Гимнастика сабағын өткізу түрлері
Уақыт бойынша бір - бірімен байланысты орналаскан сабак мазмұнының барлык элементтерін сабақ қүрылымы деп атаймыз. Дене тәрбиесі жүйесінде оқу сабағы 3 бөлімге бөлінеді: кіріспе бөлім, негізгі бөлім, қорытынды бөлім. Кіріспе бөлімнін өзі сабақ өткізуге дайындык және таза кіріспе бөлімнен түрады. Дайындык бөліміне: киім ауыстыру, спорттық жабдықтарды орналастыру, кезекшіге тапсырма беру, спорт залында кіререде сапқа түру т.б. Сабақ басталарда рапорт беру, сабак міндетін хабарлау ,көңіл бөлу жаттығуларын орындау жатады.
Кіріспе бөлімнің негізгі міндеті - оқушылардың организмін сабақтың негізгі бөлімінің қимыл - әрекетіне функционалды дайындау. Ол оқушыларға таныс жеңіл үйренетін, жеңіл мөлшерлейтін жаттығулар көмегімен орындалады. Жүру, жүгіру, жалпы дайындық сипатындағы гимнастикалық жаттығулар, би адымдары, қозғалмалы ойындар элементтері, әр түрлі сипатта сапқа түрулар және басқа біртіндеп көтерілген бірқалыпты жүктемеді жаттығулар осы кІріспе бөлімде жиі қолданылады. Кіріспе бөлімнің жаттығулары негізгі бүлшық ет топтарына әсер етеді. Ол мынадай реттілікпен орындалуға тиіс: керілу, жоғарғы иык белдігіне арналған жаттығу, аяқ бүлшық еттеріне, кеуде бүлшық еттеріне арналған жаттығу, секіру жаттығулары, босаңсу жаттығулары т.б. Сабақтың дайындық бөлімінің мазмүнына сай болуы қажет. Кіріспе - дайындық бөліміне сабактың жалпы уақытына 10-20 процент, яғни оқу сабағына 5-12 минуттен, жаттықтыру сабағына 30-40 минутке дейін уақыт бөлінеді.
Сабақтың негізгі бөлімінде оку бағдарламасына және сабақ міндетіне сәйкес білім беру, тәрбиелеу және сауықтыру міндеттері орындалады. Жаңа материалды меңгеру секілді күрделі міндеттер сабақтың негізгі бөлімінің басын, л орындалады, сонан соң дене куаты қасиетін дамытатын жаттығулар беріледі. Бүл бөлімде алға қойған міндетті орындау үшін әрбір сыныпта оку бағдарламасында белгіленген дене тәрбиесі жаттығулары кеңінен қолданылады. НегІзгі бөлімнІң үзақтығы оқу сабағында 30-35 минөтке, жаттықтыру сабақтарында 90 минөтке дейін созылады.
Сабақтың қорытынды бөлімінде организмнің функционалдық белсендІлігі ақырындап төмендейді. Снарядтарды жинау, сабак аяғында сапка түру сияқты әрекеттер жаттығушыларды жайландырады, ауыр жаттығудан соң біраз жазуына септігін тигізеді. Қорытынды бөлімге организмді тез бастапқы калыпка келтіретін массаж және су процедуралары да жатады. Қорытынды бөлімде орындалатын жаттығулар сипаты: жүру, мүсін түзулігін және босансыту жаттығулары, арнайы назар аудару жаттығулары, би жаттығулары, жай қарапайым сипаттағы ойындар т.б. оқушылардын кимыл белсенділігін арттыратын үй тапсырмаларын әрдайым беріп беріп отырған дүрыс.
