Сабақ 12 Тақырып 12. Суды, азық-түлікті, жемді және су көздерін төтенше

Жем мен суды залалсыздандыру

 

 Жаппай   зақымдау   құралдары   қолданылатын   аудандағы   су   мен   жем 

зақымдалған болса күдікті болып саналады.

Егер олар тығыз жабылған  ыдыста сақталса және зақымдану  белгілері 

байқалса,   онда   оларды   алдын   ала   тексеріссіз   пайдалануға болмайды. Су  мен 

жемді   залалзыздандырудың   негізгі  әдістері   —   олар   дезактивация,   дегазация, 

дезинфекция. 

Дезактивация  —   бұл   зақымдалған   объектіден   радиоактивті   заттарды 

жою.

Жасырынатын   орынның   санына,   түріне,   зақымдалу   сипатына 

қарамастан   жемге   дезактивация   жүргізеді   немесе   өзін-өзі   дезактивациялауға 

қалдырады. Дезактивацияның мынадай түрлері бар:

- сыртқы қабаттың 10—15 см алу

- зақымдалған ыдысты таза ыдыспен алмастыру. Қапқа салынған жемді 

таза   қапқа   салады,   ал   зақымдалган   қаптың  үстіңгі   бөлігін   сумен 

ылғалдатады   және   астықтың   зақымдалмаған   бөлігін   таза   ыдысқа   салып, 

зақымдалған қапты және оған жақын астық қабатын сүзгілейді.

Жем   мен   тамырлы   жемістерді   кейде   сумен   шаю   арқылы 

дезактивациялауға болады.

Суды дезактивациялау әртүрлі әдіспен жүргізіледі: тұндыру және  айдау. 

Табиғи иониттерді  -  балшықты қара топырақты су құйылған ыдысқа салып 

және араластырады. Тұндыру үшін уақыт береді. Судың үстіңгі таза қабаты 50

—  70%   тұнғаннан   кейін   стронцийден  және  өзге   радиоактивті  изотоптардан 

90%   тазарады.   Сүзгілердің  әртүрлі   толтырғыштары  бар   бірнеше   үлгісі 

пайдаланылады. Атап айтқанда  түбіндегі сұйықты кетіру үшін ыдысты қабат 

бойынша   шлакпен,  кокспен,   антроцитпен   су   сүзгі   арқылы   оның  үстінен 

баяулап   түседі,  радиоактивті   заттардан   тазаланады   және  төменгі   бөлігі 

арқылы   жиналады.   Суды   айдау—   тазалаудың  ең   жақсы   әдісі,   алайда   бүл 

процесс өте баяу өтеді.

Дегазизация  —   бұл   қатты  әсер   ететін   улы   заттарды   жою, 

бейтараптандыру немесе оларды үстіңгі беттен зақымдануына  жол берілетін 

нормасына дейін немесе толық жою. Жемді  дегазизациялаудың  негізгі  әдісі — 

астық   пен   жемнің  үстіңгі  қабатын   10—15   см,   ал   шөптің,  сабанның  үстінгі 

қабатын  20 —  25   см   алу.   Қалған   жем   желдетіледі.   Өзін-өзі   дегазизациялау 

жылдамдығы   температура   мен   ылғалдылықтың,   сондай-ақ

 жел 

жылдамдығының артуымен көбейеді.

Ғимарттағы   жем   тұрақты   улағыш   заттар   көздернен   немесе   буларымен 

зақымданған   кезде   есікті,   терезені,  желдеткішті   ашады   немесе   жемді 

сыртқа алып шығып желдетеді.

Зақымдалған құдықтан суды тартып алады, түбіне хлорлы әкті себеді, ал 

қабырғаны  хлорлы әкті қоспамен  өңдейді, бұдан  кейін түбінен  жер қабатын 

қырып алады (10 см). Бұдан кейін құдық суға толғаннан кейін оны қайтадан 

сарқып алады, содан соң құдық суға толған кезде залалсыздығын тексереді.

Дезинфекция  — бұл сыртқы ортада жұқпалы аурулар қоздырғыштарын 

жою.

Астық   пен   жемді   мынадай   ретпен   дезинфекциялайды:   патогенді 

микробтармен   зақымдалған   шөп   маясы   мен   астықтың  үстін   4   %-тік 

формалъдегид   ерітіндісімен   1м

2

  ерітіндіге   2   литр   есеппен   24   сағаттық 

үзіліспен   2   рет   маяның   немесе   қамбаның   үстін   өңдейді.   Астық  пен   жемді 

қақпағы   бар   ештеңе   өткізбейтін   бөшкеде   формальдегидтің   4%   ерітіндісімен 

өндеуте болады. Ботулизм немесе оның токсиндерімен зақымдалған астық пен 

жем   4   сағаттың   бойында   күйдіргіі  натрийдің  1%   ерітіндісімен   шайылады. 

Артынша үш рет сумен шайылып, кептіріледі.

Заласыздандырудың   ең   қарапайым   және   мүмкін   әдісі  қайнату. 

Микробтардың   түрлерімен   зақымдалған   кезде   суды  2   сағат   қайнатады. 

Токсиндер   мен   бактериялардың   вегетативті  түрлері   30   минут   ішінде   өледі. 

Жылдам залалсыздандыру үшін судың аз мөлшерін маталы –көмірлі, асбесті 

немесе коллоидті сүзгілерді қолданады.

Сумен   жабдықтау   жүйесін  тазарту   ғимарттарында   суды  арнайы 

нұсқаулықтарға   сәйкес   хлорлайды.   Шахталық   құдықтарының   суын   құдықты 

дезинфекциялаған және тазалағаннан кейін пайдаланады.

 

 

 

 

Залалсыздандыру бойынша жұмыстарды жүргізу кезіндегі сақтық 

шаралары.

  

Зақымдалған ошақтағы жұмыс кезінде жеке корғаныс құралдары жұмыс 

істеушілерді толық қорғауға тиіс.

Радиоактивті   шаңмен   зақымдалған   малды   тазалау   кезінде  мақта-қағаз 

комбинезонын пайдалануға болады, оған ұзын резиналық фартук, резина етік 

пен қолғап киіледі.

Мал мен өсімдікгерді қорғау қызметі бөлімшелерінің жеке  құрамы жеке 

дәрі-дәрмек қобдишасымен (АИ-2) қамсыздандырылады.

Химиялық зақымдау ошағында резина мен комбинезон немесе резиналы 

қорғаныс костюмін және резиналы етік пен қолғапты киеді.

Зақымдадған   аумақта   тамақ   пен   су   ішуге,   темекі   тартуға,  отыру   мен 

жатуға,   теріні,   тыныс   алу   органдарының   қорғаныс   құралдарын   шешуге, 

қорғаныс киімінің түймесін ағытуға рұқсат етілмейді.

Жұмыс аяқталып, зақымдау ошағынан шыққаннан кейін  бөлімшелердің 

жеке құрамы міндетті түрде санитарлық тазалаудан өтуге, ал киім мен аяқ-

киім, қорғаныс құралдары залалсыздандыруға тиіс.