Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Ќлеуметтiк-экономикалыћ даму
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Ќлеуметтiк-экономикалыћ даму. ЋХР-да экономикалыћ реформа
жљргiзу туралы ресми шешiм Дэн Сяопиннiѓ бастамасы бойынша 1978 жылѕы желтоћсанда ЋКП Орталыћ Комитетiнiѓ Пленумында ћабылданды. Пленум «мќдени революцияны» тамамдап, ендi елдiѓ бљкiл экономикалыћ жљйесiн жетiлдiруге стратегиялыћ баѕыт алды. Ћайта ћџрып, жетiлдiрулердiѓ мќнi мынада едi: тым к)п орталыћ- тандырылѕан, директивалыћ жоспарлауѕа негiзделген экономикалыћ жљйенi тљбегейлi )згертудi аяћтау, оны бiрте-бiрте џштасћан жоспарлы экономика мен нарыћтыћ тџрѕыдан реттеу жљйесiмен ауыстыру ћажет болды. Бџлайша жаѓѕыртудыѓ ћытайлыћ љлгiсiндегi басты маћсат — социализмдi орнатудан бас тартпай нарыћтыћ реформаларды жљргiзе берудi к)здедi. ЋХР басшылыѕы таѓдап алѕан дамудыѓ љлгiсi мемлекеттiѓ социалистiк сипатыныѓ згермейтiндiгiне (мемлекеттiк меншiк экономиканыѓ басты секторы болып отырѕан жерлерде), елдiѓ бљкiл шаруашылыѕын кiметтiѓ баћылауында џстау жќне компартияныѓ мемлекеттегi басшылыћ рлiнiѓ саћталуына кепiлдiк бередi. Ћытай басшылыѕы џсынѕан экономиканы жетiлдiрудiѓ љлгiсi мыналарды ћамтитын: ауыл шаруашылыѕында — ауылдыћ коммуна- ларды жою, шаруалардыѓ )з меншiгiнде малы, ћџрал-саймандары болуына, батыраћтарды жалдауына, )нiмнiѓ бiр б)лiгiн сатуына рџћсат ету; 'неркќсiпте, саудада жќне ћызмет к'рсету саласында — мемлекеттiк шаруашылыћтарды шаруашылыћ есепке к)шiру, коопе- ративтiк жќне жекеменшiк кќсiпорындарын ћџру, шетелдiк капитал љшiн жеѓiлдiкпен пайдаланатын режiм, ашыћ экономикалыћ аймаћтар ћџру, сыртћы сауданы жандандыру. Бџрын Директива бойынша мiндеттi тљрде жоспарлауды к)здейтiн iстi тоћтататын заѓдар ћабылданды. Партия комитеттерi ендi халыћ арасында тќрбие жџмысымен шџѕылдануѕа, мемлекеттiк, шаруашы- лыћ органдардыѓ мiндетiн бџдан былай атћармауѕа тырысты. Ауыл шаруашылыѕында коммуналар жойылды. Барлыћ жерде отбасылыћ мердiгер енгiзiлдi. Жер џжымныѓ атынан жеке отбасыныѓ пайдалануына берiлiп отырды. Ауыл шаруашылыѕы техникасы шаруалардыѓ жекеменшiгiне берiлетiн болды. Ќрбiр отбасы жерiнiѓ к)лемiне ћарай жыл сайын мемлекетке ауыл шаруашылыѕы )нiмiнiѓ белгiлi бiр м)лшерiн беруге, жер салыѕын т)леуге, т.б. мiндеттер атћаруѕа тиiс болды. Шаруалар )ндiрiлген )нiмiнiѓ артылѕан м)лшерiн )зiнiѓ ћалауынша пайдалана алатын болды. Ауыл шаруашылыѕы )нiмдерiн сатып алу баѕалары арттырылды. С)йтiп, жерге џжымдыћ меншiк жаѕдайында шаруа отбасы белгiлi бiр шаруашылыћ дербестiгiн алды, оны љкiмет заѓ жќне саясат жаѕынан ћолдап отырды. ;неркќсiптегi реформаныѓ мќн-маѕынасы мынада: к)пукладты экономика жаѕдайында жоспарлы тауарлы шаруашылыћ барынша дамытылуы керек. Меншiктiѓ жеке секторы мен басћа да форма- ларыныѓ љлесi артћан жаѕдайда мемлекеттiк сектордыѓ љлесi кемiп 186 отырды. Мемлекет кќсiпорындардыѓ iстерiне ќкiмшiлiк тџрѕыдан араласу деѓгейiн азайтты. Нарыћ элементтерiн бiрте-бiрте енгiзу жќне бiр орталыћтан б)лiсудi ћысћарту басталды. Мемлекеттiк кќсiп- орындар љлкен дербестiкке ие болды. Оларѕа кеѓ ћџћыћтар, оныѓ iшiнде ћосымша )ндiрiстердi џйымдастыру жќне жоспардан тыс )нiмдерге баѕаны еркiн белгiлеу ћџћыѕы берiлдi. Олар жоспардан тыс )ндiрiстi џлѕайту маћсатында акциялар мен еркiн заемдар шыѕару ћџћыѕына ие болды. ;неркќсiп орындарыныѓ шетел ќрiптестерiмен iскерлiк байланысты жолѕа ћою мљмкiндiктерi кеѓейтiлдi. Сыртћы сауда мен халыћаралыћ ынтымаћтастыћ ж)нiндегi министрлiктiѓ ћџћыћтары жойылды. Кќсiпорындардыѓ сыртћы нарыћћа )з бетiмен шыѕуына рџћсат етiлiп, олар шетелмен тiкелей сауда жасайтын халге жеттi. 1978 жылдан кейiн Ћытайда шетел капиталы ћатысатын еркiн экономикалыћ аймаћтар ћџрыла бастады. Мџныѓ нќтижесiнде елге шетелдiк ћаржы салымдарыныѓ ћџйылуы айтарлыћтай к)бейдi. С)йтiп, сыртћы экономикалыћ байланыстарда шетелдермен, ќсiресе дамыѕан капиталистiк мемлекеттермен ынтымаћтастыћты барынша џлѕайтуѕа баѕдарланѕан «Ашыћ саясат» орныћты. К)п џзамай реформалар оѓ нќтижесiн бердi. Алтыншы бесжыл- дыћ тџсында (1981—1985) )неркќсiп )ндiрiсiнiѓ )су ћарћыны жыл сайын орта есеппен 11 %-ѕа )сiп отырды. Халыћтыѓ табысы екi есеге дейiн молайды. Алайда 80-жылдардыѓ ортасына ћарай тез дамыѕан нарыћтыћ шаруашылыћ жаѕдайында баѕаныѓ к)терiлуi басталды, ћымбат- шылыћ артты, ауылшаруашылыћ )нiмдерiнiѓ )су ћарћыны бќсеѓдедi. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|