Сборник материалов подготовлен под редакцией доктора химических наук, академика Кулажанова К. С. Редакционная коллегия

 

212 

 

ӘОЖ 621.865.8 

HANDBOT - МЕХАНИКАЛЫҚ ҚОЛ 

 

Мусабекова Қ.О., ғыл. жет., Нұрлықбек А.Ш., студент, Жұмахан Н.Б., студент; 

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ. Қазақстан Республикасы 

Е-mail: nurzhan_14_95@mail.ru 

 

Бұл  жобада,  адам  денесіне  сәйкестендіріліп  жасалынған  киім  тәріздес  модуль,  сезімтал 

өлешегіш  құрылғылармен  жабдықталып,  адам  әрекеттерін  дәлме-дәл  көшіреміз  және  электронды 

жатқа  жаза  отырып,  адам  ағзасының  механикалық  көшірмесін  қозғалысқа  келтіреміз.  Осы  қаңқа 

арқылы  алынған  өлшемдерде  еш  өзгертусіз,  сондай  дәрежеде  қозғала  алатын  робот  прототипін 

ұсынамыз  

HandBot – (

ағылшын  тілінен  аударғанда “hand”  –  қол,  ал“bot”–  механизм  деген  мағынаны 

береді). Бұл робот, адамның қол қимылын толық қайталай отырып, кезкелген  қауіпті деп саналатын 

орындарда  (компьютер,  джойстик,  смартфон  және  т.б.)  басқару  модульдері  арқылы  қашықтықтан 

тікелей басқарылады.[1] 

 

 

 

Тек белгілі бір бөліктерін өзгерту арқылы бірнеше салаларда қолданылады: 



 

.

Зертхана  көмекшісі – химия  және  физика  зертханаларда 

адам ағзасы төтеп бере алмайтын (вакумдық, электірлік,радиациялық және т.б) жағдайларда сақтық 

шараларын ұстай отырып, көмекші ретінде қолданылады. 



 

Құтқару  қызметі – кейде  қарапайым  құтақарушылар  күшсіз 

болған жерлерде, олардың қызметін ішін ара немесе толық атқарады. 



 

Анализ жасау қызметі – медидцинада,оқу орындарында және 

т.б.  жерлерде  басқару  модульнің  әрекетке  аса  сезімталдылық  қасиетін  қолданып,  мамандардың 

жұмыс істеу қабілетін компютерлік графикте тексереді. 



 

Әскери қызметі –  роботтың қашықтықтан басқару қасиетін 

пайдалана  отырып,  жарылғыш  заттарды  зиансыздандыруда,  ал  гуманоидтықденесі  толықтырылып 

жасалынған жағдайда, барлық әскери мақсатта қолданылады  

Алғашында жобаның есебін шығару мақсатында, оның компьютерлік графикасын тұрғыздық. 

Ол үшін “Sketchup” бағдарламасы қолданылды. Роботтың электронды көрінісін, материалдарына сай 

детальдарын жасай отырып есептеп шығардық. 

Роботтың  қаңқасын  тұрғызу  барысында  акрил  пластиктік  материалы  қолданылды. 

Электроникасын орнату барысында “сервопривод” маторы қолданылды  және миы ретінде “Arduino” 

платасы қолданылды.[2] 

 

 

 

 

 

Сүреті 

Атауы 

Өлшемдері 

Салмағы 

Бағасы1м^2 

 

Акриллисті 2,5m 

х 2.5m х 3mm 

1,18 

г/см³

 4000 

 

 

213 

 

Қаңқаны құрастыра келе, оны қозғалту үшін “Servo” қозғалтқыштары қолданылды.[3] 

 

Сүреті 

Атауы 

Күші 

Өлшемдері 

Салмағы 

Саны 

Бағасы1дана

 

micro servo 

sg90 

1,2 

кг 22,2 

х 11,8 х 31 

мм 

9 

г 12 

1800 

 

 

