С тұр сын ға лиева

64
– Қан дай дә лел де рің бар, ай тып кө-
рің дер ші? – дей ді. Құ ла қас қа ны бәй ге ге 
қос қан кі сі:
– Ене сін бір көр сем, одан ту ған төл ді 
дәл ай та ала мын.
«Тай кү нін де жо ға лт қан бә сі рем» 
де ген жі гіт:
– Мал ба ғып өс кен қа зақ пыз ғой. 
Ене сін кө ріп тө лін, тө лін кө ріп ене сін 
ай ныт пай та ба мын.
– Олай бол са, – дей ді ба ла Қа зы бек, – 
анау кө ген деу лі тұр ған қо зы, лақ тан, 
еке уің екі қо зы ағы тып әке лің дер. Екі 
жі гіт «жа рай ды» деп, кө ген нен екі қо зы же тек теп ке ле ді.
– Ен ді, – дей ді Қа зы бек, – еке уің өріс ке ба рып, осы екі қо зы-
ның ене сін та нып әке лің дер.
Еке уі өріс ке ба рып, екі сау лық ты әке ле ді.
– Қо зы ны ене сі не са лың дар, – дей ді ба ла. Ат қос қан жі гіт қо-
зы сын ене сі не сал са, әл гі әкел ген сау лы ғы ал май ды, қо зы да же-
ріп қа ша ды. Ал «тай ын да жо ға лт қан бә сі рем» де ген жі гіт қо зы-
сын сау лық қа сал са, иіс ке леп, қо зы ны емі зіп тұ ра қа ла ды. Сон да 
Қа зы бек ат қа ие лік етіп жүр ген кі сі ден:
Бала­Қазыбектің­даналығы
Ал тын ұяң – Отан қым бат, 
Құт­бе ре кең – атаң қым бат. 
Ай ма лай тын – анаң қым бат. 
Мей ірім ді – апаң қым бат. 
Ас қар тауың – әкең қым бат. 
Ту ып­өс кен елің
–
қым бат. 
Ұят пе нен ар қым бат, 
Өзің сүй ген жар қым бат.
Бір лі гі кет кен ел жа ман, 
еге сіп өт кен ер жа ман.
Қа­зы­бек­би
Зергер сөз
А
РМ
А
Н
-П
В
 б
ас
па
сы

65
– Ал, ағай ын, мы на жі гіт тің мал тап-
қыш тық қа сие ті не кү мә ні ңіз бар ма? – 
деп сұ рай ды. Ол тө мен қа рап, үн де мей 
қа ла ды. Қа зы бек көп ші лік ке қа рап:
– Қа не, жұрт шы лық, бұ ған сіз дер 
қа лай қа рай сыз дар? – де ген де, ай на ла 
тұр ған дар:
– Ба ла дәл ше шім айт ты, ата сы на рақ мет, бәй ге құ ла тай 
кү нін де жо ға лт қан жі гіт ті кі, – де сіп, та рап ты.
Қазыбек ше шен дік өне рі нің ар қа сын да ба ла би ден да на би ге 
ай на ла ды. Тәуке хан Ор та жүз ге Қа зы бекті би етіп та ғай ын дай ды. 
Ол ел бас қа ру ісі не ара ла сып, Қа зақ хан ды ғы ның іш кі, сырт қы 
сая са ты на елеу лі ық пал жа сап отыр ған. Жоң ғар бас қын шы лы-
ғы на қар сы ха лық кү ре сін ұй ым дас ты ру шы лар дың бі рі бол ған 
Қа зы бек би ел дің азат тық алуы жо лын да аян бай тер тө ге ді. Сон-
дай-ақ ол Ре сей, Бұ ха ра, Хиуа мем ле кет те рі ара сын да ғы ела-
ра лық мә се ле лер ге де ара ла сып, мә мі ле гер бол ған. Оның тұң ғыш 
рет он төрт жа сын да ел ші лік ке ат шы бо лып ба рып, бас шы бо лып 
қайт қа ны ел ау зын да әлі күн ге аңыз бо лып ай ты ла ды.
Қал мақ тың ха ны Қоң та жы қа зақ елін үш рет шау ып ал ған да, 
мал дан бө лек, сол ша был ған ның ішін де бір талай ұл мен қыз да 
ке тіп ті. Со ны сұ рап, қа зақ ел ші жі бер се, Қоң та жы еш бір есе бер-
меп ті. Қа зақ би ле рі бас қо сып: «Қал мақ та, шы ны мен-ақ, ұлы мыз 
құл, қы зы мыз күң бо лып кет ке ні ме? Қол жи нап, бір шай қас сақ 
қай те ді?» – деп Абы лай хан ның ал ды на ке ліп ті. Сон да Абы лай 
хан: «Біз әлі де ті лі өт кір ел ші жі бе ріп сы нас қа ны мыз жоқ, ірік теп 
ел ші жі бе ріп, оған есе бер ме се, со сын шай қа сай ық!», – дей ді. 
Бұл жұ мыс ты Қа ра ке сек Кел ді бек би ге жүк тей ді. Кел ді бек өзі 
ба ра ал май, өзін дей кі сі та ба ал май, ақы ры Қа зы бек де ген үл кен 
ба ла сын ұзақ жол ға жі бе ріп, сы на мақ шы бо ла ды.
Қа зы бек Қоң та жы ға ке ліп, қа ры сып тұ рып:
– Ел ебе лек емес, ер кө бе лек емес, дат! – дей ді.
– Өй, өзің жө нің ді айт шы, атың кім? – деп ті Қоң та жы.
– Атым – Қа зы бек, әкем – Кел ді бек, хал қым – қа зақ, руым – 
қа ра ке сек, – деп ті.
– Дау сың қаз дың дау ысын дай қаң қыл дап тұр екен, ал, 
да тың ды айт шы! – деп ті хан. Сон да Қа зы бек:
– Біз қа зақ де ген мал бақ қан ел міз, Бі рақ еш кім ге соқ тық пай 
жай жат қан ел міз. Елі міз ден құт-бе ре ке қаш па сын деп, Же рі міз дің 
ше тін жау бас па сын деп, Най за ға үкі тақ қан ел міз. Еш бір дұш-
пан ға ба сын дыр ма ған ел міз, Ба сы мыз дан сөз ді асыр ма ған ел міз. 
Дискіден «Кім жақын? 
Не қымбат? Не қиын?» 
шешендік сөзін тың­
даң дар. Сұрақтарға 
өздерің қалай жауап 
берер едіңдер?

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: