Радиоактивті ыдырау кезінде -сәулелер (гелий атомының ядросы), -сәулелер (қысқа толқынды электромагниттік сәуле шығару) және -сәулелер (электрондар) туындайды.
Бета-сәулелер
Басынан бастап-ақ - және -сәулелер зарядталған шектердің ағыны түрінде қарастырылған. Ең оңайы -сәулелермен эксперимент жасау болады, себебі олар магнит өрісінде өте күшті ауытқиды.
Негізгі мәселе бөлшектердің заряды мен массасын анықтауда болды. Бөлшектердің электр мен магнит өрісіндегі ауытқуын зерттеу арқылы, бұлар жарық жылдамдығына жакын өте жоғары жылдамдықтармен қозғалатын электрондар екендігі анықталды. Алынып отырған радиоактивті элемент шығарған -бөлшектердің жылдамдығы бірдей еместігінің
маңызы бар. Жылдамдықтары алуан түрлі бөлшектер кездеседі. Бұл -бөлшектер шоғының магнит өрісіндегі ұлғаюына себеп болады (1- сурет).
Гамма-сәулелер
Өзінің қасиеттеріне қарағанда -сәулелер рентген сәулелеріне өте ұқсас, бірақ олардың өтімділік қабілеті рентген сәулелерінен анағұрлым артық. Бұл -сәулелер электромагниттік толқындар болуы керек деген ой туғызады. -сәулелердің кристалдардағы дифракциясы анықталып, олардың толқын ұзындығы өлшенген соң, ол жөнінде ешбір күдік қалмады. Олардың толқын ұзындықтары өте аз – 10-8 -нен 10-11см-ге дейін.
Электромагниттік толқыңдар шкаласында -сәулелер тікелей рентген сәулелерінен соң келеді. -сәулелердің таралу жылдамдығы барлық электромагниттік толқындардікі сияқты факкумда 300 000 км/с-қа жуық.
Топтық жұмыс
. №1 К. ядросының байланыс энергиясын және меншікті байланыс энергиясын табыңдар.
№2 К ядросының байланыс энергиясын және меншікті байланыс энергиясын табыңдар.
№3 К
Алюминийді ( ) -бөлшекпен атқылағанда протонды ыршытып шығарумен қарбалас өтетін ядролық реакцияны жазыңдар.
№4 К
Борды ( ) -бөлшекпен атқылағанда нейтронды ыршытып шығарумен қарбалас өтетін ядролық реакцияны жазыңдар.
Жұптық жұмыс
«Бұл қай элемент?»
|
протон
|
нейтрон
|
элемент
|
1
|
6
|
6
|
|
2
|
85
|
125
|
|
3
|
5
|
6
|
|
4
|
84
|
124
|
|
5
|
15
|
16
|
|
6
|
89
|
138
|
|
Жеке жұмыс
Семантикалық карта
Салыстыру белгілері
|
α-сәулесі
|
ß-сәулесі
|
γ-сәулесі
|
Сәуленің табиғаты
|
|
|
|
Сәуле заряды
|
|
|
|
Сәуленің өту қабіл-еттілігі
|
|
|
|
Дұрыс жауабын тап
1
|
радиоактивті
|
|
6
|
ß-сәуле дегеніміз теріс зарядты электрондар
|
2
|
ß-сәуле дегеніміз не?
|
|
7
|
Сәуле шығару процесі
|
3
|
Радий элементін ашқан ғалым кім?
|
|
8
|
Өздігінен сәуле шығаратын химиялық элемент
|
4
|
Радиоактивті сәуле неше түрге жіктеледі
|
|
9
|
Үш түрге альфа,бета, гамма
|
5
|
радиоактивтік
|
|
10
|
М Склодовская-Кюри мен П Кюри
|
|
«Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі.
«Интервью» әдісі
Оқушылар өз оайларын стикерлерге жазып жабыстырады.
|
Сергіту сәті
2 минут
|
«Қыдырып қайтайық!»
би билеу
|
«Қыдырып қайтайық!» биі
|
Аяқталуы 20 минут
|
Синтез
Бағалау.Оқушылар өздерін бағалау парағы бойынша бағалайды. Белсенді қатысқан оқушыларды мадақтау. Деңгейіне сәл жетпеген оқушыларды ынталандыру. Сабақтың әр кезеңіне 1балдық жүйеде бағалау жүреді.
Рефлексия (кері байланыс) (1 мин)
«Алақан» әдісі арқылы
Бас бармақ – керемет әрі қызықты болды!
Екінші бармақ – осыған көңіл бөлу керек.
Ортаңғы бармақ– маған................түсініксіз болды
Төртінші бармақ – бұл жерде орта...
Кішкентай бармақ– мен ............... туралы ізденгім келеді.
Үйге тапсырма: your home task §47. тақырыпты оқу.
§48 тақырыпты оқып танысу
|
Оқушылар тапсырмамен жұмыс жасайды
|
Қосымша ақпарат
|
Саралау – Сіз қосымша
көмек көрсетуді қалай
жоспарлайсыз? Сіз
қабілеті жоғары
оқушыларға тапсырманы
күрделендіруді қалай
жоспарлайсыз?
|
Бағалау - Оқушылардың
үйренгенін тексеруді
қалай жоспарлайсыз?
|
Пəнаралық байланыс
Қауіпсіздік жəне еңбекті
қорғау ережелері
АКТ-мен байланыс
Құндылықтардағы
байланыс
|
Рефлексия
Сабақ / оқу
мақсаттары
шынайы ма?
Бүгін оқушылар
не білді?
Сыныптағы ахуал
қандай болды?
Мен жоспарлаған
саралау шаралары
тиімді болды ма?
Мен берілген
уақыт ішінде
үлгердім бе? Мен
өз жоспарыма
қандай түзетулер
енгіздім жəне
неліктен?
|
«Менің көңіл-күйім баспалдағы»
Оқушылар стикерлерге өз есімдерін жазып (немесе смайликтің суретін салып) тақтада салынған баспалдақтардың біріне жабыстырады. Баспалдақтар «Керемет!», «Өзіме сенімдімін!», «Жақсы», «Жаман емес», «Маған көмек керек!», «Білмеймін», «Нашар» деп аталады.
|
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1:
2:
Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды
жетілдіруге көмектесетін не білдім?
|
