Сабақ №13. Тақырыбы: Аллельді гендердің өзара әсерлесуі. Аво жүйесі бойынша қан топтары және резус-жүйесі
жүктеу/скачать 77,18 Kb.
|
Аллельді гендердің өзара әсерлесуі
- Бұл бет үшін навигация:
- Рецессивтілік
- Толымсыз доминанттылық ( аралық тұқым қуалау )
| Доминанттылық: егер бір аллельді геннің функциональдық жағдайы 2-ші бір аллельдік гендерге тәуелді болмаса, ондай гендер-доминатты гендер. Мұндай жағдайда белгінің жарыққа шығуы доминантты гендермен анықталынады да, белгі доминантты деп алынады. Мысалы, доминантты белгілерге: бір тұтам ақ шаш, полидактилия, ‘’тауықтық соқырлық‘’- ымырт жамылғаннан кейінгі көздің көрмеуі, хондродистрофия, көптеген доминантты тұқым қуалайтын аурулардың түрлері жатады.
Рецессивтілік:Егер бір аллельді геннің функциональдық жағдайы екінші бір аллельді генге тәуелді болса, онда ол ген рецессивті. Мұндай генмен бақыланылатын белгі рецессивті деп аталады. Рецессивтілік белгілерге бола алады: .альбинизм, фенилтиокарбамидтің дәмін сезбеу т.б. рецессивті жолмен тұқым қуалайтын аурулар. Кейбір жағдайларда доминаттылық пен рецессивтілік салыстырмалы түрде болады. Мысалы, моңғолоидтықтарда –үшінші қабақ (эпикант) доминантты генмен, ал бушмендерде рецессивті генмен анықталынады. Жылтыр бастылықтың гені ер адамдарда доминантты белгі, ал әйел адамдарда рецессивті белгі ретінде, гормондардың әсеріне тәуелді. Бұл мысал жынысқа байланысты тұқым қуалайтын белгілері деп қарастырылады. Толымсыз доминанттылық (аралық тұқым қуалау): рецессивті геннің әсерінен доминантты геннің әсерінің әлсіреуі есебінен гетерозиготтардың өзіндік фенотипіне ие болуы. Намазшам гүлінің ақ және қызыл гүлдерінен қызғылт гүлдің шығуы. Толымсыз доминанттылыққа адамның орақтәрізді жасушалық анемиясы мысал бола алады, бұл ауру тек гомозиготалық ағзаларда аутосомды-рецессивті ауру ретінде жарыққа шығады. Осы ағзада ақаулықты гемоглобиннің синтезін бақылайтын бір геннің 2 патологиялық аллелі болады (НвS НвS). Ағзада 2 гемоглобин бірдей синтезделеді, гетерозиготалы ағзадағы қалыпты және дефектісі бар гендер бір-біріне басымдылық көрсетпейді. Бірақ ондай адамдарда симптомдық белгілері жоқ немесе оттегінің жеткіліксіздігінде ғана белгілер жеңіл түрде көрініс береді. Мұндай адамдарға таулы аудандарда тұруға, авиация жүйесінде, тау беткейінде қызмет атқаруға болмайды. Сонымен қатар бұндай адамдар қалыпты гемоглобиндері бар адамдарға қарағанда безгек ауруына төзімділігі 13 еседей жоғары, себебі гетерозиготтардың гемоглобиндерінде дефектісі бар, сондықтанда безгек плазмодиі толық даму циклын жүзеге асыра алмайды.. Сонымен қатар адамдарда толымсыз доминанттылыққа мысал: микроафтальмия, цистинурия, ахондроплазия, талассемия, брахидактилия. жүктеу/скачать 77,18 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|