Analog servo 

XQ-S3006S 

3 

кг 40 

мм x 20 мм x 

38 

мм 

40 

г

 6 

4500 

 

 

 

Бұл жүйелердің координат бастары сәйкес келеді және О нүктесінде орналасқан. OXYZ жүйесі 

үшөлшемді кеңістікте бекітілген және абсолютті болып табылады, ал  OUVW координаттар жүйесі 

OXYZ 

абсолютті жүйесіне қатысты айналып тұрады.[4] 

Физикалық  тұрғыдан OUVW жүйесі  байланысқан  координат  жүйесі  ретінде  қарастырылуы 

мүмкін. Бұл оның сәйкесінше қатты денемен қатаң түрде байланысқанын (мысалы, ұщу аппаратымен 

немесе манипулятор үзбесімен) және онымен бірге қозғалатынын білдіреді. (i

x

, j

y

, k

z

) 

және (i

u

, j

u

, k

w

) - 

OXYZ 

және  сәйкесінше OUVW жүйе  өстерінің  бойымен  бағытталған  бірлік  векторлары  болсын. 

Кеңістіктегі  белгілі  бір  р  нүктесін  көрсетілген  жүйелердің  кез  келгеніне  қатысты  координаттармен 

сипаттауға  болады.  Қарастырудың  қарапайымдылығы  үшін  р  нүктесі OUVW санау  жүйесінде 

бекітілген  және  қозғалыссыз  күйде  деп  қарастырайық.  Ол  кезде OUVW және OXYZ координат 

жүйелерінде р нүктесі келесі координаттарға ие болады 

                                                 

T

w

v

u

uvw

)

p

,

p

,

p

(

p



 

және 

T

z

y

x

xyz

)

p

,

p

,

p

(

p



                                  (1) 

мұндағы:   p

xyz

 

және p

uvw

 – 

р нүктесінің әртүрлі санау жүйесіне қатысты күйін 

сипаттайды; 

Т – транспонирование операциясын білдіреді 

 

 

Сурет-3. Абсолютті және байланысқан координаттар жүйесі 

 

Біздің мақсатымыз OUVW жүйесі бұрылғаннан кейін  OXYZ жүйесіндегі p

uvw

 

координаттарын 

р  векторының  координаталарына  түрлендіретін 3×3 өлшемді R матрицасын  анықтау  болып 

табылады, яғни 

                                                           

uvw

xyz

Rp

p



                                                                            

(2) 

Физикалық нүкте р OUVW координат жүйесімен бірге айналып тұратынын байкап өтейік. 

Анықтамадан вектордың компоненті келесіге тең 

                                               

w

w

v

v

u

u

uvw

k

p

j

p

i

p

p













                                                   (3) 

мұндағы    p

u

, p

v

, p

w

 – 

р  векторының  сәйкесінше OU, OV, OW өстерінің  бойындағы 

құраушылары, немесе р векторының осы өстерге проекциясы.[5] 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1.

Добрынин Д.А. Интеллектуальные роботы вчера, сегодня, завтра //X национальная конференция по 

искусственному интеллекту с международным участием КИИ-2006: Труды конференции. В 3-т. Т.2. 

М:Физматлит, 2006 

 2. Eurobot official materials. http:// www.eurobot.org  

 

214 

 

 3. FIRA official materials. http:// www.fira.net 

4.

Поспелов Г.С. Искусственный интеллект - основа новой информационной технологии. -М.:Наука, 1988  

5. 

Фестиваль "Мобильные роботы" в МГУ. http:// www.robot.ru 

 

 

 

УДК 665.1.002.5;637202 

 

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРОЦЕССА ПЕРЕРАБОТКИ СЕМЯН НА РАСТИТЕЛЬНОЕ 

МАСЛО МЕТОДОМ ХОЛОДНОГО ОТЖИМА 

 

Джингилбаев С.С., д.т.н, Кайрбаева А.Е., докторант 

Алматинский технологический университет, г. Алматы, Республика Казахстан 

Е-mail: Ainurmapp@mail.ru 

 

Исследование оптимальных параметров маслоотжимного пресса производительностью 50кг/ч. 

