Сабақ жүргізетін: 1 Сыздыкбеков Н. Т. доцент, т.ғ. к 2 Шакенова Ж. Н. аға оқытушысы 3 Исанова М. К. оқытушысы

-  қалалық  сымсыз  желі, немесе  қала  масштабы  желісі (WMAN, Wireless

Metropolitan Area Networks), - ең  ұзақ  жұмыс  істейтін (10 км –дан  бастап)

компьютерлі  сымсыз  желі. Қазіргі  кезде 4G WiMax технологиясы  негізіндегі

WMAN-ның  атағы  артуда. Ресейде WiMAX желісі  арқылы  интернетке  қосылу

қызметін қарқынды түрде дамытатын - Yota провайдері.

Максималды  қашықтық  пен  тасымалдау  жылдамдығы  көрсетілген  график,

сымсыз желілік технологияларды ажыратуға бағытталған (1-сурет).

1-сурет. Максималды қашықтықтар жəне мəлімет тасымалдау жылдамдығы

Сымсыз құралдардың негізгі категориялары

- сымсыз  желілік  адаптерлер. Операторлы WLAN/WMAN-ға  қосылу  жəне

сымсыз  желіні  құру  үшін  ең  аз  қажетті  компонент – сымсыз  желілік  карта  немесе

сымсыз  модем. Бұл  құрылымдар  түрлі  орындауларда  шығарылады. Жаңа  ноутбук

иесі Wi-Fi-адаптерді  орнатылңан  күйінде  алады. Егер  де  ондай  мүмкіншілік

болмаса, қиындықсыз  ішкі  сымсыз  модульді  қоса  алады. Оның  өлшемі  флеш-

дискамен сəйкес келеді (2-сурет).

2-сурет. Ішкі сымсыз адаптер

Десктпоты сымсыз желіге қосу үшін аналық плата слотасындағы кеңейтілуіндегі

сымсыз  картаны, мысалы  мынадай (3-сурет) немесе  мынадай (PCI Express шинасы

үшін, 4-сурет) орнату  керек. Екінші  жағынан 2-суретте  көрсетілгендей USB-

құрылғыны қолданса да болады.

3-сурет. Аналық плата слотасындағы сымсыз карта

4-сурет. PCI Express шинасына арналған сымсыз карта

4G-желіге  қосылу  үшін - мысалы, Yota-ға: олардың  үлкен  тізімі www.yota.ru

операторлық  сайтында  көрсетілген. Бірақ  есіңізде  болсын WiMAX-пен  бірнеше

компьютерлерді байланыстыру тек провайдердің базалық станциясы арқылы жүзеге

асады. Ал бірақ Wi-Fi арқылы ДК мен гаджеттерді бір-бірімен бірітіру еш қиындық

туғызбайды.

- рұқсат алу нүктелері (точки доступа).Үйдің сымсыз желісін кабельді желіге

қосу үшін (мысалы, Интернетке қосылу үшін DSL-модем қолдану) əр түрлі шешім,

соның  ішінде  ең  қарапайымы – сымсыз  рұқсат  алу  нүктелері (access point, АР) (5-

сурет). Басқа  интернет-орталықтарға  қарағанда  мұнда  артық  ештеме  жоқ, тек  қана

сымсыз модуль жəне Ethernet қосылуына арналған айырғыштар (разъемдар).

5-сурет. Сымсыз рұқсат алу нүктелері access point

- сымсыз  маршрутизаторлары  жəне  интернет-орталықтар. Wi-Fi желілерін

уй  жағдайында  немесе  шағын  кеңселерде  орнатудың  тиімді  шешімі – сымсыз

маршрутизаторларды  қолдану. Болмысында  оны  сымсыз  точка  доступа –лардан,

Ethernet маршрутизаторлардан, бірнеше Ethernet порттары  бар  желілік

коммутатордан  құралған  комбайн  десе  де  болады. Бұндай  құрылғының

технологиясының қиындығына қарамастан, оның желіге қосылуын жəне жөнделуін

желі туралы  шамалы  болса  да  хабардар компьютердің  құрылымын  жаңа зерттеуші

жұмыскер жасай алады.

Мысалы, NetFriend от ZyXEL фирмалық  техникасы  реттеуді  оңайлатады.

Тізімнен  провайдерді  таңдап, алынған  ат  пен  логинді  енгізу  жеткілікті. Ал  қалған

реттемелерді бағдарламалық қамтамасыздандыру автоматты түрде өзі жасайды. Тек

қадамды нұсқауларды рет-ретімен орындау керек.

Берілген  тип  бойынша  ең  əмбебап  құралдар, Интернетке  қосылудың  əртүрлі

тəсілдері бар – мысалға орнатылған xDSL-модем арқылы немесе сымсыз 4G-модем

(орнатылған USB-портқа қосылған).

Сымсыз  маршрутизатор  иелері  Интернет  тарапынан  шабуылдардан  сақталған:

əр  бір  қазіргі  заман  технологиясы  типтік  шабуылдарды  автоматты  түрде  көосетіп

отырады. Ең бастысы желіаралық қосулы функцияларды (вирустар мен  тыңшылық

программалардан сақтау функциялары) жəне желі мекен-жайлары транцляцияларын

(үй жағдайындағы құрылғыны Интернетте көрсетпейді) сөндірмеу керек.

Сымсыз желі құрылғысы

Wi-Fi сымсыз желісінің архитектурасы дайындалу мақсатына жəне біріктірілетін

құрылғыларына  қарай  желі  тым  жеңіл  немесе  өте  қиын  болуы  да  мүмкін.

Құрамында  сымсыз  желілік  картадан  тұратын  екі  компьютер (мобильді  жəне

стационарлы) сымсыз желінің ең қарапайым түрі. Бұл желі «компьютер-компьютер»

желісі, немесе ad hoc-желісі  деп  аталады. (бұл  термин  басқармаларда  жиі

кездескендіктен, мағынасын білген жөн).

Сымсыз  интерфейсі  бар  компьютерлер  рұқсат  алу  нүктелері арқылы  да  жұмыс

істей  алады (бұл  жағдайда «рұқсат  алу  нүктелері  бар  желі» деп  аталатын  желі

қолданылады).Өз қатарында рұқсат алу нүктелері кабельді уй жағдайындағы желіге

де, интернет-провайдер  желісіне  де  тікелей  қосыла  алады, xDSL-модем  арқылы

немесе  басқа  тəсілмен (мысалға  сымсыз WiMAX-модем  арқылы). Егер  рұқсат  алу

нүктелерінде  орнатылған  коммутатор  болса (немесе  сымсыз  желі  құрастыру  үшін,

сымсыз  көппорттық  роутер  қолданылады), онда  оған  басқа  да  компьютерлер,

желілік  дискілер, медиаплеерлер, басқа  да Ethernet кабелін  қабылдайтын

құрылғылар қосыла алады.

Сымсыз  құрылғылар  мен  кабельге  қосылған  құрылғыларды  біріктіретін  желі-

гибридтік үйішілік сымсыз желідеп аталады. Ал Интернетке қосылуWiMAX-сымсыз

каналы арқылы жүзеге асады (6-сурет).

6-сурет. WiMAX- сымсыз каналы арқылы Интернетке қосылу

Ұялы желіде мəліметтер алмастыру(жіберу)

Қазіргі  заман  ұялы  желі  технологиясы  аналоговая  немесе  сандық  болсын,

есептік техникаға мəліметтер алмасуға мүмкіншілік береді. Көптеген ұялы телефон

модельдерінде web-беттерін  қаруға  болады. Оған  қоса, мобильді  жəне  стационар

ДК-дің  Интернетке  қосылуына  мүмкіндік  тудыратын  сымсыз  модемнің

функцияларын атқарады. Соған  қоса  Интернеттің барлық сервистері  жұмыс  атқара

алады: web-беттерді, электрондық почта жедел хабар алмасулар, əлеуметтік желілер

жəне  т.б. қарау. Қазіргі  таңда EDGE жəне 3G –технологиялар  кең  таралған.

Мобильді компьютерлердің жеке модельдерінде GSM-модульдар орнатылған.

Негізгі əдебиет: 11[16-18].

Бақылау сұрақтары:

1. «Сымсыз желі» терминін қалай түсінесіз?

