Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Африка мемлекеттерiнiѓ ћазiргi дамуы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Африка мемлекеттерiнiѓ ћазiргi дамуы. Африканыѓ ћазiргi саяси
картасында к)птеген шекаралар тљзу сызыћтармен к)рсетiлген, )йткенi оларды )з кезiнде Еуропалыћ державалар дќстљрлi тайпааралыћ шекараларды ескерместен белгiлеген. Мџныѓ нќти- жесiнде тегi бiр халыћтар бiрнеше мемлекеттерге б)лiнiп кеткендей, ал мемлекеттердiѓ )здерi ќртљрлi тайпалардан немесе тiлi ќртљрлi топтардан ћалыптасћандай. Осыныѓ бќрi к)птеген џлтаралыћ, дiнаралыћ, аумаћтыћ жанжалдар туѕызып, олар ондаѕан жылдар бойы халыћћа орасан зор нџћсан келтiредi. Сонымен ћатар ауылдыћ жерлерде жер љшiн, ћалаларда жџмыс орны љшiн кљресу, бќсекелескен мемлекеттердiѓ кейбiр жетекшiлерiнiѓ саяси баћталастыћтары жанжалдар тууыныѓ негiзгi к)зi болып отыр. Соѓѕы жылдарда Африкадаѕы џлттыћ мќселелер екiншi кезеѓге ысырылып, экономикалыћ жќне саяси сипаттаѕы мiндеттер бiрiншi орынѕа шыћты. 90-жылдардыѓ басында Африка елдерiне дамыѕан мемлекеттер к)рсететiн ћаржы к)мегiнiѓ кљрт ћысћартылуы себептi Африкада ерекше ауыр жаѕдай ћалыптасты. Бџѕан КСРО-ныѓ ыдыраѕаны жќне Батыс мемлекеттерiнiѓ осындай к)мек берудiѓ к)птеген шарттарын џсынуы себеп болды. Батыс елдерi Африка мемлекеттерiне )здерi љшiн тиiмдi даму љлгiсiн кљштеп таѓа бастады. Олар Африка мемлекет- терiнен нарыћћа баѕдарланѕан экономиканы дамытуѕа жќне ћоѕамды демократияландыру љдерiстерiне к)мектесудi талап етуде. 90-жылдардаѕы ауыр сын ћашаннан берi келе жатћан ескi дау- дамайларды реттеуге септiгiн тигiздi. Либериядаѕы, Сьерра Леонедегi, Конго Демократиялыћ Республикасындаѕы жанжалдарды келiсс)здер, )зара саяси жќне экономикалыћ к)нбiстiк жолымен шешудiѓ мљмкiндiгi туды. 249 Ћазiргi Африка елдерiнiѓ зектi мќселесi — олардыѓ борыштары. БЏЏ 2005 жылы дамудыѓ мыѓжылдыѕы Декларациясында дљниежљзiнiѓ аса кедей елдерге к)рсетiлетiн к)мектiѓ м)лшерiн екi есе к)бейтуге шаћырѕанда борышы еѓ к)п кедей елдердiѓ проблемаларына к)зћарас )згердi. «Љлкен сегiздiк» шыѕарѕан шешiмге сќйкес аса кедей Африка елдерiнiѓ Дљниежљзiлiк Банк (ДБ), Халыћаралыћ Валюта Ћоры (ХВЋ), Африканыѓ даму банкi сияћты халыћаралыћ жќне кейбiр аймаћтыћ ћаржы институттары алдындаѕы ћарыздары жойылатын болды. «Љлкен сегiздiк» )зiнiѓ уќдесiн орындады, с)йтiп, ДБ мен ХВЋ алдындаѕы борыштарды Африканыѓ еѓ кедей 25 мемлекеттерiнен алып тастады. Ћазiргi Африканыѓ келесi бiр ауыр проблемасы ашаршылыћ пен СПИД болып отыр. Дљниежљзiнде кедейшiлiктiѓ еѓ жоѕары к)рсеткiшiне ие болып отырѕан Сахараѕа жаћын орналасћан Африка елдерiнде халыћтыѓ 46 %-ы кљнiне 1 долларѕа да жетпейтiн ћаржымен кљн к)редi, ал ќрбiр бесiншi нќресте 5 жасћа толмай шетiнейдi. Африка халыћтарыныѓ проблемаларын шешу љшiн олардыѓ бiрiгуiнiѓ ћажеттiгi туралы идея ХХI ѕасырдыѓ басында таѕы да тарай бастады. Ћџрамында 53 мемлекет бар Африка Бiрлiгi Џйымы (АБЏ) негiзiнде 2001 жылы ћџрылѕан жаѓа континенталдыћ џйым — Африка одаѕы (АО), осыныѓ айѕаѕы болды. АО-ныѓ негiзiн ћалаушылар бџл џйымды артта ћалушылыћтан шыѕу маћсаттары љшiн мљше елдердi, олардыѓ ќлеуметтiк-экономикалыћ жќне саяси ыћпалын дамыту ћџралы деп ћабылдауда. АО шеѓберiнде ЕО-ныѓ љлгiсi бойынша, бiртџтас континенттiк органдар, оныѓ iшiнде парламент, орталыћ банк жќне сот ћџру жоспарлануда. 2001 жылдыѓ басында африкалыћ президенттердiѓ бiр тобы Африканы дамытуѕа арналѕан Жаѓа ќрiптестiк идеясын џсынды. Оны 2001 жылѕы маусымда болѕан кездесуiнде Африка мемлекеттерiнiѓ басшылары маћџлдады. Кездесудiѓ ћорытындысында «Африканы дамытуѕа арналѕан жаѓа ќрiптестiктiѓ» (НЕПАД) џзаћ мерзiмдi баѕдарламасы ћабылданды. Оны жљзеге асыру аймаћта )з мљмкiн- дiктерiнiѓ кљштерiне сљйенiп жќне дамыѕан елдердiѓ к)мегiн к)бейту арћылы экономиканыѓ тџраћты )суiн ћамтамасыз етуге мљмкiндiк бередi. Африканыѓ саяси кљштерi АО-ныѓ ћџрылуы мен НЕПАД-тыѓ ћабылданылуына байланысты мќз-майрам болып ћуанѕанына ћарамастан, к)п џзамай )здерiнiѓ келешектерiн салмаћты ойланып баѕалауѕа мќжбљр болды. Бљгiнде экономиканыѓ )суi мен Африка елдерiнiѓ дамуын тездету, негiзiнен, сырттан берiлетiн к)мектiѓ елеулi к)бейтiлетiнiн еске алу негiзiмен байланыстырылуда. Африка елдерiне сырттан ћолдау крсетудi арттырмайынша экономикада iлгерi ћарай секiрiс жасау, НЕПАД-ты табысты жљзеге асыру мљмкiн емес. 250 Сйтiп, Африканы дамыту проблемасыныѓ халыћаралыћ сипаты бар екенi айћын болып отыр. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|