проводилось с помощью планирования многофакторного эксперимента. Априорным ранжированием, 

а  также  на  основе  проведенного  литературного  обзора  и  основе  проведенных  многочисленных 

предварительных  исследований  было  установлено,  что  наибольшее  влияние  на  энергоёмкость 

процесса  отжатия  масла,  а  также  на  степень  отжатия  масла  оказывают  влияние  следующие 

конструктивно-технологические факторы маслоотжимного пресса - это частота вращения шнекового 

вала маслопресса (n, мин

1



), 

длина зоны формирования жмыховой ракушки (l,мм), число составных 

полувитков, расположенных на шнековом цилиндре маслопресса (z,шт) [1,2]. 

 

 

 

Рисунок-1. Схема основных узлов шнекового маслопресса 

 

1-

зеерная камера; 2- наборные шнековые валы; 3-витки шнека; 4-выходной кольцевой зазор; 5-

регулировочное  кольцо; 6- зона  формирования  жмыха; 7- загрузочный  шнек; 8- регулировочное 

устройство; 9- загрузочный бункер; 10- шиберная заслонка 

Исследуемые  факторы  имеют  количественную  природу.  Кодирование  этих  количественных 

факторов  и  определение  их  уровней  проводилось  с  использованием  безразмерных  переменных  по 

следующим формулам перехода: 

Полнофакторный  эксперимент  проводился  в  трехкратной  повторности.  Для  реализации 

эксперимента был выбран трехуровневый план второго порядка Бокса-Бенкина [3,4].  

Интервалы и уровни варьирования факторов представлены в таблице 1 

 

Таблица-1. Факторы и их уровни варьирования 

 

Наименование параметров 

Обозначение

Уровни варьирования 

Интервал 

варьирования 

+1 0 -1 

Частота вращения, n, мин.

1



 

Х

1

 

470 370 270 

100 

Длина  зоны  формирования 

жмыха (l,мм.) 

Х

2

 

60 50 40 

10 

Число 

полувитков 

на 

шнековом цилиндре (z,шт) 

Х

3

 

8 6 4 

2 

 

215 

 

В  качестве  критерия  оптимизации  была  принята  совокупная  характеристика  маслоотжимного 

пресса  (Э  кВт  ч / кг  степень  отжима  масла),  а  именно  величина  энергозатрат  N,  отнесенная  к 

производительности установки (Q,кг/ч) и степени отжима масличного материала (q,%), определяемая 

по формуле: 

                                                                             Э = 

Qq

N

.                                                                                   (1) 

Этот показатель совокупно увязывает энергозатраты (интенсивность приложенного режима) на 

единицу производительности маслопресса с результатом его работы (степень отжима масла). 

Исследование  проводились  на  специально  изготовленной  лабораторной  маслоотжимной 

установке    с  комплексом  измерительной  аппаратуры.  Она  состояла  также  из  следующих  основных 

узлов и агрегатов: загрузочного бункера с шиберной заслонкой на выходном отверстии, секционного 

наборного  шнекового  вала,  зеерного  цилиндра,  регулирующего  дроссельного  устройства, 

расположенного на выходном отверстии зеерного цилиндра, сливного лотка для растительного масла, 

и  приводной  станции,  которая  состояла  из  электродвигателя  мощностью 11 кВт,  цилиндрического 

редуктора,  цепной  и  ременной  передачи.  Изменение  частоты  вращения  шнекового  вала 

производилось  за  счет  шкивов  различного  диаметра  на  приводе  электродвигателя  и  редуктора. 

