Сабақтың тақырыбы: Экологиялық және еңбек тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері, мазмұны Жоспар
жүктеу/скачать 31,42 Kb.
|
|
Күн: 07.02.2022 ж. Топ: 20 СЖ-1 Пән: Педагогика Сабақтың тақырыбы: Экологиялық және еңбек тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері, мазмұны Жоспар Экологиялық және енбек тәрбие ұғымдарына түсінік; Тәрбиенің мақсаты мен міндеттері; Тәрбиенің берілу жолдары . 1. Экология — 200 жылдық тарихы бар жас ғылым. Экология терминін неміс биологы Эрнест Геккель (1968ж.). "Естественная история происхождения" атты кітабында алғаш рет қолданған. Экология - "ойкос" деген грек сөзі, "үй, баспана" ұғымын білдіреді. Э.Геккельдің айтуы бойынша экология - зоологияның бір тармағы, жанды мақұлықтардың органикалық және анорганикалық ортамен өзара қатынасын зерттейді. Экология ғылымы жеке пән түрінде биология ішінде пайда болды. Экологияны ғылыми негіздеген эволюция туралы ілімнің негізін салушы ағылшын ғалымы Чарльз Дарвин, оның анықтауы бойынша экология тірі ағзалардың ортадағы тіршілік әрекетін және өзара қатынасын зерттейтін биологиялық ғылым. "Экология" ғылымы теориялық және тәжірибелік маңызы бар барлық ғылымның кешенді негізінде тез дами бастаған салаға айналды. Классикалық педагогика балаларды табиғатқа баулуды ерте бастағанда, олардың өмірлік тәжірибесі соншалықты бай болатынын айтты. Я. А. Коменский XVII ғасырда адамдардың ақпаратты меңгеру балалық шақта оңай және жақсырақ болады деп айтқан. Я. А. Коменский өзінің "Ұлы дидактика" еңбегінде тәрбиелеу және оқыту заңдарын табиғат заңдарынан шығарып, білім беру ерте жастан үлкен пайда әкелетінін атап өтті. Бұл кезеңде балаларға пайдалы идеяларды дарыту, сондай-ақ орын алған кемшіліктерді түзету оңай. Я. А. Коменскии табиғат пен адамның өзара тәуелділігі туралы, олардың ажырамағандығы туралы экологиялық ереже шығарылды және адам қоғамында барлық процестер табиғи процестерге ұқсас өтеді деп дәлелденген [14-18]. Балалардың адамгершілік сезімдерін нығайту және дамыту үшін табиғат құралдарымен басқа да ұлы педагогтар сөз сөйледі. Г. Песталоцци "Лингард и Гертруда" өз жұмысында тәрбиенің басты мақсаты- баланың "табиғи күштердің" үйлесімді және жан - жақты дамуы және адамның табиғатпен келісімін сақтау-тәрбиенің негізгі принципі деп анықтады. Ол балаға дұрыс жолға бағыттай отырып, оны дамытуға көмек көрсету керек деп санайды [19]. XIX ғ. орыс ағартушылары В. Г. Белинский, А. И. Герцен, Н. Г. Чернышевский, қоршаған ортаға жансыз формальды қарым-қатынастан кетуге шақырды. Олар қоршаған орта туралы білім баланың моральдық қасиеттерін қалыптастыруға және оның мінез-құлқын анықтауға әсер ететінін айтты. Орта ғасырлық ағартушылар мектепте балаға табиғат туралы толыққанды білім беруді және әртүрлі педагогикалық құралдардың, формалар мен әдістердің көмегімен онымен қарым-қатынасты кеңейтуді ұсынды [20]. Адамның табиғатқа деген жаңа қарым-қатынасын құру-әлеуметтік- экономикалық ғана емес, ең алдымен адамгершілік міндет. Балалардың экологиялық санасын қалыптастыру және табиғат пен адам арасындағы өзара тығыз байланысты түсінуі қажет [21]. Экологиялық сана-бұл тек сенімдер мен білім ғана емес, сонымен қатар адамның жеке іс-әрекеттерінен (іс-әрекеттерінен, іс-әрекеттерінен), мақсаттары мен уәждерінен қалыптасқан