Ауырлық күші деп денелердің Жерге тартылу күшін айтады. Ға=mg,
мұнадағы m- дененің массасы , ал g- дененің еркін түсу үдеуі, оның модулі шамамен
9,8 м/с2- қа тең
Серпімділік күші деп дененің пішіні мен көлемі өзгерген кезде пайда болатын күшті айтады.Бұл күш денелерді қосу , созу, майыстыру немесе бұрау кезінде пайда болады. Серпімділік күші әрашан дененің пішіні мен өлшемерінің өзгеруін тудырған күшке қарама-қарсы бағытталады.
IFсерп I= k∆l . Бұл өрнек Гук заңымен анықталады.
Үйкеліс күші деп денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады және ол күш әрдайым жанасу бетінің бойымен қозғалыс бағытына қарама - қарсы жаққа қарай бағытталады.
|Fүйк|=μN, мұндағы μ- үйкеліс коэффициенті деп аталатын пропорционалдық коэффициент.
Үйкеліс күші:
1.Сырғанау
2.Домалау
3.Тыныштық
Дененің массасы – оның инерттілігінің, яғни күштің әрекетінен белгілі бір үдеу алу қабілетінің сандық сипаттамасы болып табылады. Денелер жүйесінің массасы оны құрайтын денелердің массаларының қосындысына тең болады, яғни m = m 1 + m2 +……+m п. Ондай шамалар аддитивті деп аталады. Өлшем бірлігі килограмм, грамм 1кг деп алынған. Денеге бірдей күш түсірілген жағдайда денелердің алатын үдеуі олардың массаларына кері пропорционал болатындығын байқаймыз . Яғни әрқашан а ~ 1/m болады. Дененің массасы неғұрлым үлкен болса , белгілі бір күш әрекетінен ол соғұрлым аз үдеу алады. Дененің үдеуі мен оған әрекет етуші күш арасында Ғ ~ а ( m= const кезінде ) және кез келген дененің үдеуімен оның массасының арасында а ~ 1/m ( Ғ= const болғандағы ) байланыс болса , онда механиканың іргелі заңдарының бірі Ньютонның екінші заңы былайша тұжырымдалады:
Денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал оның массасына кері пропорционал:
Осы соңғы өрнек Ньютонның екінші заңының формуласы Бұл теңдеу динамиканың негізгі заңы деп аталады.Бұдан теңәрекетті күш үдеудің шамасы мен бағытын анықтайтыны шығады. Ньютонның ІІ заңының негізінде күш бірлігі енгізіледі. Күш бірлігіне массасы 1 кг дене 1 м/с2 үдеу тудыратынын күш алынған. Си жүйесіндегі күш бірлігі Ньютон (Н) деп аталады. Сонымен, 1Н= 1 кг*м/с2
Есіңде сақта! Remember!
қазақша
|
орысша
|
ағылшынша
|
Масса
|
Масса
|
Weight
|
күш
|
сила
|
force
|
инерция
|
инерция
|
inertia
|
заң
|
закон
|
law
|
1-тапсырма . “Автор орындығы” әдісі
Әр топтан бір оқушы шығып, тобының қолдауымен тақтадағы терминдерді табу керек.
Мысалы: Масса, күш, серпімділік күші,үйкеліс күші, ауырлық күші, үдеудің формуласы, Ньютонның ІІ заңының формуласы, масса қандай шама?
Бағалау: Оқушы өзін-өзі бағалайды. Формативті бағалау “жарайсың, сенің әлде де мүмкіндігің бар!”
Есептер шығару
Жеке жұмыс
Массасы 0,2 кг тыныштықта тұрған денеге 5 с бойы 0,1 Н күш әрекет етеді. Осы дене қандай жылдамдық алады және сол уақыт ішінде қандай жол жүреді?
Кестені толтыр:
а
|
|
|
0,4м\с 2
|
2км\с 2
|
0,1м\с 2
|
5см\с 2
|
m
|
8кг
|
3г
|
200кг
|
10г
|
|
|
F
|
2Н
|
6мН
|
|
|
20Н
|
1 кН
|
|