2. Сымсыз технологиялардың қандай түрлерін білесіз?

3. Сымсыз құрылғының негізгі категорияларын атап көрсетініз.

14 ДƏРІС. Сымсыз маршрутизаторды реттеу (1 бөлім)

Əдетте  Интернет-провайдер  əр  бір  абонентке  жеке IP-мекен-жай  бөліп  береді.

Бірнеше  құрылғыларды  қосу  үшін, өзіңнің  шағын  сымсыз  желіні  жасау  керек.

Алайда  ІР-мекенжайлар  онда  өзгеше  болады, провайдердің  желісіндегі

өабылданғандармен үйлеспейді. Маршрутизатордың негізгі мақсаты - 2 желіні, яғни

провайдер  желісі  жəне  үй  желісін  интернетке  қосылуына  мүмкіндік  туғызу,

сəйкестендіру.

Қазіргі  роутерлер  желіні  жəне  оған  қосылған  басқа  құрылғыларды  қол

сұғушылықтан қорғайды.

Егер  компьютерінізді  реттеу  кезінде  шебер  ІР-мекен  жайын  нақты  көрсетсе,

онда  сіздің  ІР-мекен-жайыныз  статикалық. Ал  егер  ол  туралы  айтылмаса, онда

роудер динамикалық ІР-мекен-жайды қолданады (1-сурет).

1-сурет. Компьютердің IР-мекен-жайы

2-сурет. Роутердің қосылу схемасы жəне IP-мекенді ретке келтіру.

2-суретте  роудердің  қосылу  схемасы  мен  ІР-мекенді  ретке  келтіру  көрсетілген.

Мынаны естен шығармаған жөн: əр құрылғының  қзіндік ІР-мекені болуы керек, ал

маршрутизаторда ол екеу, біріншісі-WAN , ал екіншісі LAN үшін.

Реттелуге дайындық

1. Ерекшелінген желі  Ethernet арқылы қосылу. Бұл жағдайда LAN роутері қажет

болады, оның  артқы  қабырғасында WAN мағынасындағы  желілі  ұяшық  бар (3-

сурет).

3-сурет Ерекшеленген Ethernet желісі арқылы қосылу

Бұған Ethernet-кабель желі провайдерін қосу керек.

2. DSL технологиясы  арқылы  қосылу (телефон  желісі  арқылы). Мұнда  бірнеше

мүмкіншілік нұсқалары бар:

- DSL-модемы орнатылғын сымсыз роутер, мысалы Linksys BEFSR41;

- роутер  орнатылған DSL-модем (мысалы, TRENDnet TDM-C400). Бұл  нұсқа

біріншісіне қарағанда арзан.

- Сымсыз LAN-роутерға жалғанған DSL-модем.

Алдымен Ethernet - кабель  провайдер  желісін  роутердің WAN - портына  қосу

керек (немесе  телефонның  кабелін - LINE портқа  сымсыз DSL-роутерына). Содан

соң LAN-порттың  біреуіне (4-сурет) компьютерді  қосу  керек, сонымен  көмегімен

реттеулер  жүргіземіз (ол  тəмəмдағанда, бұл  компьютерді  өшіруге  болады).

Сонымен, компьютерді  қосыңыз, бірақ  роутердің  электро-қуат  көзін  ізңрге

қоспаңыз.

4-сурет. LAN портына қосылу

WAN роутер  портына DSL-модемын  қосу  кезінде  байланыста  ақаулар  болса,

онда  модемді LAN роутер  портына  қосуға  болады. Егер  автоматты  ІР-мекен-жайы

жоқ  болса, онда  роутер  мен  модем  үшін «сəйкес» ІР-мекен-жайды  икемдеу  керек

(мысалы, 192.168.1.х, х - 1 ден 254-ге  дейінгі  кез-келген  сан). Егер DSL-модемде

орнатылған DHCP-сервер  бар  болса, онда  оны  өшіру  керек. Ескерту, IP-адреса

барлық құрылғыда əр түрлі болуы керек.

