м.а. 
С.М. Крыкбаева– ө. ғ. к. қаум.проф.м.а. 
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалықуниверситеті, «К[сіптік білім» кафедрасы 
 
Абстракт:  Қолданбалы  қолөнергеоқытудағы  мұғалімніңмақсаты  –  қолөнердің  даму  тарихын,  халық  шебер-
лерінің  өмірін,  олардың  бұйым  жасаудағы  құпиясын  болашақ  мамандарға  жеткізу,  бұйымды  жасап  шығарудың 
технологиялық т5сілдерін үйрету, тақырып таңдай білуге жетелеу олардың эстетикалық талғамын дамыту, сондай-ақ 
шығармашылық шабыттарын өсіру. Меңгерген білімді практикамен байланыстырып, т5жірибеге енгізу, шеберлікке 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
83 
икемдеу.Шебер  болуға  5ркімнің  қабілеті  5р  түрлі  болып  келеді,  тек  б5рі  бірдей  емес.  Қазақ  қолданбалы  қолөнері 
негізінде т5рбие беруде студенттердің шығармашылық шеберлігін қалыптастыру. Қолданбалы қолөнер п5нін оқыту 
5дістемесінің  іс-т5жірибелік  жұмысының  мазмұны  негізінен  студенттерді  еңбекқорлыққа  үйрету,  яғни  теориялық 
сабақтармен  қатар  т5жірибелік  жұмыстарорындалып  отырады.Зерттеу  жұмысының  мақсатына  қол  жеткізу  ж5не 
белгіленген болжамды жүзеге асыру үшін, теориялық білім мазмұнымен соған с5йкес шығармашылық тапсырмалар 
түзіледі.  Шығармашылық  жұмысты  ұйымдыстырудың  мазмұны  5р  түрлі  тақырыпқа  байланысты,  шығармашылық 
тапсырмалар жүйесі өткізілген сабақтың мазмұнына келтіріледі. 
Тірек сөздер: қолданбалы қолөнер, маман, [дістеме, шығармашылық, мақсат, эстетикалық талғам. 
 
Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту  тұжырымдамасында  «Жоғары 
білімді  дамытудың  негізгі  үрдісімамандар  даярлау  сапасын  арттыру,  қарқынды  ғылыми-зерттеу  қызме-
тімен  ықпалдастырылған  инновациялық  дамыту  жолдары  жоғары  оқу  орындарындағы  зерттеулерінің 
5леуметтік  сала  мен  экономикалық  қажеттіліктерімен  тығыз  байланысты  білім  беру  ж5не  ақпараттық 
технологияларды  жетілдіру  болып  табылады».  Бұл  бағыт  студенттер  білімінің  халықаралық  деңгейге 
жетуін  талап  етеді,  оны  орындау  үшін  студенттерді  жан-жақты  дамытып,  біліммен  қаруландыруымыз 
қажет. [1] 
Қоғам  талабы  мен  5леуметтік  сұраныстарға  с5йкес  жаңа  технологиялар  көбеюде.  Өзін-өзі  дамыта 
алатын  өз  бағыт-бағдарын  айқындай  білетін,  өзін  үнемі  жетілдіре  алатын  қоғамның  белсенді  азаматын 
қалыптастыру. Осындаймақсатты орындау үшін жоғары оқу орны студенттеріне шығармашылық қабілет 
пен  терең  философиялық  дүниетанымқажет.  Студенттер  тарапынан  жобалардың  философиялық  мазмұ-
нын,  тұтастығы  мен  жүйелілігін  меңгермей  жатып  таза  еліктеушілікпен  сыртқы  формасын  ғана  қолда-
натындығы байқалып жүр. Бұл үшін оқыту үрдісін жетілдіру жеткіліксіз, қайта оған қосымша білім алуда 
кеткен олқылықтардың оң шешілуіне ықпал ете алатын, өз бойындағы өзгерістерді ұйымдастыра алатын 
жеке  тұлғаға  5сер  етуге  тиіспіз.  Ал  шын  м5ніндегі  жаңашылдық  5леуеттілік  жоғары  оқу  орнындағы 
5дістемелік-ізденістік  жұмыстың  деңгейімен  тығыз  байланысты.Қазіргіуақыттақолданбалы  қолөнерді 
жан-жақты этнографиялық тұрғыда зерттеудің ғылым үшін де, өмірлік т5жірибе үшін де маңызы өте зор. 