экологиялық сауатты мінез-құлық. Демек, бұл экологиялық мінез-құлық пен сананы қалыптастыруды отбасында ерте жастан бастау қажет екенін дәлелдейді. Педагогтердің міндеті балаларға жаңа білім беру ғана емес, сонымен қатар мектепке дейінгі Алған білімдерді түзету, түзету болып табылады. Мектеп оқушыларының тұлғалық дамуы көбінесе оқуға деген құзыреттілікке байланысты. Ол әмбебап оқу іс - әрекеттерін қалыптастырумен-жаңа білімді өз бетінше меңгеруге және білік пен құзыреттілікті қалыптастыруға ықпал ететін тәсілдер мен оқу дағдыларының жиынтығымен қамтамасыз етіледі [22]. Оқу іскерліктері біліктілік пен құзыреттілікті қалыптастыру тиімділігін арттыру, пәндік білімді меңгеру үшін басты дағдылардың бірі болып табылады. Мектеп оқушылары үшін ашық эмоционалдық және білімге деген қажеттіліктің бірегей бірлігі тән. Осы жас ерекшеліктері кіші мектеп жасында табиғатқа жауапты қарым-қатынастың берік іргетасын қалауға мүмкіндік береді. Барлық оқу және сабақтан тыс іс-әрекет оқушылардың білімін кеңейтіп, тереңдетіп, жас ерекшеліктеріне сәйкес экологиялық мәдениеттің негіздерін қалыптастыруы тиіс. Мектеп оқушыларының экологиялық тәрбиесінің басты мақсаттарының бірі олардың бойында әлемнің тұтас суретін қалыптастыру және оқушылардың қоғам мен табиғатпен өзара іс-қимыл жасау тәжірибесін ұтымды-ғылыми таным мен эмоциялық-құндылық ұғынуының бірлігі болып табылады. Экологиялық тәрбие бойынша жұмыстың мәні балалардың адам, қоғам және табиғат туралы практикалық білім негіздерін меңгеруі, қоршаған ортада себеп-салдарлық байланыстарды орнату, ең алдымен туған өлкенің материалына сүйену. Нәтижесінде мектеп оқушыларының бақылау жүргізу, адамдар әлемінде және табиғатта өзін-өзі ұстау ережелерін сақтау, қарапайым тәжірибе қою дағдылары қалыптасады; балалар салауатты өмір салтының белсенді жақтаушылары болады, бұл болашақта өздерін социумда және табиғатта барабар ұстауға мүмкіндік береді. Экологиялық тәрбие проблемасы бар, және адам қоғамының барлық дамуы барысында өмір сүретін болады,бірақ дұрыс тәрбие беру кезінде болашақта көптеген экологиялық проблемалардың алдын алуға болады. Өйткені, дәл осы мектепке дейінгі және кіші мектеп жасында экологиялық мәдениеттің негізі қаланады, жеке тұлғаның, баланың мінез-құлқының, адамгершілік келбеті мен эмоциялық-ерік аясының ерекшеліктері қалыптасады және дамиды.[23] Мектеп оқушыларынан экологиялық мәдениеттің көріністерін күтпеу керек. Бірақ егер педагогикалық жұмыс нәтижесінде бала экологиялық этика ережелері туралы білімдерге ие болса, табиғат суреттерін қабылдаудан эмоционалдық әсерді бағаласа, білімге деген қызығушылық танытса, табиғат туралы әңгімелерді оқып, ән шырқаса, онда тапсырма шешілді деп айтуға болады. Ал педагог балалардың идеялық жетілген, адамгершілік жағынан тұрақты және рухани бай болып өсуі үшін жағдай жасауы тиіс. Экологиялық проблемаларды шешудегі өзекті міндет табиғатқа субъективті экологиялық-құндылықтық қарым-қатынасты қалыптастыру болып табылады, ол кіші оқушыда табиғатпен тікелей байланыста немесе оның экологиялық проблемалармен танысу процесінде пайда болатын эстетикалық зияткерлік, адамгершілік сезімдердің барлық спектрін қамтиды. Экологиялық-құндылықтық қатынастардың барабарлығы жетекші экологиялық құндылыққа, адам мен табиғаттың өзара іс-қимыл