Реттеу: жалпы алгоритм

Қазіргі  роутерлер  кем  жегенде  екі  түрлі  реттеу  тəсілін  ұсынады.Ең

қарапайымында  мастер-программа  керек  мағұлматты  енгізуді  талап  етіп, қалған

реттемелерді  өзі  жасайды.Кейде  қиындықтар  туындайды (мысалы, тізімде  сіздің

провайдеріңіздің  болмауы  кесірінен), сол  кезде  веб-беттер  арқылы  реттеуге  тура

келеді (оның да реттеу шебері бар). Осы үрдісті қарастырайық. Роутерды реттеу үш

деңгейде өтеді:

- LAN роутер  портына  қосылған  компьютер  мен  роутердің  веб-иетерфейсына

қосылу арасындағы байланысты реттеу;

- Интернет провайдер шартына сəйкес Интернетке қосылуын реттеу (WAN-порт

параметрлері);

- сымсыз желі реттеулері.

Қалауыңыз  бойынша  басқа  да  параметрларды  реттеуге  болады, қорғау  мен

қосымша атқарымдарға байланысты. Əр деңгейді жеке өарастырайық.

Роутермен байланысты реттеу

Алдымен роутер мен ДК арасында байланыс орнату керек. Егер роутерде DHCP-

сервер  қосылулы  болса, ІР-мекендерді  таратушы, компьютерде  желілік  мекен –

жайды  реттейтін  автоматты  реттеу  қосылулы  екеніне  көз  жеткізініз. Келесі

əрекеттерді орындаңыз.

1. Тапсырма  облысынан  екі  реттік  басу  арқылы  күй-жай  терезесін  аш

.

 «Свойство» кнопкасын 

бас.

Ашылған 

беттен

таңда жəне «Свойство»кнопкасын бас

.

2. «Свойства: Протокол  Интернета [TCP/IP]» терезесінде  «Общие»

қосымшасынан,

радиокнопкасын активтендіру керек.

Егер  роутерге  статистикалық  ІР-мекен-жай  орнатылған  болса, келесі

əрекеттерді орында:

- басқармадан  ІР-мекен-жайдың  роутерін  анықтап, алдындағы  бір - екі

деңгейді орында;

-

«Свойства: Протокол  Интернета [TCP/IP]» терезесінен «Общие»

қосымшасынан

радиокнопкасын  активтау  керек.

алқабына IP-мекен-жайын  енгіз, оның  соңғы  саны  роутерлің  ІР - мекеніне

сəйкес  келуə  керек. Мысалы, роутердің  белгіленген  мекені 192.168.1.1 болса,

онда 192.168.1.2 енгізіңіз. Терезені жауып, «Ok»-ді басыңыз.

.

Интернетке қосылуды реттеу

Веб-интерфейс арқылы роутерді реттеу үшін келесі əрекетті орындау керек:

1. Браузердің  мекендік  жолында  роутердің  ІР-мекенін  тер,осылай

.

2. Веб-интерфейске кіру үшін қолданушы аты мен кілттік сөзін енгізу керек

. Олар  роутер  қолданушысының  басқармасында

бекітілген. Қауіпсіздік  үшін  реттелу  аяқталғаннан  кейін  қолданушы  аты  мен

кілттік сөзін өзгерту керек.

Шебер арқылы Интернетке Ethernet қосылуды реттеу

1-қадам. Роутердің  меню  интерфейсынан WAN немес Internet-ті  шертіңіз,

мысалы, 5-суретте көрсетілгендей.

5-сурет. Интернетті реттеу

2-қадам. Интернетке  қосылуға  арналған  реттеу  шеберін  ашу  үшін, «Manual

Internet Connection Setup» басу  керек. 3-қадам.  Реттеу  шебері  беттерінің  саны  да,

мазмұны да өзгеше болуы мүмкін. Шебердің салемдік эрранынан «Next» кнопкасын

бару  керек. 4-қадам. Шебер  алдымен  кілтті, сағаттық  белдеуді  өзгертуге  ұсыныс

жасап, кейін  Интернетке  қосылуға  көшеді. Алдымен, тізімнен  өз  провайдерінізді

таңдайсыз, ал  егер  ол  болмаса  реттелу  автоматты  түрде  жүреді. Егер  сіздің

провайдерініз тізімде болмаса, «Not Listed or Don’t Know» бөлімін таңдаңыз. «Next»

кнопкасын басыңыз. 5-қадам. Маңызды сəт - қосылу типін анықтау. Дəл қандай тип

керек  екенін  Интернет-провайдердің  құжатынан  біле  аласыз. Ереже  бойынша, көп

таралған  нұсқаулары  қолданылады: динамикалық «DHCP Connection (Dynamic IP

Address», немесе  статикалық IP-мекенімен «Static IP Address Connection»  қосылу.