Өйткені  қазақтың  қолданбалықолөнері  жалпы  халық  м5дениетінің  ішіндегі  негізгі  салаларының  бірі. 
Олай  болса  қазақтың  ұлттық  м5дениетін,  оның  қолданбалықолөнерін,  шеберлердің  еңбегін,  ісінжан-
жақты зерттеу қажетті мұра болып табылады. 
Бүгінгі  күні  білім  беру  мекемелері  мен  педагогика  ғылымы  алдында  білім  берудің  философиялық 
негіздеріне,  білім  жүйесінің  стратегиялық  бағыттарына,  мақсаты  мен  мазмұнына,  оны  орындаудың 
5дістемелік жолдарынажаңа көзқарас қалыптастыру.  
Қолданбалы  қолөнергеоқытудағы  мұғалімніңмақсаты  –  қолөнердің  шығу,  даму  тарихын,  халық 
шеберлерінің өмірін, олардың бұйым жасаудағы құпиясын студенттерге жеткізу, бұйымды жасап шыға-
рудың технологиялық т5сілдерін үйрету, тақырып таңдай білуге жетелеу олардың эстетикалық талғамын 
дамыту, сондай-ақ шығармашылық шабыттарын өсіру. Меңгерген білімді практикамен байланыстырып, 
т5жірибеге  енгізу,  шеберлікке  икемдеу.Шебер  болуға  5ркімнің  қабілеті  5р  түрлі  болып  келеді,  тек  б5рі 
бірдей емес. Қазақ қолданбалы қолөнері негізінде т5рбие беруде студенттердің шығармашылық шеберлі-
гін қалыптастыру. Қолданбалы қолөнер п5нін оқыту 5дістемесінің іс-т5жірибелік жұмысының мазмұны 
негізінен студенттерді еңбекқорлыққа үйрету, яғни теориялық сабақтармен қатар т5жірибелік жұмыстар 
орындалып  отырады.Зерттеу  жұмысының  мақсатына  қол  жеткізу  ж5не  белгіленген  болжамды  жүзеге 
асыру үшін, теориялық білім мазмұнымен соған с5йкес шығармашылық тапсырмалар түзіледі. Шығарма-
шылық жұмысты ұйымдыстырудың мазмұны 5р түрлі тақырыпқа байланысты, шығармашылық тапсыр-
малар жүйесі өткізілген сабақтың мазмұнына келтіріледі. 
Жоғарғы  оқу  орнындақолданбалы  қолөнер  бағытында  арнайы  п5ндержүргізіліп  келеді.Студенттерді 
қазақ халқының төл өнерінің тарихымен таныстырып, олардың өзіндік өнеге үлгісін, бейнелеу ісін орын-
даудың технологиясы, бұйымдарды көркемдеп өңдеу т5сілдері арқылы орындаудың 5дістемелік жолдары 
қарастырылады.  Осы  мұраларды  қоғамдық  өмірде  тиімді  пайдалана  білу  үшін  оны  тереңірек  оқып 
үйрену,  5рі  толық  д5режеде  игеру  қажет.  Қолда  бар  халық  өнерінтиімді  пайдаланып,  іздемпаздықпен 
жаңарта отырып, келешек ұрпақтың бойына сіңіру, көпшілікке өнерде болып жатқан өзгерістерді, құбы-
лыстарды көрсете білу, жас ұрпаққаұлттық қол өнерімізді үйретудің 5дістемелік жолдарын қарастыру. 