тәсіліне бағдарлы неғұрлым орынды қабылдауды білдіреді. Экологиялық-құндылық қарым-қатынасты қалыптастыру қоғам мен биосфераның тиімді өзара іс – қимылын орнату үшін қажетті экологиялық- маңызды білім-білімді бермей мүмкін емес. Оларға жатады [24]: әлеуметтік жүйе туралы білім (қоғам мен табиғаттың бірлігі мен өзара әрекеттесуі туралы); тірі және жансыз табиғат бірлігі туралы білім; табиғаттың өзін-өзі реттейтін күшін көрсететін табиғи құбылыстардың заңдылықтары туралы білім; антропогендік факторлар, экологиялық мәселелер және оларды шешу жолдары туралы білім; табиғи элементтердің жағдайы туралы білім; нормативтік білімдер: санитарлық-гигиеналық нормалар, табиғатты қорғау заңдары, табиғаттағы тәртіп ережелері туралы; табиғатты тиімді пайдалану, қалпына келтіру және сақтау тәжірибесі. Адамның практикалық экологиялық қызметі әртүрлі нысандарда көрсетілуі мүмкін. Экологиялық идеялар мен қағидаларды белсенді насихаттаудан бастап табиғатты қорғауға жеке қатысуға дейін. Педагогикалық ғылымда оқушыларға экологиялық білім берудің негізгі принциптері және олардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру анықталған. Мұндай принциптердің қатарына мыналар жатады: экологиялық материалды зерделеудің жүйелілігі мен үздіксіздігі; экологиялық мәдениетті қалыптастырудағы пәнаралық көзқарас; қоршаған табиғи ортаны зерттеу және жақсарту бойынша оқушылардың қызметіндегі эмоциялық-ерік және зияткерлік бастаулардың бірлігі; оқу процесінде экологиялық проблемаларды ғаламдық, ұлттық және өлкетану жағынан ашудың өзара байланысы. Экологиялық білім беру оның қоршаған ортаға ұқыпты жауапты қарауды тәрбиелеуге бағытталуымен бастауыш сынып оқушыларының жалпы білім беру дайындығының міндетті құрамдас бөлігі болуы тиіс. Олардың экологиялық тәрбиелеудің маңызды принциптерінің бірі-үздіксіздік принципі болып саналады [25-28]. Топтық формаларға табиғаттың жас достарының секциялық, клубтық сабақтары; кинолекториялар; экскурсиялар; экология және табиғатты қорғау негіздері бойынша факультативтер; экологиялық практикум; табиғатты зерттеу бойынша туристік жорықтар жатады. Мектеп ауласын көгалдандыру және абаттандыру, жаппай табиғат қорғау мерекелері, экологиялық фестивальдар, мектеп учаскесіндегі жұмыстар, рөлдік ойындар жаппай формаларға жатады. Экологиялық тәрбиенің тиімділігі үшін мынадай шарттарды орындау қажет:: экологиялық тәрбиені басқарудың жалпы жүйесінің барлық буындарының қызметін ұйымдастыру, олардың дұрыс жұмыс істеуі үшін алғышарттар жасау; бірлескен жұмыс жоспары негізінде жүйенің барлық буындарын жоспарлау, ол күштердің дұрыс орналасуын, ырғақтылығын, барлық буындардың өзара және мектеппен өзара бірізділігі мен орнықтылығын қамтамасыз етеді.; әр буынның қызметі туралы алдын ала дайындалған және тұрақты Ақпарат және олардың арасында дер кезінде ақпарат алмасу; жұмыстағы әлсіз жақтары мен кемшіліктерін анықтау, Бақылау, экологиялық тәрбие бағдарламасына түзетулер енгізу; жұмыстың тиімділігін зерттеу, жалпы қорытынды жасау, алынған нәтижелерді талдау, ата-аналарды тарта отырып оларды талқылау [30]. Табиғат пен қоғамның үйлесімді өзара қарым-қатынас тәсілдерін теориялық негіздеу кезеңінде педагог Ғаламдық және жергілікті деңгейдегі факторларды ескере отырып, жан-жақты кең байланыста Табиғатты қорғаудың ғылыми негіздерін көрсетуге мүмкіндік беретін әңгімеге жүгінеді. Оқушылардың танымдық қызметі құнды бағдарларды қалыптастыратын, шешім қабылдау тәжірибесін жинақтайтын, оқушылардың мүдделері мен қажеттіліктерін дамытатын дұрыс таңдаудағы экологиялық жағдайларды моделдеуді ынталандырады. Эстетикалық уайымдар мен сезімдерді көрсету қажеттілігі шығармашылық құралдармен (әңгіме, өлеңдер, суреттер, макеттер, ұсақ-түйектер және т.