Екінші  нұсқаны  таңдаған  болайық. 6-қадам. Интернет-провайдердан  алынған

мəліметтер  бойынша, статикалық  қосылудың  параметрлерін  толтыратын  бет

ашылады (6-сурет).

6-сурет. Статикалық қосылудың параметрлерін енгізу

«IP Address жолына IP-мекенді, «Subnet Mask» жолына - желі маскасын, «Gate-

way Address»  жолына – негізгі  шлюз  мекенін, «Primary DNS Address» жолына -

негізгі  сервер  мекенін, ал «Secondary DNS Address»-ге - қосымша DNS-сервер

мекенін  жазу  керек. Ал  егер  динамикалық  ІР-мекенмен  нұсқама  алынса,

реттемелердің барлығы автоматты түрде жүргізіледі.

Негізгі əдебиет: 11[22-24].

Бақылау сұрақтары:

1. Компьютердің ІР-мекені не үшін қажет?

2. Ethernet технологияның қосылу қадамдарын көрсетініз.

3. DSL технологияның қосылу қадамдарын сипаттаңыз.

15 ДƏРІС. Сымсыз маршрутизаторды реттеу (2 бөлім)

Интернетке  Ethernet-қосылуды қолмен реттеу

Егер  программа  шебері  арқылы  реттеу  қолдан  келмесе  немесе  кейбір

параметрлерді өзгерту керек болса, онда операцияны қолдан жасауға болады.

Роутердің  интерфейс  менюінен WAN немесе Internet бөлімін  таңда (1-сурет).

Кейін «Manual Internet Connection Setup» шерітпесін бас  немесе  аналогтық бөлімді

таңдау керек. Жолдан Интернетке қосылу типін анықтау керек (2-сурет).

1-сурет. Интернет реттеу

2-сурет. Интернетке қосылу типін анықтау

Статистикалық  ІР-мекенмен  қосылу  үшін 14-дəрістің 6-қадамында  көрсетілген

бағандарды толтырыңыз (Шебер арқылы Интернетке Ethernet қосылуды реттеу).

Берілген  кабель  бойынша  интернетке  қосылған  өз  компьютерініздің MAC-

мекенін  клондау  үшін, «Cline Your PS

’

s MAC Address»  кнопкасын  басу  керек.

Қолмен MAC-мекенді «Cline Your PS

’

s MAC Address» жолында беруге болды.

Компьютердің MAC-мекені

Компьютердің MAC-мекенін  білу  үшін  жəне  Интернетке  қосылуды  реттеуде

оны енгізу үшін келесі əрекеттерді орындау керек:

- екі  реттік  басу  арқылы  тапсырма  панелі  аймағынан  локальді  желіге  қосылу

терезесін ашыңыз

. «Свойство» кнопкасын шертіңіз. Ашылған

терезеден «Общие» кнопкасын жəне «Настроить» кнопкасын басыңыз (3-сурет).

3-сурет. MAC-мекенді реттеу

«Дополнительно» қосымшасына  өтіп, тізімнен «Свойство»-ның, «Network Ad-

dress» бөлімін таңдау керек.

Интернетке  DSL-қосылуды реттеу

Егер  сіздің  маршрутизаторының DSL технологиясы  бойынша  қосылса, -егер

модемді  провайдерден  алған  болсаңыз, қолданушы  мен  кілттен  басқа  барлық

параметрлер  орнатылған  болады. Қарсылықты  жағдайда  Интернетке  қосылуды

реттеу əрекеттері былайша болады:

1-қадам. Роутердің веб-интерфейстін ашып, WAN-қосылуды реттеу бетіне көшу

керек, мысалы, DSL-модем Linksys менюінен Internet пунктін таңдау керек.