Изменение  длины  зоны  формирования  жмыховой  ракушки  осуществлялось  с  помощью  съемных 

цилиндрических кольцевых насадок различной ширины, которые надевались на шнековый цилиндр в 

зоне выхода жмыха из зеерного цилиндра. Изменение числа полувитков осуществлялось с помощью 

съёмных  шнековых  цилиндров  с  расположенными  на  них  различными  по  количеству  составных 

полувитков. В качестве масличного материала использовался сафлор. 

Реализация опыта проведена согласно матрице Бокса – Бенкина.  

После  нахождения  коэффициентов  регрессии  и  отбрасывания  незначимых  коэффициентов, 

произведена оценка адекватности (таблица 2). 

 

Таблица-2. Оценка адекватности математической модели 

 

Сумма квадрати 

чных 

отклонений 





2

)

ˆ

(

у

у

 

Дисперсия 

адекватности 

S

2

ад

 

Генераль 

ная дисперсия

S

2

у

 

Расчетное 

значение 

критерия 

Фишера 

F

Р

 

Табличное 

значение 

критерия Фишера

F

T

 

Число 

степеней 

свободы 

f

1

/f

2

 

Условие 

адекват-

ности 

F

Р



 F

T

 

0,30186 0,0301 0,01465 2,06 

2,1  9/30 

2,06



2,1 

 

Из  результатов  эксперимента  видно,  что  расчетное  значение  критерия  Фишера  меньше 

табличного, и гипотеза об адекватности модели была принята. 

По  найденным  коэффициентам  составлено  уравнение  регрессии  адекватно  описывающее 

величину  энергозатрат  N,  отнесенную  к  производительности  установки  (Q,кг/ч)  и  степени  отжима 

масличного материала (q,%) в зависимости от переменных факторов: в неявной форме  

У = 0,665 + 0,054Х

1

- 0,0616Х

2

1

+ 0,0514Х

2

2

+ 0,093Х

2

3

;                                        (2) 

 

в раскодированном виде 

Э = 1,757 + 0,00509 n – 0.0000061 n

2

+ 0.000514 l

2

- 0.0514 l + 

 + 0.0235 z

2

- 0.282 z                                                                           (3) 

Исследования показало, что минимальная удельная энергоёмкость процесса Э = 0,684 кВт ч/ кг 

на степень выхода масла, при частоте вращения шнекового вала пресса n = 370 мин

1



, 

длине зоны 

формирования жмыха l = 52 мм, числа составных полувитков z = 6 – 7. По результатм исследования 

был разработан маслоотжимной шнковый пресс производительностью 50 кг/ч. см.Рисунок 3 

 

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 

1. 

Разработать  и  усовершенствовать  технологию  и  технику  для  переработке  зерновых  и  масло-

содержаших  сельскохозяйственных  культур 02.01.10.02И //Отчет  о  НИР  РГП  НПЦ  МСХ:  Рук.темы  Оспанов 

А.Б., Джингилбаев С.С. Депонировано КазгосИНТИ, Гос.рег. №0110РК 00308. – Алматы, 2005. – 105 с. 

2. 

Разработать  технологию  и  технические  средства  для  переработки  семян  масличных  культур  на 

предприятиях малой и средней мощности (маслопресс). Государственный заказ (контракт) № 426 от 1 августа 

 

216 

 

2000 //

Отчет о НИР РГП КазНИИМЭСХ: Рук. проекта Джингилбаев С.С. Депонировано КазгосИНТИ, Гос.рег. 

№ 0100РК 00712, № 0200 РК00827. – Алматы, 2000. – 38 с. 

3. 

Адлер  Ю.П.,  Маркова  Е.В.,  Грановский  Ю.П.  Планирование  эксперимента  при  поиске  оптимальных 

условий. – М.: Наука, 1976. – 280 с. 

4. 

Мельников  С.В.,  Алешкин,  В.Р.,  Рощин,  П.М.  Планирование  эксперимента  в  исследованиях 

сельскохозяйственных процессов. – Л.: Колос, 1980. – 167 с. 

 

 

 

ӘОЖ 621.39 

 

МЕКЕМЕНІҢ КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІСІН ЖОБАЛАУ ЖӘНЕ ҚҰРУ 

 

Зәуірбеков Н.С., т.ғ.д, профессор., Айтуганова Ж.Т., аға оқытушы,  

Умаргалиева А.А., оқытушы, Ерденбеков С.Е., студент 

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ. Қазақстан Республикасы 

 

Компьютерлік  техниканы  оны  кеңседегі  шағын  локальді  желіден Internet типтес  глобальді 

желіге,  әртүрлі  ақпараттық-есептеу  желілеріне  біріктіргенде  ғана  тиімді  пайдалана  аламыз. 

Компьютерді  желіге  біріктіру  мәселесі  бірнеше  себептерге  сүйенеді,  мәселен  ақпараттық  хатты 

оперативті  жіберу  міндеттігі,  пайдаланушылар  арасындағы  ақпараттың  үлкен  көлемімен  жылдам 

алмасу мүмкіндігі, нақты уақыт режиміндегі дауыстық және бейнедыбыстарды тасуды ұйымдастыру, 

мәліметтер  базасына  оперативті  кіру,  әртүрлі  бағдарламалық  қамтамасыз  етіліп  жұмыс  жасайтын 

компьютерлер арасындағы ақпарат алмасу, т.б. 

Қазіргі заманғы компьютерлік желілердің потенциалды мүмкіндіктерін тәжірибеде пайдалану 

өте күрделі  мәселе  болып табылады. Бұл бағыт  ғылыми-техникалық қызметте жылдам дамып келе 

жатқанын  ескеріп  қойылған  мәселені  кешендік  тұрғыдан  қарастыру  оптималды  материалдық 

шығындар кезінде желінің жабдықталуын ескеру шарт.  

Корпоративті  желі – корпорация  жүйесінде  қолданылатын  әртүрлі  қосымшалар  арасындағы 

ақпаратты тасымалдауды қамтамасыз ететін жүйе.  

Мәліметтерді  тасымалдаудың  корпоративті  желісі  қалааралық  коммутирлейтін  сызықтар 

бойынша  бас  кеңсеге  ылғи  жіберілетін  ақпаратты  жинау  және  өңдеумен  қамтамасыз  ететін 

филиалдық  таралған  желісі  бар  компания  үшін  ең  қажетті  нәрсе.  Компанияның  барлық 

қызметкерлері  телефон  байланысын  компания  ішінде  өз  араларында  және  ұйымдар  өкілдерімен 

пайдаланады.  Корпоративті  желіні  іске  қосу  компаниясының  филиалдар  арасындағы  телефон 

байланысына кететін шығынды төмендетуге мүмкіндік береді.   

Корпоративтік  желі  үшін,  функционалды  кәсіпорындарды  қамтамасыз  ету  негізгі  тапсырма 

болып табылады. 

Корпоративтік  желі  қолданушысы  осы  мекеменің  жұмысшысы  бола  алады.  Желілер 

операторлар  байланысына  қарағанда  корпоративтік  желі  басқа  ұйымдарға  және  қолданушыларға 

қызмет көрсетпейді.  

Кәсіпорынның  көптігіне  байланысты  және  қиындығына  және  көптігіне  байланысты  бөлім 

желісі,  желі  кампусы  және  корпаративті  желі  болып  бөлінеді,  және  олардың  бір  бірінен 

айырмашылығы бар. 

Кәсіпорындарға желіні қолдану нені береді? 

Бұл сұрақты келесі түрде нақтылауға болады:  



 

Қандай  кезде  кәсіпорындарда  есептеу  желісі  арқылы  дербес  компьютерді  және 

көпмашиналық жүйені қолданды?  



 

Есептеу желісі қандай жаңа мүмкіншіліктер береді?  



 

Кәсіпорындарға әрқашан желі керек пе?  

Егер  компьютерлік  желімен  жұмыс  істеу  кәсіпорындардың  қаржылық  тұрғыдан  көтерілуіне, 

мысалы,  табыстың  көтерілуіне  мүмкіндік  берсе  мекеменің  желісі  қажет.  Шыныменде, 

кәсіпорындарды  компьютеризациялау  өндіріс  шығынын  азайты,  жаңа  модельдерді  шығару  уақыты 

азайды  немесе  тұтынушыға  қызмет  көрсету  уақыты  жылдамдады,  бұл  осы  кәсіпорынға  желі  керек 

болғандығын дәлелдейді. 

 

217 

 

Таратылған  жүйенің  тағы  бір  мүмкіншілігі – бұл  олардың  жоғарғы  дәрежеде 

бастартпаушылығы.  Бастартпаушылық  өзінің  функциясын  орындайды,  мысалы,  жеке  элемент  бас 

тартса, аппаратуралар және толық ақпаратқа рұқсат жоқтық.  

Территориялық  таратылған  есептеу  жүйесі  көбінесе  таратылған  кейбір  жаттығуға  сәйкес 

келеді,  технологиялақ  процестің  автоматизациясы,  банк  қызметтері  және  т.б.  Осы  жағдайлардың 

бәрінде  кейбір  территориялық  бөлімдерде  ақпарат  тұтынушысы – қызметші,  мекеме  немесе 

технология орнатушы  болады. Бұл қызметкерлер жеке мңндеттерді шешеді,  сондықтан оларға өзінің 

есептеу  қажеттілігін  ұсыну  керек,  кейбір  олармен  көрсетілген  есептер  арасында  қысқа  байланыс 

болады, олардың есептеу қызметі бір аймаққа жиналу керек. Бұндай кезде есептеу желісін қолдану 

жоғарғы шешілім болып табылады.  

Желіні  қолдану  қызметкерлер  арасында  коммуникацияны  жоғарылатуға  әкеледі.  Желі  басқа 

формадағы ақпаратты жіберуді төмендетеді, телефон және жай почта сияқты. Жаңа  технологиялар 

кең  көлемде  таратылған,  ол  желі  каналы  бойынша  құжаттарды  ғана  бермейді,  сонымен  қатар 

дауысты және видиоақпаратты алады. Корпоративтік желі құжаттар мен мультимедиялық ақпаратты 

көшіреді, мекемеде аудио және бейне конференцияны қолдана алады, осының арқасында өзінің ішкі 

телефондық желісін құрай алады.   

Желіні қолдану арқасында болатын басымшылық: 

1.

 

Интегральді басымшылық – кәсіпорын жұмысының нақтылығы.  

2.

 

Параллельді есептеу мүмкіншілігі, осының арқасында өнімділік артуы.  

3.

 

Көптеген есептердің таратылған сиаптына ұқсастығы.  

4.

 

Бірлесіп қолданатын ақпарат және құрылғы.  

5.

 

Бүкіл жүйе бойынша жұмыстарды тарату.  

6.

 

Үлкен көлемді ақпаратқа рұқсат.  

7.

 

Коммуникацияның мүмкіншілігі.  

Проблемалар:  

1.

 

Таратылу жүйесі бойынша жүйе және программалық қамтамасыз ету қиыншылықтары. 

2.

 

Құжаттарды  желі бойынша жіберудің қауіпсіздігі.  

3.

 

Қауіпсіздік жүйесі бойынша қиыншылықтар.  

Есептеу  желісімен  жұмыс  істеген  кезде  мекемелер  арасындағы  байланыстар  тарату  жүйесі 

бойынша көптеген қиыншылықтар туындайды.  

Біріншіден, программалық қамтамасызданудағы туындайтын қиыншылық операциялық жүйеде 

болады.  Таратылған  жүйемен  ортақталынған  жүйе  арасындағы  айырмашылықтар  бар.  Осылай 

желілік  операциялық  жүйе  компьютердің  локальдық  ресурстарын  басқарады.  Желілік  сөйлемдерді 

құрағанда  туындайтын  қиыншылықтар  біріктіріп  жұмыс  істеуден    болады,  әртүрлі  машиналарда 

жасалады.   

Екіншіден,  көптеген  проблемалар  тасымалдау  хабарындағы  компьютер  арасындағы  байланыс 

каналына байланысты. Бұл жердегі негізгі жұмыс – қауіпсіздік және өндіріс.  

Үшіншіден, қауіпсіздікпен байланысты. Бұл мәселені есептеу желісінде дербес компьютердің 

жұмысына қарағанда шешу өте қиын болады. Кей жағдайда қауіпсіздік өте керек кезде желіден бас 

тартқан дұрыс.  

Желімен  жұмыс  істеудің  жеңілдік  дәлелі  оның  таралуында  болады.  Бүгінгі  уақытта  дербес 

компьютері жоқ кәсіпорын табу қиын, желінің жұмыс істейтін станциялары және серверлер көптеп 

пайда  болып  жатыр,  ал  кейбір  үлкен  кәсіпорындар  жеке  ауқымды  желілер  иемденеді,  олардың 

филиалдарын қосады. 

Желі  бөлімі – бұл,  аз  көлемді  қызметкер  тобы,  мекеменің  бір  бөлігінде  жұмыс  істейтін.  Бұл 

қызметкерлер  ортақ  есепті  шешеді,  мысалы  бухалтерлік  есеп  жүргізеді  немесе  маркетингпен 

шұғылданады. Ондай бөлімдерде 100-150 қызметкерге дейін болуы мүмкін.  

Желі бөлімінің алдынғы мақсаты лазерді принтер және модем сияқты жергілікті ресурстарды 

бөлу. Негізінде желі бөлімдерінде бір немесе екі  файлдық отыз қолданушыға жетер – жетпес сервер 

болады. Желі бөлімі негізінде басқа желілік технологияда құрылады - Ethernet, Token Ring.  Бұндай 

желілерде негізінде бір, максимум екі типті операциялық жүйе қолданады. Кішігірім қолданушылар 

өзіне біррангті желі қолданады, мысалы:  Windows 98.  

Бөлімдік  деңгейде  желіні  есептік  басқару  салыстырмалы  түрде  оңай:  жаңа  қолданушыларды 

қосу,  қарапайым  қателіктерден  құтылу,  жаңа  тораптарды  инсталляция  жасау    және  программалық 

қамтамасыз  етудің  жаңа  түрлерін  орнату.  Бұндай  желіні  жұмыскер  өзінің  азын-аулақ  уақытын 

жұмсап администратордың орнына басқара алады. Көп жағдайда желілік администратордың арнаулы 

 

218 

 

дайындығы  болмайды,  бірақ  ол  бөлімнің  ішіндегі  компьютерді  жақсы  білетін  адам  болып  шыға 

келеді.  

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

1. 

А.Ш. Тұрым “Есептеу кешендері, жүйелері және тораптары”, оқулық, -   Алматы: ҚазҰТУ, 2002. 

2. 

Тұрым А.Ш. "Ақпараттану және Есептеу техникасы саласындағы аталымдардың түсіндірме сөздігі".  

Алматы  2000. 

3. 

Э. Таненбаум “Компьютерные сети” Москва Санкт-Петербург 2003 г. 

4. 

В.Г.Олифер, Н.А.Олифер.  "Компьютерные сети". Учебник. Издательский дом  "Питер" 2001 г. 

5. 

Ю.В. Новиков, Д.Т. Карпенко “Аппаратура локальных сетей, функции, выбор, разработка”, 1998. 

6. 

Қазақ-орыс термин сөздігі, “Рауан”, 1998. 

7. 

М.Гук “Аппаратные средства локальных сетей”. Москва 2000 г. 

 

 

 

ӘОЖ-556.18:658.012.011.56 

жүктеу/скачать 7,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: