Сборник материалов «миссия молодежи в науке республики казахстан»
жүктеу/скачать 7,92 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- М.С. Бейсенбинов, Ш.Ш. Хамзина
Әдебиеттер тізімі
1 Қысқаша энциклопедия. 2-том. Алматы, 1987. 2 Д.К.Жаркенов (Қазақ балық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты). 3"Қазақ Энциклопедиясы", 4 том 3 бӛлім
138
УДК 618.3:616-097]:616.98: 578.828
Восточно-Казахстанский Онкологический центр по профилактике и борьбе со СПИДом, г. Усть-Каменогорск, Казахстан
ВИЧ-ИНФЕКЦИЯ У БЕРЕМЕННЫХ: КЛИНИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ИММУННЫХ ФАКТОРОВ
Все женщины детородного возраста должны получить информацию о ВИЧ и беременности. ВИЧ – это ретровирус, впервые выделенный Люком Монтанье (Франция) и Робертом Гало (США) в 1983 году. Особенность ретровирусов заключается в том, что они воспроизводят свой генный материал в человеческих клетках. Это означает, что инфицированные клетки остаются такими до конца своего существования. Одним из путей передачи вируса является передача от матери ребенку: во время беременности, в родах или кормлении грудью. Средний риск такой передачи составляет 30-40 %. Всем женщинам в настоящее время предлагают дважды в течение беременности пройти тест на антитела к ВИЧ. Только так она сможет предупредить заражение своего будущего ребенка. Если женщина оказалась ВИЧ- инфицированной, значит, она сможете передать вирус плоду во время беременности, родов или кормлении грудью. Однако, никто не должен пытаться убедить женщину прервать беременность, потому что она ВИЧ- позитивна. Она имеет конституционное право принимать собственное решение в отношении своей беременности. К самым худшим прогнозам нужно относиться с полной серьезностью именно для того, чтобы предотвратить развитие прогнозируемого сценария. В настоящее время существует очень эффективное способы снижения риска передачи ВИЧ от матери ребенку, без которых вероятность заражения очень высока. При современном лечении риск снижается до менее 1 %. Вич- инфицированной женщине делают анализы для определения количества вируса в крови и для оценки состояния иммунной системы ( способности организма противостоять серьезным инфекциям). На основании этих анализов женщине с 14 недель беременности до родов назначается необходимая схема профилактического лечения антиретровирусными препаратами. Если вирусная нагрузка к моменту родов остается высокой, то проводится оперативное родоразрешение. Новорожденному также назначается месячный курс лечения антиретровирусными препаратами. Обязательным условием профилактики передачи ВИЧ от матери ребенку является отказ от грудного вскармливания. После рождения до достижения 1года ребенку необходимо будет пройти не менее трех обследований, чтобы убедиться, что заражение ВИЧ не произошло. В последние годы среди ВИЧ-инфицированных значительно возросло число женщин детородного возраста. ВИЧ-инфекция у беременной 139
неизменно представляет существенные трудности для акушера. Перед врачами стоит задача снизить риск трансплацентарной передачи вируса плоду и поддерживать здоровье будущей матери. Ведение беременности должно осуществляться акушером и инфекционистом-вирусологом. За время беременности, родов и последующих двух лет заболевание может перейти в более тяжелую стадию. Поэтому, если Вы решили родить, Вам необходимо проконсультироваться с Вашим врачом-инфекционистом для определения состояния иммунной системы, стадии ВИЧ-инфекции и прогноза для здоровья.
Однозначно ответить на этот вопрос очень сложно. В среднем, каждый четвертый ребенок, рожденный ВИЧ-инфицированной женщиной, получает ВИЧ от своей мамы. Заражение, как правило, происходит: во время беременности - 25-35 % случаев; в процессе родов - 40-65 % случаев; при грудном вскармливании - 12-29 % случаев.
1. Ослабление иммунитета будущей матери - низкое количество CD-4 клеток. 2. Высокий уровень содержания вируса в крови будущей матери - высокая вирусная нагрузка. 3. Клинические проявления ВИЧ-инфекции (по первым трем факторам Вы можете проконсультироваться у лечащего врача). 4. Кормление ребенка грудью (в грудном молоке ВИЧ содержится в достаточной для заражения концентрации, 2/3 всех случаев передачи ВИЧ при сохранении грудного вскармливания происходит уже в первые 6 недель жизни ребенка). 5. Многоплодная беременность. 6. Недоношенность плода. 7. Использование наркотиков во время беременности. К сожалению, нет абсолютных гарантий, что даже при отсутствии вышеуказанных факторов риска, при нормальном количестве CD-4 клеток и низкой вирусной нагрузке, ВИЧ-инфицированная женщина родит здорового ребенка. В настоящее время нет препарата, который бы полностью защитил ребенка.
За последние годы разработаны методы, которые позволяют снизить риск заражения новорожденного в 4-5 раз. Такая профилактика проводится противовирусными препаратами (азидотимидин, ретровир, невирапин или их аналоги), применение которых позволяет снизить вероятность заражения ребенка от ВИЧ-позитивной матери до 8 %. Это значит, что ВИЧ-инфицированным становится только каждый двенадцатый, а не каждый четвертый ребенок. Что необходимо сделать для снижения риска заражения? 140
1.Будущей маме следует как можно раньше встать на учет по поводу беременности и соблюдать все рекомендации врача. В этом случае шансовродить здорового ребенка будет больше. 2.С 14 недели беременности до родов женщина должна принимать противовирусный препарат азидотимидин или его аналог, Такую профилактику будущая мама получает бесплатно. Если беременная по какой- либо причине не получала азидотимидин в период с 14 до 34 недели, допускается назначение препарата в более поздние сроки или непосредственно в родах. И все-таки важно помнить: чем раньше начато лечение, тем меньше риск передачи ВИЧ-инфекции ребенку. 3.Женщина должна получить противовирусный препарат во время родов. 4.Новорожденному дают противовирусный препарат (специальный сироп для детей) однократно в первые часы после рождения либо на протяжении 6 недель с момента рождения (схема определяется лечащим врачом). 5.ВИЧ-позитивная мама должна отказаться от грудного вскармливания. Когда можно узнать, инфицирован мой ребенок или нет? Мать всегда передает ребенку свои антитела -клетки, вырабатывающиеся организмом в ответ на любую инфекцию. Материнские антитела сохраняются у ребенка до 12 месяцев. Это значит, что если по прошествии 12 месяцев материнские антитела исчезают, то можно предположить, что ребенок здоров. Если после 12 месяцев реакция на наличие антител продолжает оставаться положительной, то ребенок инфицирован. Для того, чтобы проследить изменения результатов анализа у Вашего ребенка, необходимо 1 раз в 3 месяца посещать врача-педиатра Центра СПИД.
Наиболее точным методом определения наличия ВИЧ является полимеразно-цепная реакция (ПЦР). С помощью этого анализа уже к 1 месяцу жизни у 45 % ВИЧ-инфицированных детей можно выявить ВИЧ, а к концу второго месяца - у 98 %. Раннее выявление ВИЧ-инфекции позволяет своевременно начать лечение и значительно улучшить прогноз жизни ребенка. По достижении ребенком возраста двух лет ставится окончательный диагноз и принимается решение о снятии с учета. Как предупредить развитие болезни? Если Вашему ребенку все-таки поставили диагноз «ВИЧ-инфекция», сохранить здоровье ребенка помогут следующие рекомендации:
вовремя и правильно давайте назначенные лекарства; регулярно посещайте лечащего врача и проходите обследование;
следите, чтобы ребенок вовремя получал все необходимые прививки; наблюдайте за самочувствием и поведением ребенка;
немедленно сообщайте лечащему врачу о замеченных Вами симптомах заболевания или необычном поведении ребенка;
полноценно кормите ребенка; 141
организуйте прогулки, физические упражнения на свежем воздухе;
позаботьтесь, чтобы ребенок достаточно спал; избегайте контакта ребенка с больными респираторными и вирусными заболеваниями;
если ребенок был в контакте с больным ветрянкой, корью, туберкулезом, сообщите врачу;
следите за чистотой в доме; организуйте общение со сверстниками, Ваш ребенок может посещать детское учреждение наравне с другими детьми.
ӘОЖ 332.54:502.334
Инновациялық Еуразия университеті, Павлодар қ., Қазақстан
АУЫР МЕТАЛДАРДЫҢ ПАВЛОДАР ҚАЛАСЫНЫҢ ТОПЫРАҒЫНА ӘСЕРІН АНЫҚТАУ
Ӛндірісте кезінен қолданылатын немесе қоршаған ортаға адам әрекетінің нәтижесінде тҥсетін металлдарға қызығушылық артуда. Олар қоршаған ортада біршама жиналып, ӛзінің биологиялық және улы қасиеттері бойынша қауіптілік туғызады. Осындай металлдарға қорғасын, сынап, кадмий, мырыш, висмут, кобальт, никель, мыс, сурьма, ванадий, марганец, хром, молибден, мышьяк жатады [1]. Ауыр металдардың қоршаған ортаға техногенді тҥсуі газдар мен аэрозольдер тҥрінде (металлдарды және шаң тәрізді бӛлшектерді айдау) және ағынды сулардың қҧрамы арқылы болады. Металлдар топырақта салыстырмалы тҥрде тез жиналады және одан ӛте баяу шығарылады. Мырыштың жартылай шығарылу кезеңі 500 жылға дейін, кадмий – 1100 жылға дейін, мыс – 1500 жылға дейін, қорғасын – бірнеше мың жылдарға дейін [2]. Қазақстанда ірі кен орындарының негізінде тау-кен ӛндірісі мен қара және тҥсті металлургияны қҧрайтын қуатты тау-кен кешені қҧрылған. Осы кешеннің әрекеті барысында гидрометаллургиялық және басқа ӛндірістерде металлдар мен шламдарды балқытқаннан кейін қалып қоятын жыныстар, байыту фабрикаларының тҥйінділері тҥрінде бірте-бірте жиналатын тастандылардың ҥлкен кӛлемі жиналады. Қоршаған ортаның ауыр металдармен ластану мәселесі әліде ӛз ӛзектілігін жоғалтпауда. Керісінше кҥннен-кҥнге мәселенің жаңа жақтары ашылуда. Бҥгінгі таңда қоршаған ортаның жағдайы мен адам денсаулығы кҥрт тӛмендеуінің бірден-бір себебі әртҥрлі деңгейде зиянды әсерін тигізіп жатқан ауыр металлдар екендігін ескеретін болсақ топырақтың ауыр металлдармен ластану мәселесі ӛте ӛзекті [3]. 142
Зерттеу жҧмыстың мақсаты: Павлодар қаласы топырағының қазіргі экологиялық жағдайын және ауыр металлдармен ластану деңгейін, алынған зерттеу нәтижелері негізінде аса қатты ластанған аймақтарды анықтау. Міндеттер:
ауыр металлдар және топырақ туралы толық мәлімет беру; Павлодар қаласының қазіргі экологиялық жағдайына баға беру;
топырақтың қҧрамындағы ауыр металлдарды (сынап, қорғасын, кадмий) анықтау;
зерттеу нәтижесін қорытындылап, жалпы ҧсыныс жасау. Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы: қорытындыда ҧсынылған шешімдер мен диаграммалар болашақта зертханаларда, қоршаған орта мониторингісін жҥргізгенде және жоғары оқу мекемелерінде маңызды қолданыс табады. Қазақстан ҥшін бірден-бір ӛзекті экологиялық мәселеге әсіресе, ҥлкен қалалар мен ірі ӛнеркәсіп орындары орналасқан ортарықтарда топырақтың ауыр металдармен ластануын жатқызамыз. Павлодар-Екібастуз ТПК қарқынды ӛндірістік қызметінің нәтижесінде, қоршаған ортаның барлық элементтерінің – жер ҥсті және жер асты сулары, ауа бассейіні және топырақтың беткі қабаттарының кешенді ластануымен сипатталатын, ҥлкен территориялар пайда болуда. Топырақ жамылғысының жағдайына жҥргізілген зерттеулердің нәтижесінде, Павлодар-Екібастуз ТПК территориясында орташа қауіпті (16-дан 32 ге дейін фондық концентрациядан жоғары) және қауіпті (32-128) ластанған жерлер тіркелген. Павлодар қаласының селитебті зоналары қоршаған ортаға теріс әсер ететін нысандармен қоршалған. Мҧнда мҧнай-химия, алюминий, трактор, кеме қҧрылысы, картон-рубероид заводтары, жиһаз фабрикалары, металлдық конструкциялар, жылу ӛткізбеуіш ӛнімдері заводтары орналасқан. Қазіргі кезде ғылыми техникалық дамудың нәтижесінде қоршаған табиғи орта нысандарындағы ауыр металдарды анықтайтын әдіс-тәсілдер айтарлықтай кӛп. Яғни солардың ішінен ӛзіңе жақынын таңдап алуға ҥлкен мҥмкіншілік бар. Комплекстік вольтамперметрлік СТА қҧралын пайдалану арқылы мырыш, кадмий, қорғасын және мысты ӛлшеу болады [4-6]. РА-915 + опырақтағы сынапты анықтайтын ӛлшеу қҧралы пайдаланды. Пробаларды алу мына ГОСТ 17.4.4.02.-84 ―Химиялық, бактерологиялық, гельминтологиялық анализға пробаларды дайындау және алу әдістемесі‖ бойынша жҥргізілді. Зерттеу нысандары: №1 ҥлгі – «Нефтянник» бау-бақшасынан алынды. №2 ҥлгі – ПМӚЗ территориясынан алынды. №3 ҥлгі – ЖЭС территориясынан алынды. №4 ҥлгі – Кутузов кӛшесі бойынан алында.
1 кестеде Топырақтағы ауыр металлдардың ШРК-сы кӛрсетілген. 143
1 кесте – Топырақтағы ауыр металлдардың ШРК-сы
№ Элемент атауы ШРК, мг/кг 1 Сынап
2,1 2 Қорғасын 27,0 3 Сынап+қорғасын 20,0+1,0 4 Кадмий 0,5
2 кестеде 2013 жылдың қаңтар айының зерттеу нәтижелері кӛрсетілген. 2 кесте – 2013 жылдың қантар айы
Зерт.
№ Ҥлгі
№ Қорғасын Сынап Кадмий
% мг/кг
% мг/кг
% мг/кг
1 № 1
0,0098 9,8
0,000056 0,56
0,0002 0,02
2 № 2
0,0013 13
0,000050 0,50
0,0001 0,1
3 № 3
0,00125 12,5
0,000055 0,55
0,0012 0,12
4 № 4
0,00219 21,9 0,000058 0,58 0,0014
0,14
1 суретте 2013 жылдың қаңтар айының ауыр металлдар мӛлшері бейнеленген.
9,8 0,56 0,02
13 0,5
0,1 12,5
0,55 0,12
21,9 0,58
0,14 0 5 10 15 20 25 М өл ш е рі , м г/ к г 1 2 3 4
2008 жылғы ақпан айындағы көрсеткіштер Қорғасын
Сынап Кадмий
1 сурет - 2013 жылдың ақпан айы ауыр металлдар мӛлшері 3 кестеде 2013 жылдың наурыз айының нәтижелері кӛрсетілген.
3 кесте - 2013 жылдың наурыз айы Зерт.
№ Ҥлгі №
Қорғасын Сынап
Кадмий % мг/кг % мг/кг
% мг/кг
1 № 1
0,00202 20,2
0,000054 0,54
0,0004 0,04
2 № 2
0,0022 22
0,000051 0,51
0,0014 0,14
3 № 3
0,00253 25,3
0,000065 0,65 0,0020 0,2
4 № 4
0,00965 96,5 0,000152 1,52 0,0210
0,21 144
2 суретте 2013 жылдың наурыз айының ауыр металлдар мӛлшері бейнеленген.
20,2
0,54 0,04
22 0,51
0,14 25,3
0,65 0,2
29,1 1,52
0,21 0 5 10 15 20 25 30
өл ш е рі , м г/ к г 1 2 3 4
2008 жылғы сәуір айының көрсеткіштері Қорғасын
Сынап Кадмий
2 сурет – 2013 жылдың наурыз айы 4 кесте – 2014 жылдың мамыр айы
Зерт.
№ Ҥлг
і № Қорғасын Сынап Кадмий
% мг/кг
% мг/кг
% мг/кг
1 № 1 0,00208 20,8 0,000052 0,52 0,0002
0,02 2 № 2 0,0020 20 0,000050 0,50 0,0015
0,15 3 № 3 0,00233 23,3 0,000055 0,55 0,0020
0,2 4 № 4 0,00159 15,9 0,000052 0,52 0,0009
0,09
3 суретте 2013 жылдың мамыр айының ауыр металлдар мӛлшері бейнеленген.
20,8 0,52 0,02
20 0,5
0,15 23,3
0,55 0,2
15,9 0,52
0,09 0 5 10 15 20 25 м өл ш е рі , м г/ к г 1 2 3 4
2007 жылғы қыркүйек айындағы көрсеткіштер Қорғасын
Сынап Кадмий
3 сурет – 2013 жылдың мамыр айының ауыр металдар мӛлшері Ауыр металдардың топыраққа тигізетін әсерін тӛмендету ҥшін қажетті 145
шаралар. Топырақты қҧнарландырудың тиімді
жолының бірі
ӛндіріс қалдықтарының ҥйінділерін жер бетінде жинақтамай пайдаланудан шыққан карьерлерге, басқа да тау-кен ойыстарына ҥю мен саты тәрізді рельеф жасау [7]. Топырақтың қҧнарлығын жоғарылатуына жауын қҧртының кӛп пайдасы тиеді. Жауын қҧрттары топырақтың физикалық-химиялық қасиеттерінің қалыптасуында ерекше маңызды рӛл атқарады. Кӛрнекті биолог ғалым Ч.Дарвин айтқандай: «... топырақ - ӛткен ғасырлар бойы жауын қҧрттары арқылы жыртылып келген». Бір жылдың 200 кҥнінде олар ӛз денелері арқылы 50 тоннадай топырақты, қҧрғақ заттектерді ӛткізіп, қҧнарландыра алады. Жаңбыр қҧрттарының ӛнімділігі және ӛсімі жоғары қызыл тҥрлері кейбір елдерде жасанды жолмен ӛсіріліп қҧстарға, балықтарға, терісі қымбат аңдарға жем ретінде беруге және ӛте сапалы биогумус деген тыңайтқыш алуға қолданып жҥр. Жауын қҧртының ішегінен ӛткен органикалық қалдықтар биохимиялық ӛзгерістерге ҧшырап, жай қосылыстарға айналады және микроэлементтер мен пайдалы микрофлорамен байытылады, капролитті қҧрылым тҥзеді. Осыншама пайдасы мол жәндіктерге ӛкінішке орай, біздің елімізде аса назар аударылмай отыр. Біздің ойымша оларды жасанды тҥрде кӛбейтіп, ірі кәсіпорындарынның алаңдарына таратуымыз керек. Әрине, ірі ӛнеркәсіптердің жҧмысын тоқтату мҥмкін емес, сонымен қатар кҥннен-кҥнге кӛбейіп келе жатқан автокӛліктер санын әзірше қысқарту немесе қадағалау ӛте қиын, барлық ауыр металдарды шығаратын кӛздерді бақылау, ҥлкен қаржы кӛзін талап етеді. Бірақ, осыған қарамастан, жеріміздің ластануына жол бермеу біздің міндетіміз. Сондықтан ҧсынылған шараларды қолдануды, жалпы қоршаған ортаны қорғауға арналған ережелерді естен шығармай орындауды ҧмытпайық.
Әдебиеттер тізімі 1. Неменко Б.А., Кенесариев У.Н., Оконешников А.И., Акынова Н.А., Сидоренко Р.Ф. и др. Методика оценки влияния неблагоприятных факторов различной среды // Методические рекомендации.-Алматы.-1996.-С25. 2. А.Ж.Ақбасова, Г.Э.Саинова. Экология: Жоғары оқу орнына арналған оқу қҧралы. – Алматы: ―Бастау‖ баспасы, 2003.-292б. 3. Зигель Х. Некоторые вопросы токсичности ионов металлов. М., Мир. 1993.- С.29-36. 4. Методика выполнения измерений массовых концентраций Zn, Cd, Pb, Cu методом инверсиооной вольтампреометрии. МУ 08 – 47/067. г.Томск. 5. Методика выполнения измерений массовой доли общей ртути в пробах почв и грунтов на анализаторе ртути РА-915+ с приставкой РП-91С: Методика допущения для целей государственного экологического контроля.- Москва, 2005. 6.
Методика выполнения измерений с использованием комплекса вольтамперометрического СТА: Методика допущения для целей государственного экологического контроля.- Москва, 2005. 7. Ш.Т. Тайжанов. Топырақтану: Экология мамандығы студенттеріне арналған оқу қҧралы.-Павлодар, 2004.
|