Сабақ тың құрылысы мен оқу әдісін ұдайы

белгілі бір мөлшерде қолдану керек. Орын-

сыз  және  шамадан  тыс  мадақтаудың  тәр-

биеге  тигізер  пайдасынан  гөрі  зияны  көп.  

Мадақтаудан  балада  мен-мендік,  тәкап пар-

лық,   дандайсушылық  туады.  Сондықтан, 

мадақ тау үшін жеткілікті мәліметтер керек.

Мадақтау түрлері:

• баға қою;

• тапсырмалар арқылы оқушыны табысқа 

жеткізу;

•  оқушыны  тәжірибе  және  зертханалық 

жұмыстарды жүргізуге көмекші етіп алу;

•  топтық  тәжірибелік  жұмыс  кезінде 

оқушыға бөлімшелерді басқарту;

•  үлгерім  және  сабаққа  қатынас  көр сет-

кіш терін шығару;

•  білімнің  қоғамдық  байқауының  қоры-

тын дылары бойынша мадақтау;

•  жақсы  оқитын  оқушылардың  үлгерімі 

тө мен оқушыларға көмектесуі, т.б.

Мадақтауды қолдану талаптары:

-  жетістіктермен  қоса  мінез-құлықтың 

мотивтерін де ескеру;

-  мадақтау  оқушыны  басқа  оқушыларға 

қарсы қоймау керек; белгілі бір жетістіктерге 

жет кен оқушылармен қоса, берілген тап сыр-

маларды орындауда еңбекқорлық пен жа уап-

кер шілік танытқан оқушыларды да мадақтау;

-  оқушылардың  жеке  ерекшеліктері  мен 

олардың  ұжымдағы  мәртебесін  ескеру,  ма-

дақтау жиі болмауы қажет;

- ұжымның пікірін ескеру;

- мадақтау әділ болуы қажет.

Қарапайымды болса да, мадақтау жоғары 

жауапкершілікті  талап  ететін  іс.  Ма дақ  

шектен  тыс  әсіреге  айналып  кетпей,  орын-

сыз  кем  де  болмауы  керек.  Санамен  сарап-

тал маған әсіре мадақ баланы бұзады. 

Жарыс,  бәсеке.  Көп  бала  топтала  қалса, 

сол бойда өзара бедел таластыра бастайды. 

Ба ла лар  табиғатына  аса  тән  құбылыс  – 

бәсекелестік.  Төңірегіндегілер  арасында  өз 

бе делін танытып, оны бекіту – әр адамның 

ту ма қажеті. Ал бұл қажеттілікті іске асыру 

басқалармен  жарысуды  керек  етеді.  Жарыс 

нә тижесі  баланың  ұжымдағы  беделін  ұзақ 

уа қытқа айқындап, бекітеді. 

Жарыс  әдісімен  баланың  бәсекелестікке 

де ген  табиғи  қажеттігін  жеке  тұлғаға  және 

жал пы  қоғамға  сай  қасиеттерді  баулитын 

тәр бие  арнасына  бұруға  болады.  Өзара  жа-

ры са  жүріп,  оқушылар  қоғамдық  қылық 

тә жірибелерін  тез  игеріп,  тән-дене,  адам-

гершілік,  эстетикалық  сапаларын  дамы-

та ды.  Жарыс  әсіресе  үлгерімі  төмен  оқу-

шылар  үшін  аса  қажет:  өз  нәтижелерін 

жол дастарының  жетістіктерімен  салыстыра 

оты рып,  өз  білімдері  мен  ептіліктерін  кө-

те руге  болған  қозғаушы  күш  алады,  оқуы 

мен  өзіндік  тәрбиесіне  ден  қоя  бастайды. 

Со ны мен қатар, бұл балалардың ұжымда іс-

әре кетін  ұйымдастыру  және  ынталандыру 

әді сі.  Ұжым  жарыстың  барысында  өзінің 

же тістігі  және  жарысушы  ұжымдардың  та-

бысы  үшін  әрекет  жасайды.  Жарыс  оқу-

шы лардың,  әсіресе  енжар  оқушылардың 

бел сенділігін  арттырады,  жауапкершілігін, 

ұжым шылдығын  дамытады.  Бұл  әдіс  оқу-

шының  бәсекелестікке,  алда  болуға  тәр-

бие лейді,  өзара  жарысып  қоғамдық  мінез-

құ лық  тәжірибесін  игеріп,  адамгершілік 

қа сиет терді  дамытады.  Жарыстарды  ұйым-

дастыру  –  оқушылар  психологиясын  білу-

ді   талап  ететін  күрделі  іс.  Жарыстың  мақ-

саттары  мен  міндеттерін  алдын-ала  анық-

тап, бағдарламасын құрастырып, оның нә ти-

желерін  бағалаудың  шарттары  мен  көр сет-

кіш терін қалыптастыру қажет.

Жарыстың  мазмұны  айтарлықтай  қиын 

бо лып келеді. Мектеп тәжірибесінде көбінесе 

жа рыстар  оқу  іс-әрекетінің  нәтижелері 

бойын ша  жүргізіледі.  Сондықтан,  оқу шы-

лар дың үй жұмысын жүйелі орындауын, ын-

та-ықыласын,  сабақтағы  ескертулердің  аз-

дығын, дәптерлердің тазалық көрсеткіш ре-

тін де алған орынды. Кейде жарысты дәстүр 

түрінде де пайдалануға болады. Мысалы: а) 

үйге берілетін оқу тапсырмасын үнемі орын-

дау: ә) сабақ үстінде ескертпесіз жұмыс іс-

теу, мектеп және үй режимін сақтау; в) қарт 

адамдарға көмектесу. Жарыстардың бағ дар-

ла ма ларын,  шарттары  мен  көрсеткіштерін 

27