б.) жандандырылады. Өнер танымның логикалық элементтерінің басым санын өтеуге мүмкіндік береді. Өнерге тән эмоционалдық және шындыққа синтетикалық көзқарас табиғатты зерттеу мен қорғау уәждерін дамыту үшін аса маңызды [32], Бұл-мақаланың бастамасы. Е. А. Постникова табиғатта өзара байланысты көрсету үшін сұлбаларды енгізуді ұсынады [33-37]. Бұл бастауыш сынып оқушыларының дерексіз ойлау қабілетін тәрбиелейді. Тірі және жансыз табиғаттың, сондай-ақ адамның өзара байланыс схемасы бірінші кезеңдерде динамикалық сурет түрінде енгізіледі. Мысалы, жансыз табиғатқа (күн, су, ай, тастар, бұлттар және т.б.) сәйкес шартты сурет - күн. Тірі табиғат сондай-ақ бірдей емес және жануарларды, өсімдіктерді және адамды қамтиды. Адам қоғамда өмір сүреді, сондықтан Е. А. Постникова табиғаттың бейнесі сияқты деңгейде екі адамды салуды ұсынады. Экологиялық тәрбие жүйесінің элементі ретінде бұл әдістемені біздің ойымызша, ол табиғаттағы өзара байланысты білудің жақсы нәтижесін береді 2. Экологиялық білім мен тәрбие берудің мақсаты: • қоршаған ортаға жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу; • жастардың бойында экологиялық мәдениет дағдысын қалыптастыру; • қоғамдық пайдалы еңбек және еңбек тәрбиесі арқылы табиғатты қорғау, күту және жақсарту; • экологиялық білімді насихаттау. Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаты - жастардың экологиялық көзқарасын, санасын, табиғатқа үлкен парасаттылық, жауапкершілік, қарым-қатынасын қалыптастыру. Осы тәрбие арқылы адамның мәдениеттілік сезімі, экологиялық санасы қалыптасады. Экологиялық тәрбиенің басты міндеттері: • өмірде және нақты іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу, іскерлікке төселу; • табиғатты қорғау және өзгертуге байланысты оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы еңбекке қосу; • мектепте экологиялық білім және тәрбие қорамын ұйымдастыру; Ең басты міндеттердің бірі - оқушыларды табиғатты қорғау мәселелері туралы ғылыми теориялық және тәжірибелік біліммен қаруландыру. Экологиялық тәрбие еңбек тәрбиесімен байланысты, өйткені өндірістік іс-әрекеттің барысында адам жерді пайдалану негіздерін, топырақты эрозиядан қорғауды игеру, дақылдарды суару мөлшерін, минералдық тықайтқыштарды, улы химиялық заттарды беру мөлшерінің мерзімін технологиялық талаптарға спйкес есепке алып отырады. Оқушылардың экологиялық білімнің белгілі жүйесін игеруі, табиғатты қорғауы, жер байлығын тиімді пайдалануы экологиялық мәдениетті жетілдіріп, дүние тану көзқарасын қалыптастырады. 3. Оқу-тәрбие процесіндегі экологиялық тәрбие. Оқыту процесіндегі экологиялық тәрбие. Экологиялық білімнің негізгі көздері: химия, физика, биология, география, астроиомия пәндері, олардың бағдарламаларындағы оқу материалдарын дәрістерде терең түсіндіріп, сыныптан және мектептен тыс экологиялық жұмыстарда тиімді қолдана білуге оқушыларды үйрету және дағдыландыру - мұғалімнің міндеті. Бастауыш сынып оқушылары табиғат байлығын ауыл шаруашылығында пайдалану жайлы алғашқы ұғымды еңбек сабақтарында алады. Олар үй мүліктерін, киім-кешек, тағам, т.