Электромагниттік толқындардың қасиеттері

1. 
   Электромагниттік толқын әр түрлі заттарда, вакуумда да тарала алады.
   
2. 
   Электромагниттік толқындар- тек көлденең толқындар.
   
3. 
   Вакуумдағы электромагниттік толқындардың жылдамдығы 3∙10⁸ м/с.
   
4. 
   Вакуумға қарағанда заттағы электромагниттік толқынның таралу жылдамдығы аз болады және ол мына өрнекпен анықталады:
   
5. 
   Электромагниттік толқындар энергия тасиды.
   

λ-вакуумдағы толқын ұзындығы;

Электромагниттік толқындарды тербелуші зарядтар шығарып таратады. Ондай зарядтардың қозғалыс жылдамдығы уақыт бойынша өзгеретіні, яғни олардың үдей қозғалатындығы елеулі мәселе. Үдеудің болуы - электромагниттік толқындардың туындауының басты шарты. Электромагниттік өріс зарядтың тербелістері кезінде ғана елеулі түрде шығып қоймайды, оның жылдамдығының кез келген тез өзгерістерінің бәрінде шығады. Неғұрлым заряд қозғалысының үдеуі үлкен болса, соғұрлым шыққан толқынның қарқындылығы үлкен болады. Мұны көрнекі түрде көз алдымызға былай елестету керек. Зарядталған бөлшек тұрақты жылдамдықпен қозғалғанда, оның тудырған электр және магнит өрістері, желбіреп тұрған шлейфке ұқсас, бөлшекті қоршап тұрады. Бөлшек үдей қозғалғанда электромагниттік өріске тән инерттілік байқалады. Өріс бөлшектен "босап шығып" электромагниттік толқындар түрінде өз бетімен өмір сүре бастайды. Толқынның электромагниттік өріс энергиясы берілген уақыт мезетінде Е және В векторларының өзгеруімен кеңістікте периодты түрде өзгереді. Жүгірме толқын өзімен энергия тасымалдайды, ол толқынның таралу бағыты бойымен с жылдамдықпен орын ауыстырады. Сол себепті электромагниттік толқын энергиясы кеңістіктің кез келген аймағында уақыт бойынша периодты өзгеріп отырады. Электромагниттік толқындардың бар екендігінің ақиқаттығына Максвелл аса қатты сенген еді. Бірақ олардың эксперимент жүзінде байқалғанын ол көре алмай кетті. Ол қайтыс болған соң 10 жыл өткенде ғана электромагниттік толқындарды Герц эксперимент жүзінде шығарып алды.

Электромагниттік толқындар айнымалы электр өрісінің айнымалы магнит өрісін тудыруының арқасында пайда болады. Осы айнымалы магнит өрісі өз кезегінде айнымалы электр өрісін тудырады.
Дж. Максвелл электромагниттік толқындардың бар екендігін теория жүзінде айтты.

1888 ж. Г.Герц электромагниттік толқындардың бар екендігін эксперименттік түрде дәлелдеді.

1895 ж. А.С. Попов бірінші радиоқабылдағыш жасады.

1895 ж. 7 мамырда «Орыстың физика-химия қоғамының» отырысында радиоқабылдағыштың жұмысын демонстрациялады.

Алғашқы радиобайланыс 250 м қашықтыққа жасалды. 1899 ж.-20 км; 1901 ж.-150 км. қашықтыққа жеткізілді.

Ақпарат таратуда шығатын радиотолқынның қуаты жиіліктің төртінші дәрежесіне тура пропорционал, яғни Р~ν⁴ .

Ақпаратты өте алысқа жіберерде радиотолқындар пайдаланылады.

Жиілігі 0,2 МГц-тен асатын радиотолқындар ұзын, 1МГц-тен асатыны орта, 12 МГц аймағындағылар қысқа, одан үлкен жиіліктегілер ультра радиотолқындар деп аталады.

Элктромагниттік тербелістер кеңістікті толқын түрінде таралу үшін ашық тербелмелі контур пайдаланылады.

Ғарыш кеңістігін Жерге келген радиосигналдардың көзі пульсарлар мен квазарлар.

1. 
   Электромагниттік өріс деген не?
   
2. 
   Электромагниттік тербелістің кеңістік нүктелеріне беріліп, толқын түрінде таралуын қалай түсіндіруге болады?
   
3. 
   Электромагниттік және серпімді толқындардың ұқсастығы мен айырмашылықтары неде?
   
4. 
   Электромагниттік толқындардың қасиеттері қандай?
   
5. 
   Электромагниттік толқындардың вакуумдағы және заттық ортадағы таралу ерекшеліктерін қалай түсіндіруге болады?
   
6. 
   Жарықтың және басқа да сәулелердің табиғаты туралы не деуге болады?