Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Кубадаѕы 1959 жылѕы революция жќне социализм орнату
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| Кубадаѕы 1959 жылѕы революция жќне социализм орнату. 1952
жылдан бастап Кубада диктатор Фульхенсио Батиста билiк жљргiздi, ол )кiметтi ќскери т)ѓкерiс жасап басып алѕан едi жќне жазалайтын iшкi саясат жљргiздi. АЋШ-ћа тќуелдiлiктен жќне Ф.Батистаныѓ диктаторлыћ режiмiнен туѕан наразылыћ елде оппозициялыћ ћозѕалыстыѓ басталуына алып келдi. Оѕан жџмысшылар, шаруалар, ћаланыѓ џсаћ буржуазиясы, ћызметшiлер, зиялылар, студенттер, џлттыћ буржузияныѓ бiр б)лiгi ћатысты. Революциялыћ кљрестi 50- жылдарда џсаћ буржуазиялыћ революцияшыл демократияныѓ жќне басћа да топтардыѓ )кiлдерi бастады. Ф.Батистаныѓ ћарсыластары арасында радикал Фидель Кастро Рус ерекше к)зге тљстi. 1953 жылы ол Ф.Батистаѕа ћарсы к)терiлiс џйымдастырмаћ болды, бiраћ ћамауѕа алынып, к)п џзамай кешiрiм жасалѕандыћтан босатылды. Алдымен АЋШ-ћа, одан кейiн Мексикаѕа кетiп ћалды. 1956 жылы Ф.Кастро )зiнiѓ бiр топ жаћтастарымен бiрге Кубаѕа жасырын тљрде келiп, елдiѓ таулы аймаћтарында Ф.Батистаѕа ћарсы партизан соѕысын бастады. К)п џзамай партизандарѕа шаруалар келiп ћосылды. Студенттер мен Кубаныѓ коммунистiк партиясы да партизандарды ћолдады. 1958 жылдыѓ ортасынан бастап партизан соѕысы революцияѕа џласты. 1958 жылдыѓ соѓында Ф.Кастроныѓ отрядтары Кубаныѓ астанасы Гаванаѕа шабуыл бастады. Ф.Батиста елден Доминика Республикасына ћашып кеттi, диктатура кљйредi. 1959 жылѕы ћаѓтарда астананы )з ћолына алѕан Ф.Кастро жаѓа режiмнiѓ басшылыѕына келдi. ;кiмет басына келген кезде ол коммунист емес едi жќне бљкiл Латын Америкасын диктаторлыћ режiмдерден ћарулы, революциялыћ жолмен азат етуге ѕана џмтылды. Дегенмен оныѓ т)ѓiрегiнде Аргентиналыћ марксист Эрнесто Че Гевара сияћты наѕыз солшылдар болды. Ф.Кастроныѓ љкiметi тек атћарушы ѕана емес, сонымен ћатар заѓ шыѕарушы )кiмет органы бола отырып жалаћыны к)бейттiрдi, коммуналдыћ ћызметтердiѓ баѕасын т)мендеттi жќне аграрлыћ мќселенi шешуге кiрiстi. 1959 жылѕы аграрлыћ реформа iрi жер иеленушiлiктi жойды, еѓ љлкен жер к)лемiн 40 га м)лшерiнде белгiледi. Белгiленген к)лемдегiден артыћ жер ћайтарып алынып, жерсiздердiѓ, жерi аз шаруалар мен ауыл шаруашылыѕы жџмысшыларыныѓ арасында б)лiсiлдi. Жерге тек Кубаныѓ азаматтары ѕана ие бола алатын едi, шетелдiк монополиялардыѓ иелiгiндегi жерлердiѓ бќрi тќркiлендi. Љлгiлi џйымдастырылѕан мал )сiрушi шаруашылыћтар мен ћант ћџраѕы плантациялары мемлекеттiк-халыћтыћ иелiктер немесе кооперативтер ћџру љшiн мемлекеттiѓ ћолына к)шетiн болды. 1960 жылѕы кљзде Куба љкiметi жергiлiктi iрi жќне орташа )нер- кќсiптi, сауданы, банктердi жќне к)лiктi џлт меншiгiне к)шiрдi. 253 ;кiмет басына келгеннен кейiн Ф.