С. П. Наумов омыртқалылар зоологиясы
I — желбезектер; 2 —жүрек; 3 —бауыр
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
ОМЫРТҚАЛЫЛАР ЗООЛОГИЯСЫ. Наумов
- Бұл бет үшін навигация:
- Тыныс алу органдары.
| I — желбезектер; 2 —жүрек; 3 —бауыр; 4 — жүзу торсылдаш; 5 —талақ; 6 —аналық безі; 7 —қарын; 8 —ішектің пилорикалық өсіндісі; 9“”ішек; 10 — қуық; 11- артқы тесік; 12 — несеп-жыныс тесігі,
пиллярға тарамдалады. Осы ұсақ қан тамыршалары арқылы, торсылдақ ішіндегі оттегін қабылдап, немесе газ алмасу нәти-жесінде пайда болған керексіз заттарды сыртқа шығарып оты-рады. Осындай процестін, нәтижесінде балық торсылдақтары-ның көлемі бірде ұлғайып, бірде кішірейіп отырады. Бұған қа-рағанда торсылдақ кейбір балықтарда аздап та болса тыныс алу процесіне қатысады. Алабұралардьщ, сол сияқты сүйекті балықтардың көпшілігі-нің торсылдағы сегіздік цифр тәрізді кёйеді. Судың түбіне тереңірек сүңгуде, немесе тереңдіктен тез. судың үстінгі қабатына көтерілуде торсылдақтың маңызы үлкен. Суға төмен сүңгігенде денесінің бас бөлімінің меншікті салмағын арттыру үшін, торсылдағының алдыңғы бөліміндегі ауаны қысып, арткы бөліміне ырыстырады. Жоғары көтерілгенде керісінше — торсылдақтың алдыңғы бөліміне ауаны көбірек ауыстырады. Тыныс алу органдары. Алабұғалардың басқа балықтардікі сияқты, төрт пар жетілген желбезектері болады. Сонымен қатар желбезек қақпағының ішкі жағында жалған желбезек деп аталатын жетілмеген желбезегі болады. Сүйекті балықтар-дың желбезек аралық перделері болмайды, желбезек талшық-тары желбезек шеңберлеріне ғана бекиді. Желбезек қуысын сыртқы жағынан желбезек кақпағы жауып тұрады. Сүйекті балықтар — желбезек қақпақшаларын қозғалту ар-қылы тыныс алады. Балық желбезек қақпағын ептеп көтере .42 бастағанда, желбезек қақпақшасының жиегіндегі жұқа тері перде сыртындағы судың қысымының әсерінен желбезек саңылауларына жабысады. Мұның нәтижесінде желбезек қақпағының астында бос қуыс пайда болады және ауыз-жұтқыншақ қуысына қарай су өтеді. Желбезек қақпағы төмен орнына түскенде, су қысылып барып, желбезек саңылауларынан сыртқа шығады. Балықтардың тыныс алуы суды ауыз арқылы жұту салдарынан емес, желбезек қақпақтарының қимылы арқылы орындалатынын мына тәжірибеден байқауға болады. Ыдыста (аквариумда) жүзіп жүрген балықты алып, аузының ішіне кергіш салып керіп қойса да, олардың тыныс алып, тіршілік ететіндігін көруге болады. жүктеу/скачать 1,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|