Jдіс  –  жаңа  білімді  меңгерудегі  принциптер  мен  т5сілдердің  жиынтығы  негізінде  шындыққа  жету 
жолы. Зерттеу 5дістерін анықтауда, зерттеу мазмұнына қатысты 5дістерді механикалық тұрғыдан таңдау 
жасамай,олардың нақтылы кезеңдеріне қажетті 5дістерді алдын-ала іріктеу. 
Тарихи генетикалық 5діс. Бұл 5діс зерттеу проблемасына тарихи талдау негізінде жүреді. Сондықтан 
да, проблема-қайдан, қашан, неге пайда болды? Оған қандай факторлар себеп болды?-деген сұрақтар алға 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №3(47), 2015 г. 
84 
тартылады.  Осы  себепті,  зерттелетін  м5селенің  себеп-салдарын  анықтауда  дитерменистік  принципті 
басшылыққа  алу  керек.  Бұл  принцип  м5селенің  не  екенін  біліп,  танысу  емес,  оның  не  себепті  осындай 
болғанын ұғындыруға бағытталады. Талдау анализ мақсаты – бүтіннен- бөлікті, күрделіден-қарапайым-
ды,  жекеден-жалпыны,  салдардан  –  себепті  анықтау,  табу  болып  табылады.  Жинақтау  синтез-негізінен 
келесі теориялық м5селелерді шешу: 
-  зерттелетін  п5н,  тікелей  байланысқан  ж5не  өзара  бағынышты  байланыс  жүйесі  ж5не  жетекші  бола 
алатын жағдай; 
- құбылыстар элементтерінде, табиғатында, жеке-жеке тұрған элемент болған мен оларда барлығына 
т5н біркелкілік барлығы; 
-бірдейобьектілердегізаңдармензаңдылықтарарасындабайланысбарлығыжатады.  Сондықтан,  синтез-
жеке бөліктердіжинақтау,біріктіруемес,олконструктивтііскеасыратын-логикалықжүйеболыптабылады. 
Модельдеу  5дісі  адамдардың  қоғамдық  практикасында,  ғылым  да  қандай  роль  атқарады?  Осы 
сұрақтардың негізінде оның мазмұнынан азар аударар болсақ, ол көбінесе обьектілердің сыртқы көрінісі 
туралы  м5лімет  алуға  мүмкіндік  береді.  Ал  ұғым  ретінде,  модель  сөзі  латынның  modus,  modulus,  яғни, 
үлгі, т5сіл, өлшем деген мағына береді. Оның алғашқы м5ні мағынасы құрылыс санатымен байланысты 
шыққанын  ескеретін  болсақ,  ол  барлық  уақытта,  затты,  үлгіні  белгілеуде  қолданылған,  осындай  оның 
жалпы мағынадағы сөз ретінде ашылуы, техникада, жаратылыстануда ж5не басқа да ғылымда, ғылыми 
термин  ретінде  қалыптасуына  негіз  болса  керек.  Олай  болса,  модель  –оған  ұқсас  обьектілер  арқылы 
пайымдалған. Яғни, модель деп құбылыстарды процесс ситуация ж5не т.б жасанды түрде оқып үйренуге, 
оларды зерттеуге қиын соғатын емес зерттеуге мүмкін болмайтын ұқсас құбылыстарға құрылған жасанды 
құралған н5рсені айтамыз. 
Модельдеу – зерттеу 5дісі, жобалау, конструкциялау ретінде ғылымда көп қолданылады. Модельдеу 
көбінесе қандай да бір құбылысты, процесті, немесе обьектілер тұрғызу арқылы зертеу болып табылады. 
Модельдеу – ғылыми танымның 5дісі ретінде құбылыстың дамуын, соңғы н5тижесінен озық болжап 
білуге мүмкіндік береді [4]. 
