Сабақтың барысы

Ас қорытудың маңызы 

                                                    Сабақтың барысы: 

                                            

                                           1.Ұйымдастыру. 

                                           2.Қызығушылықты ояту. 

                                              а)”Ребус”шешу 

                                           3.Білім жүйесі 

                                             а) “Ғажайып ондық”Іскерлік ойын. 

                                             б) Білгенге маржан... 

                                           4. Мағынаны тану бөлімі. 

                                           5. Ой толғаныс. 

                                              а) Талдану жүйесі. 

                                              ә) Қолдану жүйесі. 

                                              б) Жинақтау жүйесі. 

                                       в) Бейнекөрініс 

                                           6. Қорытынды түйін. Бағалау 

                                           7.Үйге тапсырма. 

                                            

 

Сабағымызды  

 бастамас бұрын  

орындалатын     

менің 

тапсырмаларым- 

мен таныс 

болайық. 

   

Неден бастаймыз? 

          

Қызығушылықты ояту . «Ребус»

 

  

 

Б 

і 

л 

і 

м 

ж

ү

й

е 

с 

і. 

        

Ғажайып ондық 

7 

6 

5 

8 

9 

2 

4 

3 

10 

      “Ғажайып ондық” 

2 

 

Адам организмі үшін тамақтың рӛлі қандай? 

1 

 

Қоректік заттар дегеніміз не? 

6 

5 

4 

3 

 

Ас қорыту дегеніміз не? 

 

Ас қорыту сӛлі мен ферменттердің рӛлі қандай? 

 

Тамақ ӛнімдері деген не? 

 

Адам организміндегі нәруыздардың рӛлі? 

8 

7 

 

Кӛмірсулар қандай тағам құрамында кездеседі? 

 

Майлардың рӛлі қандай? 

9 

1

0 

 

Балалар мен жасӛспірімдер организміне витаминдердің әсері? 

 

Су мен минералды тұздардың ерекшеліктері мен қызметі 

қандай?  

Зерттеушілердің 

айтуынша осы 10 

та- ғам 

дастарханыңызға 

үнемі қоятын болса 

-ңыз жас,әрі ақыл- 

ойыңыз сергек бола 

отырып,90 жасқа 

дейін өмір сүре 

аласыз. 

          Ғажайып ондық 

                

Тәулік ішінде пайдаланатын жалпы  

                         тағамдар құрамында: 

             

 

            15%                     30%                         55%  

   Нәруыздар             майлар             кӛмірсулар 

    Білгенге маржан... 



 

Адам 70 жыл өмірінде 

 

 



Нәруыз 



2,5 т     

Май       Көмірсу          Су 



           1,3 т      10 т       75 т        

  

         Білгенге маржан... 



Адам тамақ ішу үшін өмір сүрмейді, 



Бірақ өмір сүру үшін тамақтанады. 



Дәрігерлердің жорамалдауынша адам бала кезден ішкен 

тағамы ми жасушаларының қалыптасуына тікелей ықпал 

ететіні байқалған.Ол,әрине,бірден білінбейді.Жасы 

ұлғайғанда ми қызметінің бұзылуы бала кезде ішкен 

астың жұғымсыз болғанынан көрінеді. 



Дәл уақытында ішкен тағам бронхит,эмфизема 

ауруларының дамуынан сақтандырса,кейбір тағамдар 

адам бойындағы түрлі бактерияларды,вирустарды дәріден 

кем жоймайды екен.Жұғымды тағам аллергиялық  

тұмауды әлсіретеді,кетіреді. 



              (Мұсылман күнтізбесі.Алматы.2004.) 

 

 

Тақырыбы: Ас қорыту  

мүшелерінің құрылысы 



Сабақтың мақсаты: 



1.Білімділік:

 Оқушыларды ас қорыту мүшелерінің 

құрылысымен,  қызметімен таныстыру  және олардың 

білім деңгейін жетілдіру. 



