Салалық технологиялар институты
Адам өлтіруне бағытталған
жүктеу/скачать 58,12 Kb.
|
Адам өлтіруне бағытталған қылмысының қылмыстық құқықтық сипаттамасы
| 2.3.Адам өлтіруне бағытталған қылмыстардың өзге жеке түлғаға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардан ерекшелігі
Адам өлтіру бағыталғанның өзге жеке тұлғаны қарсы кісі өлтіруді өмірге қол сұғумен ұштасқан басқа қылмыстан қылмыс объектісі бойынша адамның өмірімен қатар қол сұғушылықтың бар немесе жоқтығын анықтау арқылы және заңмен арнайы қорғалатын басқа объектіге ғана шектеуге болады. Сонымен, бандитизм кезінде қылмыс объектісі адам өмірімен бірге кісі өлтірген жағдайда қоғамдық қауіпсіздік негіздері болады; жәбірленушінің өліміне әкеп соқтырған ауыр дене жарақаттары кезінде қылмыс объектісі өмірмен қатар азаматтардың денсаулығы және т. б. болып табылады. Алайда, зорлық-зомбылық объектісі әрқашан кісі өлтіруді басқа қылмыстардан ажыратудың критерийі бола алмайды. Мысалы, өз-өзіне қол жұмсау кезінде қылмыстық қол сұғушылықтың нысаны да адамның өмірі болып табылады. Сондықтан кісі өлтіруді адамның өміріне қауіп төндіретін басқа қылмыстардан ажырату үшін қылмыстық қол сұғушылықтың субъективті жағын және негізінен кінәні, яғни субъектінің өзінің іс-әрекетіне және оның салдарына психикалық қатынасын анықтау маңызды. Адамның өмірін қию туралы тікелей немесе жанама ниеттің болуы, әдетте, кісі өлтіруді білдіреді. Сонымен бірге, өмірден айыру ниетін белгілеу барлық жағдайларда кісі өлтіргені үшін жауапкершілікті көздейтін заң бойынша қылмысты саралауға әкеп соқтырмайды. Мысалы, террористік акт жасаған кезде адамның өмірін қию ниеті әрқашан бар, бірақ қылмыс құрамының субъективті жағының тағы бір белгісі - қоғамдық қауіпсіздікті бұзу, халықты қорқыту немесе билік органдарының шешім қабылдауына әсер ету мақсаттары Қылмыстық кодекстің 105-бабы бойынша қылмыстың саралануын болдырмайды. Жекелеген жағдайларда кісі өлтіруді басқа қол сұғушылықтардан ажырату кезінде қылмыс субъектісі де маңызды болуы мүмкін. Мысалы, бандитизм үшін қылмыстық жауапкершілік 16 жастан, ал кісі өлтіру үшін 14 жастан басталады. Сондықтан, егер 14 пен 16 жас аралығындағы бандаға қатысқан адам кісі өлтірсе, ол бандитизм үшін емес, кісі өлтіру үшін жауап береді. Кісі өлтіруді басқа қылмыстардан ажырату үшін кейбір жағдайларда қылмыс құрамының объективті жағы да маңызды. Сонымен қатар, бұл мән шешуші бола алмайды. Шынында да, кісі өлтіру көбінесе кінәлінің әрекеті арқылы жасалады, бірақ оны әрекетсіздік арқылы да жасауға болады. Жәбірленушінің өлімінің басталуы қылмыстың салдары ретінде тек кісі өлтіруге ғана тән емес. Кінәлінің әрекеті мен жәбірленушінің қайтыс болуы арасындағы себептік байланыстың болуы адам қайтыс болуы мүмкін барлық қылмыстар үшін қажет. Осылайша, әрбір нақты жағдайда қылмыс құрамының белгілерін салыстыру арқылы кісі өлтіруді адам өміріне қол сұғатын басқа қылмыстардан ажыратуға болады. Өлім түрін анықтау мәселесінің маңызды аспектілерінің бірі-кісі өлтіруді суицид пен жазатайым оқиғадан ажырататын белгілерді анықтау. Нысан, субъективті жағы және субъект кісі өлтіру, суицид, жазатайым оқиға кезінде әртүрлі сипатталады. Өз - өзіне қол жұмсау кісі өлтіру сияқты объектіге-адамның өміріне қол сұғады. Сонымен қатар, бұл композициялар арасында айтарлықтай айырмашылық бар. Бұл, ең алдымен, өз-өзіне қол жұмсау кезінде кінәлі адам жәбірленушінің өмірін қиюға тікелей бағытталған нақты әрекеттерді жасамайды. Бұл жағдайда жәбірленушінің материалдық немесе кінәліге өзге де тәуелділіктегі жеке қадір-қасиетін қорлау немесе жүйелі түрде қорлау қылмыс құрамының объективті жағын сипаттайды. Алайда, кінәлінің тәсілі мен әрекеті әрқашан өзін-өзі өлтіруді кісі өлтіруден ажыратуға мүмкіндік бермейді. Кісі өлтіру құрамы үшін кінәлі адамның жәбірленушінің өмірін қиюға тікелей физикалық қатысуға бағытталған нақты әрекеттерді жасауы міндетті емес екендігі жоғарыда айтылған. Кісі өлтіруге жәбірленушіден құтылу мақсатында ұрып-соғу, қорқыту, зиянды жала жабу қауесеттерін тарату сияқты өзін-өзі өлтіру жәбірленуші үшін қалыптасқан жағдайдан шығудың жалғыз жолы болып қалатын жағдайды қасақана жасаған кезде де осындай әрекеттер жатқызылуы тиіс. Кісі өлтіруді кез-келген алдау да қарастырылуы керек, соның салдарынан жәбірленушіге өз-өзіне қол жұмсау ниеті келеді, әрине, кінәлі адам алдап, дәл осы мақсатқа қол жеткізген кезде. Егер өмірден айыру ниеті болса, жәбірленушіге емделмейтін ауру туғызу, соның салдарынан ол аурудың нәтижесін күтпестен өз-өзіне қол жұмсайды, сонымен қатар кісі өлтіру ретінде қарастырылуы керек. Заң әдебиеттерінде тікелей ниетпен жасалған суицидке жету кісі өлтіру ретінде қарастырылуы керек деген көзқарас жалпыға бірдей танылады. Бұдан шығатыны, кінәлі адам жанама ниетпен әрекет еткенде немесе оның кінәсі абайсызда болған кезде өзін-өзі өлтіруге болады. 