Студенттерді  халық  өнеріне  тереңірек  үйрету  негізінде  еңбек  сүйгіштікке,  5семдікке  талпындыру, 
м5дени  мұраны  қадірлеу  д5стүрін  жалғастыруды  5р-бір  бұйымдар  жасау  барысында  жүзеге  асырудың 
5дістемелік  жолдарынқарастырады.  Курсты  оқу  барысында  болашақ  маман  халық  өнерінің  бірнеше 
түрлерімен  танысады.  Студенттерге  т5жірбие  барысында  пропорция,перспектива,  композиция,  симмет-
рия, пішін, рең, түстік үйлесім, үйлестіру үйретіледі. Теориялық түрде мына п5ндердібілуі тиіс: материал-
тану, түстану, тоқыма ж5не тоқу техникасы, материалдарды өңдеу технологиясы.  
Практика сабағында орындауы тиіс міндеттер;  
-  жұмыс  орнын  дұрыс  ұйымдастыра  білу,қауіпсіздікережесінсақтау,  бұйымның  нобайын  дайындап 
алу, бұйымдарды 5зірлеуге мата таңдау, тоқу, кестелеу, жұмыс уақытын тиімді пайдалану,жұмыстыдұрыс 
безендіру. 
Практикалық  жұмысты  орындау  барысында  5зірленетін  бұйымның  с5ндік  элементтерінің  үйлесім-
ділігі, түсі, көлемдік қатынасы, мазмұны, ерекшеліктері ескерілуі қажет. Студенттерді бұйымдарды өңдеу 
барысында  д5лдікті,  ұқыптылықты,  түс  үйлесімділігін,  симметрия  заңдылықтарын  талап  ету,  кемшілік-
терді  дер  кезінде  ескерту  арқылы  еңбек  өнімін  сапасын  арттыру  оқытушыныңбасты  міндеті  болып 
саналады.  
Практикалық сабақтардың мақсаты: Қолданбалы қолөнер п5нін оқып үйрену студенттер үшін маңыз-
ды,  өйткені,  керемет  қол  өнер  туындысын  жасап  шығару  ұзақ  уақытты  шыдамдылықты  қажет  етеді. 
Студенттер  қол  өнер  бұйымдарын  жасау  үшін  оның  5дістемелікжолдарын,  қолданатын  материалын 
меңгеруі, сондай-ақ оның нобайын жасай білу қажет.  
Қолданбалы қолөнер п5нінен практикалық сабақтардың міндеті; студенттердің бейнелеу, композиция, 
түстану туралы түсініктерін тереңдетіп дамыту;  
- Композиция құрастырып, материалды дұрыс таңдауға үйрету;  
- Студенттерді қол өнер жайындағы тақырып бойынша 5дебиеттер мен оқулықтар мен жұмыс жасауға 
үйрету, материал тануға үйрету, көрмелерге қатыстыру,рухани жағынан дамыту [2]. 
Практикалық сабақтарды өту түрі. 
- Техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау; 
- Практикалық сабақ п5нінің календарлық-тақырыптың жоспарларғасай өтілуі; 
- Белгілі бір тақырыпқа композиция құрастыру ж5не оның шешімінтабу;  
- Практикалық жұмыстарға қажетті құрал-жабдықтарды түгелдеу;  
- Шығармашылық процесте материалды көркемдеп өңдеу; 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №3(47), 2015 г. 
85 
Практикалық сабақтар мазмұны.  
Кіріспе 5ңгіме. Қолданбалы қолөнер ж5не оның түрлері, даму тарихымаңызы.  
1. Белгілі бір тақырыпқа композиция құрастыру. 
2. Жасалынған композицияны түрлі-түсті бояумен шешу (акварель, гуашь, түсті қалам, пастель) 
3. Шығармашылық процесте материалды көркемдеп өңдеу.  
4. Қолөнер бұйымдарын түрлі 5дісте орындау.(кесте, гобелен, аппликация, коллаж, құрақ т.б.) 
5. Жұмысты аяқтап, безендіру.Қорытынды көрме ұйымдастыру  
Техникалық құралдар ж5не көрнекіліктер. 
