Сабақ. Нуклеин қышқылдары, құрылысы, жіктелуі, қызметі. Геннің молекулалық биологиясы. Сабаққа дайындалуға арналған негізгі сұрақтар: 1 Нуклеин қышқылдары, құрылысы, жіктелуі

Прокариоттарда РНК-полимераза - фермент, транскрипция барысында бес суббтранскрипция 

барысында бес суббірлік ααββ

/

σ қалыптасады: 2 α-суббірлік (альфа),β- суббірліктер (бета),β

/

- 

суббірлік (бета штрих) және σ- суббірлік (сигма). Тӛрт суббірлік  ααββ

/   

комплексін кор-фермент 

деп атайды . σ суббірлік (сигма) толық холоферментін түзуіне қатысады, сонымен қатар 

транскрипцияның инисациясының соңында бӛлініп шығады. Әрі қарай ДНҚ ның матрицалық 

тизбегінде РНҚ синтезін кор фермент жалғастырады.  

Прибнов-бокс – промоторлық учаске ішіндегі арнайы нуклеотидтер жүйесі мұнымен РНҚ-

полимераза байланыс жасайды .Прибнов боксы 7 нуклеотидпен : ТАТААТГ тұрады, оны 

консенсустық жүйе деп атайды. 

Прибнов боксы транскрипция басталатын нүктеден жоғары , солға қарай 10 жұп нулеотидтік 

арақашықтықта орналасқан,оның құрамында тимин болады жіне ол минус 10 жүйелік деп 

аталады. РНҚ полимераза алдымен осы жүйені танып соңынан промотормен байланысады. 

Келесі , маңызды учаске минус 35 жүйелік ,транскрипция басталатын нүктеден жоғары 

.солға қарай 35 нуклеотидтерден тұратын учаске. Мұны танылатын жүйелік деп атайды.Оның 

құрамында 9 нуклеотидтен тұратын консенсустық жүйелік болоады. РНҚ полимеразаның сигма 

суббірлігі алдымен реттеуші учаскенің осы арнайы нуклеотидтік жүйеісмен байланыс жасауы м 

үмкін делінеді. 

Энхансер -транскрипция жылдамдығын 200 есеге дейін арттыратын нуклеотидтердің арнайы 

жүйесі. Энхансерлер вирустар (SV–40) геномы мен эукариоттарда (иммуноглобулин, инсулин, 

альфа-амилаза, т. б.) табылған. Мысалы,  Xenopus бақаларының кӛлемі үлкен рибосомалық 

гендеріндегі спейсерлік учаскелерде орналасқан 60-80 нуклеотидтерден тұратын энхансерлік 

жүйелер транскрипция жылдамдығын 20 есеге дейін жоғарылатады. Энхансерлер транскрипция 

басталатын нүктеден жоғары, сол жағында, промотордан 100-200 жұп, кейде мың жұпқа дейінгі 

арақашықтықта орналасады. 

Сайленсеры – транскрипция жылдамдығын тӛмендетеді. 

Гендердің ара-арасында ақпарат жазылмаған нуклеотидтер жүйесі-спейсерлер орналасқан. 

ДНҚ-ны байланыстырушы локустар –нақты белоктармен байланыс жасайтын арнайы 

нуклеотидтер жүйесі: 

а) ферменттік-ДНҚ-полимеразалық кешен 

б)реттеуші белоктар. 

Кӛптеген спейсерлік учаскелер хроматиннің нуклеосомалық құрылымында қызмет 

атқарып,хромосомалардың центриолдерге бекінуіне т.б процестерге қатынасуы мүмкін делінеді. 

 

 

 

          Геннің кодтаушы бӛлігінде тағы да маңызды спецификалық учаскелер бар: 

         Экзон - геннің кодтаушы бӛлігіндегі ақпаратты бӛлігі 

Терминаторлар – структуралық гендерден кейін орналасқан арнайы нуклоетидтер жүйесі. 

Бұлар да транскрипцияның аяқталғандығы жайлы сигнал береді. 

жүктеу/скачать 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: