жоспарлау, ұйымдастыру

Қосалқы функцияларды тобына келесілер енеді:

5. 
   шешімдерді қабылдау функциясы,
   

5. 
   ақпарат жəне байланыс функциясы.
   

Функциялардың қатаң жəне бір мағыналы бөлінуі тек абстрактілік деңгейде мəселені теориялық тұрғыдан қарастырғанда ғана мүмкін екені даусыз. Басқарудың тұтас үдерісінде менеджмент тəжірибесінде осы функциялар тығыз алмасуда. Сонымен, мысалы, қызметкерлердің еңбегін ұйымдастыру функция ретінде қызметкерлердің еңбек қызметін атқаруға уəждеуін бір уақытта жүргізуін жəне осы бақылау нəтижелерінің негізінде шешімді қабылдауын көздейді.

• 
  Я. Гольдштейн [26] МемлСТ 24525.0-80 «Өндірістік бірлестікпен жəне өнеркəсіптік кəсіпорынмен басқару» сəйкес басқарудың кезеңдері (сатылары) бойынша жалпы функциялармен қатар, қызмет аясын-да айқындалатын нақты функциялар да анықталатынын көрсетеді. МемлСТ олардың типтік құрамын ұсынады:
  

– өндірісті ұйымдастыру;

– технологиялық үдерістермен басқару;

– метрологиялық қамтамасыз ету;

– технологиялық бақылау жəне сынақтар;

– өнімді өткізу;

– кадрлармен жұмысты ұйымдастыру;

– еңбек жəне еңбекақыны ұйымдастыру;

– материалдық-техникалық жабдықтау;

– қаржы қызметі жəне басқалары.

Білім беру мекемесімен басқаруда жоғарыда көрсетілген 6 функ-ция осы басқару жүргізілетін қызмет саласына байланысты айқындалу мүмкін: оқу жəне тəрбие үдерістері, əдістемелік жұмыс жəне

педагогтардың біліктілігін арттыру, тəжірибелік-эксперименталдық, ғылыми-зерттеу жұмысы, білім беру мекемесінің материалдық-техникалық базасын құру жəне бекіту, т.б. Менеджменттің негізгі жəне қосалқы функцияларының мəнін қарастырамыз.

– жоспарлау субъектісін (кім жоспарлайды),

– жоспарлау кезеңін (қандай мерзімге),

– жоспарлау əдістемесін (қалай жоспарлау),
– жоспарларды келісу (қандай, кіммен жəне қандай шарттарда). Жоспарлау кезінде жиі пайда болатын мынадай проблемалардың
бірқатарын шешу қажет болады:

– дамудың тиімді нұсқаларын таңдаудың белгісіздігі, осы нұсқаларды іріктеуде уақытша жəне ресурстық шектеулер;

– бастапқы жағдайдың талдауының күрделілігі, еңсеруіне жоспар-ланатын қызмет бағытталған бар проблемалардың нақтылауы мен құрылымдауының жеткіліксіздігі;
– соңғы жағдайды (жоспарланатын нəтижені) елестету, даму сипа-тын болжаудың қиыншылығы;
– білім үдерісінің барлық қатысушыларының қажеттіліктерін есеп-теу жəне басқалары.
Заманауи білім беру мекемесінде жүргізіліп жатқан жоспарлау міндеттің, стратегияның, саясаттың анықтауы мен тұжырымдамасын көздейді. Жоспарлаудың осы элементтері білім беру ұйымында сапа менеджмент жүйесін құрғанда, сапамен басқару үдерістерін қалыптастыруда маңызды болады.
Мектеп қызметінде жоспарлардың келешек, жылдық жəне ағым-дағы жоспарлар сияқты негізгі түрлері бар. Стратегиялық, жедел жəне тактикалық жоспарлаудың саналы қиылысуы - білім беру мекемесі жұмысының тиімділігінің маңызды факторы. Бұл жағдайда стратегия мекеменің жəне оның қызметкерлерінің нақты қызметін көрсететін қысқа мерзімді жоспарларымен бекітіледі. Өз кезегінде, тактикалық жоспарлар нақты басқарушы əрекеттерді белгілейді.

Келешек жоспары, əдеттегіше, соңғы жылдардағы мектеп жұмысына терең талдаудың, қоғамның, білім беру жүйесінің даму беталыстарының негізінде бес жылға əзірленеді.

Жылдық жоспар, жазғы демалысты қосқанда, бүкіл оқу жы-лын қамтиды. С. М. Курганский [53] жылдық жоспарды дайындау алгоритмінде келесі кезеңдерді анықтайды:
– мектептегі істер жағдайы, қол жеткізілген мақсаттар жəне шешілмей қалған міндеттер жөнінде ақпаратты енгізетін жоспарлауға дайындық;
– негізгі бағыттар бойынша жоспарларды құру (жалпы біліммен қамту бойынша жұмыс, тəрбие жұмысы, педагогтардың біліктілігін арттыру, мектепішілік бақылау жəне басқалары);
– мектеп қызметінің тараулары, бағыттары бойынша дайын-далған жобаларды үйлестіру, оларды жоспардың бірыңғай жобасына біріктіру;