2.Дамытушылық:

 оқушылардың  биологиялық танымын 

ойындар ойнау арқылы, логикалық тапсырмалар арқылы 

шығармашылық қабілетін  дамыту. 



3.Тәрбиелілік:

 оқушыларды ӛз ойын еркін жеткізе 

білуге,дұрыс тамақтанудың маңызын біле отырып,ӛзінің 

тамақтану тәртібіне сын кӛзбен қарауға үйрету, салауатты 

ӛмір салтына  тәрбиелеу. 



Кӛрнекілігі:

 проектор, плакат. 



Сабақтың түрі:

Жаңа білімді меңгерту. 



Әдісі:

  СТО тех-ң әд-рі,Блюм жүйесі,логикалық 

тапсырмалар,іскерлік ойындар. 

 

Ас қорыту 

жолы 

8-10 м 

 Ауыз 

қуысы 

(тіс,тіл) 

Асқазан 

(қарын)      

2 - 3 л 

Жұтқын- 

шақ      

11-13 см 

Ӛңеш 

25 см 

Аш ішек 

5 - 7 м 

Тоқ ішек 

1,5-2 м 

Тік ішек 

Астың жұтылуы мен жылжуы 

 

Ауыз қуысының құрылысы 

          

Ас қорыту мүшелері 

 

Қарын 

Шықшыт сілекей безі 

   Ауыз қуысы 

  

Ӛт қабы 

   

Тоқ ішек 

    

Тік ішек 

   Аналь тесігі 

 

Ұйқыбезі 

 

Аш ішек 

                                        

 

 

 

 

 

  

 

 

1 

–

 

бауыр; 

 

2 

–

 

өңеш; 

 

3 

–

 

асқазан 

(қарын); 

 

4 

–

 

ұйқы 

безі; 

 

5 

–

 

ұйқы

 

безінің өзегі; 

 

6 

–

 

ұлтабар 

(он екі елі 

ішек);

 

 7 

–

 

өт 

қабының 

өзегі; 

 

8 

–

 

өтқабы

 

 

 

    

Бауыр,асқазан және ұйқы бездің орналасуы. 

Ой толғаныс.   Талдану жүйесі. 

1.Ас қорыту жүйесі қандай мүшелерден тұрады? 

 

2.Ауыз қуысының құрылысы қандай? 

3.Жұтқыншақ пен өңештің құрылысы қандай? 

4.Асқазан құрылысының қандай ерекшеліктері 

бар? 

 5.Аш ішек қандай бөлімдерден тұрады?  

 

6.Тоқ ішектің құрылысы қандай? Ол қандай   

    бөлімдерден тұрады?  

    Қолдану жүйесі 

а)Ас қорыту мүшелерін 

тауып,ретімен  

орналастырыңыздар 

   

Қолдану жүйесі 

  

б)

Сәйкестік тест 

1. Ас қорыту мүшесі басталады.                      а) бӛбешік 

2. 25 см іші қуыс бұлшық етті мүше.              ә) бауыр 

3. .... 5-7 метр болады.                                         б) ауыз 

4. Ең үлкен ас қорыту безі.                                 в) ӛңеш 

5. Аш ішектегі ұсақ ӛсінділер.                           г) ащы ішек 

6. Ауыздағы кішкене тілшік .                             ғ) бүрлер 

 

7.Сӛйлеу функциясын атқаратын                      д) ұлтабар 

8.Әрі тыныс алу,әрі  ас қорыту  мүшесі            е) қарын 

9.Ӛңештен кейінгі асқорыту жолы                    ж) жұтқыншақ  

10.8-15 см құрт пішінді тұйық ӛскін                   з) тіл 

11. Он екі елі шек                                                   и) соқыр ішек 

 

  

Жинақтау жүйесі 

 

Тренинг    (Сенесің бе,сенбейсің бе?) 