- Компьютер (интернет),қолданбалықолөнер жайында, 5дебиеттер, оқулықтар. 
- Атақты суретшілердің, қолөнер шеберлерінің шығармашылық жұмыстарының суреттері мен көрме-
лері;  
- Студенттердің шығармашылық жұмыстары; 
- Тарихи орындар (кесенелер) мұражайлар; 
- Jдістемелік талдаулар 
Практикалық сабақ жүргізудің т5ртібі: 
- Сабақ календарлық тақырыптық жоспарға сай жүргізіледі; 
- Студенттердің сабаққа дайындығын тексеру (практикалық сабаққа қажетті құралдарының болуы); 
- Берілген тапсырманың мақсаты мен міндетін белгілеу; 
- СӨЖ жұмыстарын жеке тексеру;  
- Орындалып жатқан жұмысты талдау; 
- Модельді рейтингтің қорытындысын шығару. 
СӨЖ тапсырмалары:  
- Қолөнер түрлерін талдау, жасалу жолдармен танысу, м5ліметтер жинау; 
- Белгілі бір тақырыпта композиция құрастыру; 
- Практикалық сабақтар бірнеше арнаулы тақырыптар бойынша жүргізіледі. 
-  Оқытылатын  курс  бойынша  өтілетін  сабақ  түрлері:  ұсынылған  оқулықтарды  оқу;  шығармашылық 
жұмыстарды  анализдеп  талдау;  с5ндік  қолданбалы  өнер  түрлерін  меңгеру;  тоқу  өнерінің  техникасын 
меңгеру; өзіндік жұмыстарын орындау 
Практикалық жұмыстарды орындағанда оқытылатын п5нге шығармашылық қызығушылық танытып, 
үнемі  ізденіс  үстінде  болу,  бейнелеу  өнерінде,  с5ндік  қолданбалы  өнердегі  жаңа  технологиялар  мен 
жұмыс т5сілдерімен бірге хабардар болып отыруыкерек.Көрмелерге барып шығармашылық жұмыстары-
мен танысып, ғылымының 5ртүрлі саласы жөнінде білім деңгейін үнемі толықтырып отыруы тиіс.  
Практикалық жұмыстардың бағалану деңгейі: 
- берілген тапсырманы толық көлемде орындау: 
- орындалған көркем туындының соңы мен сапасына м5н беру: 
- практикалық тапсырманы эстетикалық түрде ұсынып, ұғына білу; 
Практикалық  тапсырмаларды  орындау  кезеңінде  оқытушы  үнемі  кеңес  беру  жұмыстарын  жүргізіп 
отырады. Jрбір тапсырма орындалып болған соң оқытушы жұмыстарды көріп бағалайды.  
Бұл  п5нді  түпкілікті  меңгеру  үшін  сабақ  үстінде  белсенді  жұмыс  орындап,  топтың  п5нді  меңгеріп 
кетуіне атсалысу керек. 
Заман талабына сай, жоғары оқу орнында білім алып жатқанбілімгерлеріміздің ұлтымыздың көнеден 
келе жатқан салт-д5стүрін, еңбекке деген шеберлігі мен икемділігін, өнерге деген сүйіспеншілігін қалып-
тастыру.  
 
1.  Класс Тіме газеті1 ақпан 2012ж. 
2.  Еңбекке үйрету,Республикалық ғылыми-[дістемелік журнал 2007ж. 
3.  Р.А.Дарменова“Материалдарды өңдеу технологиясы”Алматы-2009.  
4.  Д.  Пошаев  Педагогикалық  зерттеулер  ж[не  ғылыми  [діснамасы.  ХХІ  ғасыр  бастауындағы  мамандан-
дырудың жалпы к[сіби дайындығының проблемалары.R/ DIARШымкент - 2004ж. 
5. Қ.Kмірғазин. «Қазақ қолөнері» А., Дайкпресс.1996 ж. 

жүктеу/скачать 7,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: