Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
§ 34. ХХ ЅАСЫРДЫЃ ЕКIНШI ЖАРТЫСЫ МЕН ХХI ЅАСЫРДЫЃ
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 34. ХХ ЅАСЫРДЫЃ ЕКIНШI ЖАРТЫСЫ МЕН ХХI ЅАСЫРДЫЃ
БАСЫНДАЅЫ МЌДЕНИЕТТIЃ ДАМУЫ Ћоѕамдыћ даму теориясы. ХХ ѕасырдыѓ екiншi жартысында осы теориялардыѓ зерттеп айћындалуы американ ѕалымдары У.Ростоудыѓ, Дж.Гэлбрайттыѓ, Д.Беллдiѓ жќне О.Тоффлердiѓ есiмдерiмен байланысты; олар ћоѕамдыћ ойдыѓ технократтыћ кiлдерi болып табылады, йткенi олар ѕылымды, еѓ жаѓа техника мен технологияны адамзат ћоѕамыныѓ прогреске жетуiнiѓ бiрiншi себебi деп есептедi. 1950 жылдардыѓ соѓында американ социологi жќне экономисi Уолт Ростоу ћоѕамдыћ даму теориясын жасады, оны «Экономикалыћ )судiѓ сатылары. Коммунистiк емес манифест» деген кiтабында баяндап бердi. Ростоу технологиялыћ инновациялар, экономикалыћ )судiѓ, )ндiрiс ћџрылымындаѕы )згерiстердiѓ жылдамдыѕы, т. б. сияћты )лшемдердiѓ ћоѕамда )зiнiѓ дамуына ћарай рет-ретiмен )туге тиiстi сатылары етiп б)лудiѓ негiзi болуѕа тиiс деп к)рсеттi. У.Ростоу технологиялыћ даму дќрежесiне ћарай ћоѕамныѓ дамуын- даѕы бес кезеѓдi б)лiп к)рсеттi. Олар: 1. «Дќстљрлi ћоѕам» — капитализмнен бџрынѕы барлыћ ћоѕамдар, олар еѓбек )нiмдiлiгiнiѓ т)мен деѓгейiмен, экономикада ауыл шаруа- шылыѕыныѓ љстемдiгiмен сипатталады; 2. «;тпелi ћоѕам» — ол монополистiктен бџрынѕы капитализмге к)шумен сќйкес келедi; 3. «Iлгерiлеу кезеѓi» — ол )неркќсiптiк революциялармен жќне индустрияландырудыѓ басталуымен сипатталады; 4. «Жаѓѕырту кезеѓi» — ол индустрияландырудыѓ аяћталып, )неркќсiп жаѕынан жоѕары дќрежеде дамыѕан елдердiѓ пайда болуымен сипатталады; 5. «Бџћаралыћ тџтынудыѓ жоѕары деѓгейiнiѓ кезеѓi». ;зiнiѓ бџдан кейiнiрек жазѕан «Саясат жќне )су сатылары» деген еѓбегiнде У.Ростоу бџрын б)лiп к)рсетiлген бес сатыѕа алтыншы сатыны — адамныѓ рухани дамуы алдыѓѕы шепке шыѕатын «)мiрдiѓ сапасын iздеу» сатысын ћосты. 60-жылдарда американ экономисi Джон Гэлбрайт Джон Гэлбрайт Джон Гэлбрайт Джон Гэлбрайт Джон Гэлбрайт жаѓа индустрия- лыћ ћоѕамныѓ тџжырымдамасын жќне осы тџжырымдама шеѓберiндегi конвергенция теориясын талдап жасады. Конвергенция теориясына сќйкес, капиталистiк елдерде социализм элементтерiнiѓ кљшеюi жќне социалистiк елдерде каптализм элементтерiнiѓ кљшеюi арћылы капиталистiк жљйе мен социалистiк жљйе жаћындасады. Келешекте осы жљйелер )зiнiѓ бойында ќрћайсысыныѓ оѓды ћасиеттерiн бiрiктiрген аралас ћоѕамѕа бiрiгедi. 70-жылдардыѓ ортасынан бастап батыс социологтерi неѕџрлым дамыѕан елдердiѓ ќлеуметтiк дамудыѓ жаѓа сатысына аяћ басатыны туралы мќселенi 270 ћарастырды. Ќлеуметтiк дамыѕан сатыны олар «индустрияландыру- дан кейiнгi» немесе «аћпараттыћ» ћоѕам деп сипаттады. Атап айтћанда, американ социологтерi Д.Белл мен Э.Тоффлер аћпараттыћ технологиялардыѓ дамуы шартты болатын кќмiл ћџрылымдыћ iлгерi- леушiлiктердi болжауѕа ќрекеттендi. Олар капиталистiк ћоѕамныѓ )згеруi ћандай баѕыттарда жљрiп жатћанын жќне онда ћандай )згерiстер болып жатћанын аныћтауѕа тырысты. «Индустрияландырудан кейiнгi ћоѕамныѓ келуi» деген кiтабында индустрияландырудан кейiнгi ћоѕам тџжырымдамасы авторларыныѓ бiрi Д.Белл бџл ћоѕамныѓ тууын экономиканы, жџмыспен ћамтамасыз ету саласын жќне стратификация жљйесiн ћамтитын ќлеуметтiк ћџрылымдаѕы ѕана )згерiстермен байланыстырады. Д.Белл ћоѕамдыћ ћџрылыс типологиясын џсынды, оѕан сай еѓбек ћызметiнiѓ еѓ к)п тараѕан тљрi ћоѕамныѓ айћындаушы сипаты болып табылады. Ол индустрияландырудан кейiнгi ћоѕамда ћызмет к)рсету саласында жџмыспен ћамтамасыз етушiлiк жетекшi орын алады деп к)рсеттi. Ћызметкерлердiѓ барѕан сайын к)бейе беретiн б)лiгi тауарлар )ндiрiсiмен шџѕылданбайды, ћайта ѕылым, бiлiм, медицина, мќдениет, демалысты џйымдастыру, туризм, к)ѓiл к)теру саласындаѕы еѓбекпен шџѕылданады. Экономикалыћ билiк мљлiк иелерiнен бiлiмi барларѕа, аћпарат иелерiне к)шедi. ;ндiрiс стандартты болудыѓ орнына маманданѕан, жеке сипат алады. Индустрияландырудан кейiнгi ћоѕамда маћсат, мљдде, ћызметке деген ынтаныѓ )згеруi белгiлi р)л атћарады. Элвин Тоффлер «Љшiншi толћын» деген кiтабында адамзат дамуы- ныѓ тарихын )ркениеттiѓ љш толћыныныѓ бiрiнен соѓ бiрi )згергендiгi деп ћарайды: бџлар аграрлыћ, )неркќсiптiк жќне индустриялан- дырудан кейiнгi толћыны болып табылады деп к)рсетедi. Ћазiргi љшiншi толћын технологиялыћ революция болып табылады. ;мiрдiѓ барлыћ салаларына аћпараттыћ технологияны енгiзу негiзiнде бiрте- бiрте аћпараттыћ ћоѕам орнайды, жаппай )ндiрiстiѓ жќне жаппай тџтынудыѓ орнына осы љдерiстердiѓ жекешеленуге к)шуi оныѓ ерекшелiк сипаты болады. Ћоѕамныѓ ќлеуметтiк-экономикалыћ ћџрылымында )згерiстер орын алады, жеке адамныѓ дамуы, жеке- тџлѕалардыѓ гљлденуi љшiн жаѓа жаѕдайлар туады. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|