110, бұл Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 105-бабы бойынша істің нақты жағдайларына байланысты туындайды. Егер кісі өлтіру ұғымы мен оның белгілерін анықтау негізінде кісі өлтіру өзін-өзі өлтіруден нақты шектелсе, онда кісі өлтіруді жазатайым оқиғадан жақынырақ қарау кезінде ажырату мәселесі жеткілікті түрде анық емес. Көбінесе медицина қызметкерлері, полиция қызметкерлері, тергеушілер және прокуратура қызметкерлері кездеседі. Жазатайым оқиға нәтижесінде адамға өлім келтіру адамның өмірінен айыруға бағытталған емес, бірақ субъектінің абайсыздығынан осындай нәтижеге әкелетін қасақана әрекеттерді қамтиды. Бұған, мысалы, жәбірленушінің өліміне әкеп соқтырған ауыр дене жарақатын келтіру жатады. Бұл қылмыс "бір құрамда біріктірілген екі қылмысты білдіреді: қасақана ауыр дене жарақаты және абайсызда өлім"деп есептеді. Кісі өлтіруді жәбірленушінің өліміне әкеп соқтырған қасақана ауыр дене жарақаттарынан ажыратудың қиындығы белгілі бір дәрежеде бұл қылмыстардың объективті жағының барлық белгілері бойынша бірдей екендігімен түсіндіріледі. Бұл кейде тергеу органдары мен соттардың жасалған қылмыстың нақты мән - жайларын сыни емес талдау нәтижесінде жәбірленушінің өліміне әкеп соқтырған ауыр дене жарақатын келтірген кінәлінің әрекеттері қылмыстық ниетке емес, тек туындаған салдарға-жәбірленушінің өліміне байланысты қасақана кісі өлтіру ретінде қарастырылатындығына әкеледі. Жәбірленушінің өліміне әкеп соққан қасақана кісі өлтіру мен ауыр дене жарақатын саралау кезінде кінәлінің іс-әрекетке (дене жарақатын келтіру) және оның салдарына (жәбірленушінің қайтыс болуына) субъективті қатынасы нақтылануы тиіс. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1999 жылғы 27 қаңтардағы қаулысының 3-бөлімінде атап өтілгендей. №1 "кісі өлтіру істері бойынша сот практикасы туралы (Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 105-бабы)" кісі өлтіруді жәбірленушінің өліміне әкеп соқтырған денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруден ажырату керек, бұл кісі өлтіру кезінде кінәлінің ниеті жәбірленушінің өмірін қиюға бағытталғанын, ал Қылмыстық Кодекстің 111-бабының 4-бөлімінде көзделген қылмыс жасаған кезде адамның жәбірленушінің қайтыс болуына кінәлі адам абайсызда көрінеді. Кінәлі адамның ниетінің бағыты туралы мәселені шешкен кезде, оның барлық жағдайларының жиынтығына сүйеніп, қылмыстың әдісі мен құралын, дене жарақаттарының санын, сипатын және локализациясын (мысалы, адамның өмірлік маңызды мүшелерінің жарақаты), сондай-ақ қылмыстың алдындағы және одан кейінгі мінез-құлқын, кінәлі мен жәбірленушінің қарым-қатынасын ескеру қажет. Кісі өлтіруді абайсызда өлімнен ажырату керек (Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 109-бабы), Жол қозғалысы ережелерін бұзу және көлік құралдарын пайдалану салдарынан абайсызда өлім (Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 264-бабы 2-тармағы). Сот практикасында жанама ниетпен кісі өлтіруді жеңіл-желпі өлім-жітімнен ажырату кезінде ерекше қиындықтар туындайды. Екі жағдайда да кінәлі адам өз әрекеттерінің нәтижесінде жәбірленушінің қайтыс болу мүмкіндігін болжайды. Екі жағдайда да ол мұндай нәтиженің басталуын қаламайды, оған ұмтылмайды. Бірақ жанама ниетпен кінәлі адам саналы түрде өлімнің басталуына жол береді, көбінесе оған немқұрайлы қарайды, мұндай нәтиженің алдын алуға бағытталған ешқандай әрекет жасамайды. Жеңілдік түріндегі абайсызда кінәлі жәбірленушінің өліміне немқұрайлы қарамайды, ол өзінің күшіне, шеберлігіне, ептілігіне, кәсіби шеберлігіне, қабылдаған шараларының нәтижесінде немесе басқа адамдардың әрекеттерінің немесе басқа да нақты факторлардың нәтижесінде өлімнен құтылуға болатындығына сенеді. Алайда, бұл жағдайларда кінәлі адам тиісті алдын-ала ойланбағандықтан, оның мүмкіндіктерін немесе басқа адамдардың мүмкіндіктерін жеткілікті түрде ескермегендіктен, өлім нәтижесі әлі де орын алады. жүктеу/скачать 58,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|