б. жаасайтын табиғат заттарын пайдалану жолдарымен танысады. Бастауыш сыныптардың оқу бағдарламасындағы оқушылардың экологиялық іскерлік дағдысын қалыптастыруға бағытталған жұмыс түрлері: өсімдіктердің даму кезеңіне фенологиялық бақылау жүргізу, мектеп және қоғамдық мүлікті ұқыптылықпен күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану. Орта және жоғары сыныптар оқушыларын кең көлемде экологиялық біліммен қаруландыру қажет. Қазіргі жағдайда өндіріс табиғатқа күшті әсер етуші фактор болып отыр. Осыған орай табиғатты ұтымды пайдаланудық ғылыми білімге негізделетінін оқушылардың түсінуі керек. Өндірістік іс-әрекеттің нәтижесінде ортада әр түрлі өзгерістер болып жатыр. Экологиялық тәрбие жұмыстарының түрлері: 1. Ауыл мектептерінің оқу-тәжірибе алақын бағалы ағаштар тұқымының көшеттерін өсіріп, көгалдандыруға пайдалану. 2. Мектеп оқушылары мемлекеттік орман шаруашылығына үнемі көмек көрсетіп отырады. Олардың негізгі атқаратын жұмыстарының түрлері: көшет материалдарын өсіру, ағаштар отырғызу, оларды күту, өрттен, ұрылардан қорғау, орман-тоғай зиянды жәндіктермен күресу. - дәрі өсімдіктерін дайындау, жидек, саңырау-құлақ, т.б. жемістерді жинау; - пайдалы жануарларды қорғау және есебін алып отыру; - фенологиялық бақылау жүргізу. 3. Оқушылар ауылшаруашылық тәжірибе жұмысымен айналысады. Тәжірибе жұмысы биология, химия мұғалімдерінің, жергілікті ғалымдарының басшылығымен жүргізіледі. 4. Оқушылар табиғатқа зиян келтіретін адамдармен күреседі, қорықтағы ережені бұзушыларды анықтайды, химиялық улы заттарды, минералдық тықайтқыштарды сақтау және қолдану ережелерін бұзушыларды әшкерлейді. 5. Экологиялық тәрбиеге айланысты мектепте жаппай шаралар ұйымдастырылады. Олар: кештер, дәрістер, баяндамалар, т.б. 6. Жалпы білім беретін мектептерде экологиялық білім мен тәрбие әр түрлі сыныптардағы оқу пәндерінің мазмұны, қоғамға пайдалы жұмыс және өндірістік еңбек арқылы іске асырылады. Экологиялық қоғамның мақсаты: қоғам мүшелерін өздері тұрған аймақтың табиғатын қорғауға, күтуге тәрбиелеу, зерттеу жұмысына тарту, зерттеуді жүргізудің әдістері мен тәсілдеріне үйрету, мектепті экологиялық жұмыстың орталығына айналдыру. Қоғам мүшелері мектептегі жастар ұйымымен ынтымақтасып, тұрғылықты жерде экологиялық штабтар құрады, жорықтар, саяхаттар ұйымдастырады. Экологиялық деректерді, ғылыми мағлұматтарды білім және тәрбие процесінде пайдалану мұғалімнің білімділігіне, педагогикалық шеберлігіне, жоғары мәдениеттілігіне байланысты. Экологиялық тәрбие оқушылардың - табиғатқа жаңаша көзқарасын қалыптастырып, әр түрлі нысандарда жүргізіліп, жеке тұлғаның эмоциялық сезімдік әлемін қалыптастыруға бағытталып, адамгершілік, жауапкершілік қасиеттерін жетілдіреді. Қолданылған әдебиеттер тізімі 1. Окружающая среда и мир на планете. -М.: Наука, 1986. 2. Дотта Л. Планета земля в опасности. - М.: Мир, 1988. 3. Демешев М .Я. Пока не поздно. - М.: Молодая гвардия, 1991. 4. Яншин А.Л., Мелуа А.И. Уроки экологических просчетов. М.:Мысль, 1991. жүктеу/скачать 31,42 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|