1.  Ас қорыту  жолына: ауыз қуысы,жұтқыншақ ,ӛңеш, 

асқазан,ащы ішек,тоқ ішек жатады.          а) ия;    б) жоқ. 

2.    Ас қорыту жолының қабырғасы үш қабаттан тұрады.                    

а) ия;    б) жоқ. 

3.  Ауыз қуысының құрылысы : қатты ,жұмсақ таңдайдан,тіл 

мен ауыздың түбінен ,жұтқыншақтан тұрады.                                         

а) ия;    б) жоқ. 

4. Ұйқы безі аралас бездерге жатады.             а) ия;    б) жоқ. 

5. Ӛт бауырдан бӛлінбейді.                                а) ия;    б) жоқ. 

6. Ұлтабарда ӛт қабының және ұйқы безінің де ӛзегі ашылады.                                           

     а) ия;    б) жоқ. 

7.Тоқ  ішекте су қайта денеге сіңіріліп, нәжіс түзіледі.                      

а) ия;     б) жоқ

. 

Тренинг    (Сенесің бе,сенбейсің бе?) 

1 – а 

2 – а 

3 – б 

4 – а 

5 – б 

6 -  а 

7 -  а 



Қазіргі кезде тамақты тәулік ішінде ішу мӛлшеріне кӛзқарас 

ӛзгеріп отыр. Бұрын тәулік ішінде пайдаланатын тағамның 

кӛбірек мӛлшері таңертеңгі және түскі астың үлесіне сәйкес 

келетін. Қазіргі кезде атқарылатын жұмыстардың кӛпшілігі 

механикаландырылған және автоматтандырылған. Сондықтан да 

кӛп жұмыстарды атқаруда дене еңбегінің қатысуы, яғни 

энергияны жұмсау азайып отыр. Осыған орай, кӛпшілік диетолог 

ғалымдар жұмыс уақытында тойып тамақ ішудің тиімді еместігін 

ескертеді. Тойып тамақтанған адамдардың асқорыту мүшелерінің 

қарқынды жұмыс істеуіне сәйкес, оларға қан кӛп келеді. Оның 

есесіне миға қан аз келеді де, адамның ұйқысы келеді. Осы 

арқылы мидың жұмыс істеу қабілеті тӛмендейді. Ғалымдар осыны 

ескере отырып, тәуліктегі тӛрт рет тамақтанудың мынадай 

ережесін ұсынады. Бір күн ішінде пайдаланатын тамақ 

калориясының 20% таңертеңгілік, 20% кешкі астың үлесі болуы 

тиіс. Ал, сәскелік және түскі астың әрқайсысына 30% үлестен келу 

керек деп есептейді. Тәулік ішінде пайдаланатын жалпы тағамдар 

құрамында 15% нәруыздар, 30% майлар, 55% кӛмірсулар болғаны 

тиімді. Әрбір ас ішудің арасын созып алу асқазан ауруларына 

шалдықтыруы мүмкін. Тамақты сылқия тойып ішу де зиянды. 

Кешкі асты ұйықтаудан 2 сағат бұрын ішкен дұрыс. 

  

Түйін 

“Ылап – ұғпыл некші са,қазғаанс үсткен сат” 

“Апыл – ғұпыл ішкен ас, асқазанға түскен 

тас. 

Үйге тапсырма: 

§45. Ас қорыту мүшелерінің 

құрылысы 

 

“Менің тамақтану мәдениетім” 

   эссе жазып келу

. 

 

Бағалау. 

     

Пайдаланған әдебиеттер: 

 

 

1.Биология   8- сыныпқа  арналған  оқулық. 

Авт: Е.Очкур.Л.Аманжолова. 

Р.Жұмабаева.Алматы.Мектеп.2008 

2.”Биолог  анықтамалығы”  журналы 

4.Биологияны  оқыту  әдістемесі 

Авт:  Б.М.Тәжіғұлова, Д.Е.Мусина   

Ақтөбе,2006 

5. Мұсылман күнтізбесі.Алматы.2004.