Терминдер мен түсініктер. Дене тәрбиесінің тәжірибесі қаншама көп болғанымен, оның бәрі жан - жақты пайдаланыла бермейді. Сондыктан олардың сипаттамаларын білу, біздің дүрыс бағыт алуымызға, әр түрлі міндеттерді орындауға тиімді әдістерді таңдауымызға көмектеседі. Әр түрлі жаттығулар тобымен өр қилы жағдайда, белгілі бір міндеттер орындау үшін қолданылатын дене тәрбиесі жаттығуларының тәсілін әдіс дейміз. Әрбір әдіс өзінің күрамына кіретін әдістемелік әдістердің көмегімен жүзеге асырылады. Мысалы, көрсету әдісінің орындалу тәсілдері: жаттығуларды айна тәсілмен көрсету, керекті қаркынды немесе баяу қаркынды көрсету т.б. Нақтылы үйрету міндетіне сәйкхс іске асыратын әдіс жолын әдістемелік әдіс дейміз. Әдістемелік тәсілдер көп. Олардың бірі ескіріп, жоғалып жатса, екіншісі өзгеріп, ал келесі біреулері мүғалІмнің ізденісімен өмірғе келіп жатады. Сабақ беру деңгейінін әр түрлілігі мүғалімнің осы әдістемелік тәсілдерді көп білуіне, кеңінен қолдануына байланысты.
"Әдіс" деген түсініктен "әдістеме" түсінігін ажырата білуіміз керек. Әдістеме деп дене тәрбиесі процесінде белгілі бір нәтижеге жету жолына бағытталған амалдар мен әдістер жүйесін айтады.
Әдістер жүйеленісі. Барлық әдістер арнайы (тек кана дене тәрбиесі процесіне тән) және жалпы (дидактикалык білім беру және тәрбие бағытында қолданылатын) болып екіге бөлінеді.
Окушылырдың дене тәрбиесі арңайы ұйымдастырылған екі жолмен: ожу сабастары жеке жаттыктыру сабактары арқылы жүргізіледі. Дене тәрбиесі процессі орындайтын негізгі сабақ — оку сабагы. Оқу сабағы мұғалімнін басшылыгымен арнайы багдарлама, белгіленген сабақтар кестесі бойынша жургізіледі. Жаттықтыру жуйелі (танертеңгілік бой жазу жаттыгулары, туристік жорыктар, шаңгамен сырғанаут.б.) орындалады.
Жаттыктыру бірнеше топтарга бөлініп жургізіледі: кұн тәртібі ішінде физкульт-сәтгер, кіріспе гимнастика, жаттығу арасындағы тыңығу, кластан тыс спорт түрлерімен жатыктыру сабақтары, туристік жорықтар, спорт жарыстары және т.б. Отбасында тачертеңгілік бой жазу жатгыгулары шаңғы, коньки тобу жүгіру, спорттык және қозғалмалы ойындар. уй талсырмалдрьш орындау және т.б.
Дене тәрбиесі оку сабағыныңжаттығуларымен жүйелі жаттығу түрлері. Оку сабақ жалпы білім беру және спорттык мектептерге, жоғары және арнаулы орта оку орындарыннда өткізіледі. Дене тәрбиесі сабаганын бір-біріне байланысты сабақтын мазмүны және сабақтың қурылымы деген екі турі болады.
Сабактың мазмуны төрт негізгі элементген түрады; оку сабағына кіргізілстін дене тәбиесі жаттығуларының құрамы. Жаттығушы оқушылардың іс-әрекетінің, ұсынылған жаттыгуларды орыңдаумен байланысы. Сабақ мазмұнының бұл жағы: мүғалімді тындау, жаттығу орындау, орындау тәсІлін бақылау, көрген немесе естігенді тұсіне білу, орындайтын әрекеттің ойша жобасын кұру, оны орындау, өз әркетіңді бақылау, бағалау т.б. көптегеч оқушылардьщ өр түрлі әрекеттерінен тұрады.
Мұғалімніқ кызметі. Сабақ міндетін қою, оны орындау ұйымдастыру, жаттығушылардың әрекетін бақылау, орындауын бағалау, талдау, күш түсіруді реттеу т.б. түрады.