Кастро ћџлатылѕан режiмдi жаћтаушыларѕа ћарсы ћудалау шараларын бастады, олар оппози- цияны бiржола басып жаныштауѕа кiрiстi. Куба босћындары АЋШ- ћа аѕылып к)шiп жатты. АЋШ Кубаѕа ыћпал етуге тырысып, оѕан ћарсы шаралар ћолданды. Ћару-жараћ беруге тыйым салудыѓ љстiне Куба ћантын сатып алуѕа да iшiнара тыйым салынды. Ћант Куба экспортыныѓ басты )нiмi болѕандыћтан бџл шара Кубаныѓ экономикасына соћћы болып тидi. Америка компаниялары Кубаѕа мџнай берудi ћысћарта бастады. Бџѕан жауап ретiнде Куба љкiметi 1960 жылы ћару-жараћты КСРО-дан сатып алды, КСРО Кубаны энерго ћуатын беретiн жабдыћтармен жабдыћтауѕа келiстi. Мџнымен бiр мезгiлде елде американ компанияларыныѓ иелiгiнде болѕан мџнай )ѓдеушi жќне басћа кќсiпорындар џлт меншiгiне алынды. Куба мен АЋШ-тыѓ ћатынастары шиеленiстi. АЋШ Кубаны экономикалыћ ћоршауѕа алды, онымен дипломатиялыћ ћатынастарын љздi, Кубаныѓ АМЏ-дан шыѕарылуына жќне Латын Америкасы мемлекеттерiмен (Мексикадан басћаларыныѓ) дипломатиялыћ ћатынастарды љзуiне ћол жеткiздi. АЋШ президентi Д.Эйзенхауэр 1960 жылы Кубаѕа ћарсы ќскери ћимыл жасауѕа ќзiрлеу љшiн Куба эмигранттарына к)мектесу туралы жасырын Жарлыћ шыѕарды, орталыћ барлау басћармасы Кубаѕа басып кiрудiѓ жоспарын жасады. 1961 жылѕы сќуiрде американ корабльдерiнен кубалыћ контрреволюционерлер Кубаѕа тљсiрiлдi. Бiраћ Кубаныѓ ћарулы кљштерi бџл десантты тез арада талћандады. Оппозицияныѓ мемлекеттiк т)ѓкерiс жасау маћсатымен Кубаѕа десант тљсiру ќрекеттерi кљйрегеннен кейiн Куба басшылыѕы социалистiк жолѕа тљсудi таѓдады. 1961 жылѕы сќуiрде Ф.Кастро Куба революциясыныѓ социалистiк сипаты жнiнде жќне елде социализм орнатылатыны туралы жариялады. ;неркќсiптегi, б)лшек саудадаѕы жќне ћызмет к)рсету саласындаѕы џсаћ кќсiпорындар џлт меншiгiне берiлдi. Аграрлыћ реформаѕа сќйкес 1963 жылы 67 га-дан астам жердi шаруашылыћтар экспроприа- циялады жќне мал шаруашылыѕы )нiмдерiн )ндiретiн халыћтыћ иелiктерге айналдырды. Кубада екi экономикалыћ — мемлекеттiк жќне џсаћ тауарлыћ уклад ћалды. Ќкiмшiлiк-басћару жљйесi ћџрыла бастады. Социализм орнатуды к)здеген баѕыт елде жетекшi саяси џйымдардыѓ марксизм-ленинизмнiѓ ресми идеологиясы негiзiнде жаћындасуы ћажеттiгiн туѕызды. 1961 жылы бџл џйымдар «Бiрiккен Революциялыћ Џйымдар» болып топтасып, олар 1963 жылы Бiртџтас Социалистiк Революция Партиясы болып ћайта ћџрылды. Ал 1965 жылы атауын Куба Коммунистiк партиясы деп )згерттi. Оны Ф.Кастро басћарды. Кубадаѕы мемлекеттiк ћайта ћџрулар кiметтi бiр ћолда кљштi орталыћ- тандырып, партиялыћ жќне мемлекеттiк ћызметтердi џштастырды. 254 Бiрпартиялыћ жљйе мен идеологияныѓ љстемдiгiне негiзделген, оппозициялыћ ћозѕалыстыѓ ћандайына болса да тыйым салатын, мемлекеттiк аппаратћа жќне революция ксемiне табынушылыћћа сљйенетiн саяси режiм ћалып- тасты. Аграрлыћ ћайта ћџрылымдардыѓ, индустрияландырудыѓ, џсаћ )ндiрiс пен б)лшек нарыћтыѓ ћиыншылыћтары, экономикалыћ ћоршау жќне дќстљрлi экономикалыћ байланыстардыѓ љзiлуi, ћорѕанысћа жџмсалатын шыѕындар елдiѓ экономикалыћ жаѕдайы кљрт нашарлауына ќкелiп соћтырды жќне љкiметтi халыћты жабдыћ- таудыѓ карточкалыћ жљйесiне к)шуге мќжбљр еттi. КСРО-ныѓ жќне басћа социалистiк елдердiѓ жан-жаћты к)мегi Кубаныѓ экономикалыћ дамуы љшiн )те маѓызды болды. Кеѓес Одаѕы Кубаѕа шикiзат, техника, )ндiрiстiк жќне )неркќсiп тауарларын берiп отырды, )неркќсiп орындарын салуѕа, Кубаныѓ экономикасы мен жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|