2-қадам. «Add» кнопкасын  басу

арқылы, жаңа  қосылуларды  қосамыз.

Егер  провайдер  ешнəрсе  бекітпесе,

туларға тиіспеген жөн. (Флажки)

 3-қадам.  Ауыстырғыштың  берілген

позициясын  өзгертпеген  жөн, егер  тек

телефон кабелін өзіндік өзгерпесеңіз.

4-қадам. 

Бұл 

параметрлердің

мағыналарын провайдер жеткізу керек.

 5-қадам DSL-роутердің  қосылуының  екі  тəсілі  бар: «Bridging» желілік  көпір

режимінде немесе «PPP over Ethernet (PPPoE)» роутер режимінде. Бірінші жағдайда

Интернет-провайдердің желісіне кіру үшін қосылатын  құрылғылар аты мен  кілттік

сөзін көрсету керек, ал екінші тəсілде мұны роутердің жадына енгізуге болады.

6-қадам. Егер  екінші  тəсіл  ыңғайлы  болса, онда «PPP over Ethernet (PPPoE)»

таңдап, «PPP Username:» и «PPP Password:» бағанын толтырыңыз.

7-қадам. Реттеулерді «Save/Reboot» басу арқылы роутердің жадында сақтаңыз.

Шебер көмегімен DSL-қосылуларды реттеу

Роутердің web-интерфейс менюінен «Защищенная настройка Wi-Fi»-ді таңдаңыз

(4-сурет) немесе  аналогтық  пункт. Реттеу  шеберін  шақыру  үшін «Wireless

Connection Setup Wizard» кнопкасын  басу  керек. Желінің идентификаторын (SSID)

«Network Name (SSID)» көрсет. Шифрлау  желісінің  қауіпсіздігі  үшін  кілтті

генерациялау тəсілін таңдаңыз. Оны автоматты генерациялауға «Automatically assign

a network key (Recommended)» немесе қолдан «Manually assign a network» болады.

4-сурет. Wi-Fi-дің сақталған реттеуі

Шаршаған WEP сақталулардан  гөрі, WPA сақталым  алгоритін  тағдаған

дұрыс.«Use WPA encryption of WEP support WPA» туын белгілеп алу керек. Роутер

сақтайтын кілтті генерациялайды. Мысал: WPA-кілті: «Pre-Shared key: 280bbb 4ead

829c 73253395 c6231969ece96a 7ed». Сымсыз SSID желісін де осылай сақтаған жөн.

DSL-қосылудықолдан реттеу

Роутердің web-интерфейс  менюінен «WIRELESS SETTINGS»-ті  таңдаңыз

немесе аналогтық пункт. Wi-Fi- желі параметрлерін енгізу бетіне қту үшін, «Manual

Wireless Connection Setup»-ті  басыңыз. Сымсыз  модульді  қосып, «Enable Wireless:

Always»-ті  тумен  белгілеңіз. SSID желіні «Wireless Network Name» бағанында

көрсетініз.

Сымсыз байланыс стандартын таңдаңыз. Ең жақсы нұсқа – универсалды нұсқа,

ол Wi-Fi-дің  жаңа  да, ескі  де  версиялармен  сəйкестендіреді. «802.11 Mode: Mixed

802.11n, 802.11g and 802.11b».

Үй желісі бқтендерге көрінбес үшін, SSID-ті жасыру керек.

.

Шифрлауды  сақтау  нұсқауды  таңдаңыз, мысалы

, жəне

кілтті  көрсетінің

. Кілт  и SSID сымсыз  құрылғыларды  сақтау

үшін қажет.

Негізгі əдебиет: 11[24-25].

Бақылау сұрақтары:

1. Роутермен байланысты қалай орнатуға болады?

2. Компьютердің MAC-мекенін қалай анықтайды?

3. Интернетке қосылудың толық алгоритмін сипатта.

2.3 ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ ЖОСПАРЫ

№ 1 Лабораториялық  жұмыс. Манипуляция  жасаудың  командалары  жəне

MS DOSтың кескiнiнiң күйге келтiруi

1 тапсырма. DOSтың  командалары  туралы  мəлiметтiң (шығарылған  тəртiп)

DOS, алуына шақыру.

жүктеу/скачать 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: