Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

338 

 

1-сурет. Этанол–ацетонитрил аралас еріткішінің 50:50 қатынасында алынған ПЭГ 

(ММ=15000)– (NaBPh

4

) жҥйесінің қҧрылымдық диаграммасы. 

1 – қисық  (NaBPh

4

) рефлексі, 2 – қисық ПЭГ-тің рефлексі, 3,4,5 



 қисықтар молекулалық 

комплекстердің рефлекстері 

Суреттегі  1,2  қисықтар  тҧз  бен  полимердің  қарқындылығын  сипаттайтын  қисықтар. 

Суреттегі 3-қисық 9:1 қатынасынан басталып 8:1 ара қатынасында максимум деңгейге жетіп 

7:1  ара  қатынасында  тӛмендеп  аяқталады.  Бҧл  осы  жҥйеде  тҥзілген  молекулалық 

комплекстің  қҧрамын  айқындайды.  Сонымен  қатар  8:1  ара  қатынасында  тҥзілген 

молекулалық  комплекс  кҥй  диаграммасындағы  ликвидус  қисығының  иілу  нҥктесін,  яғни 

перитектикалық нҥктені (Р

1

) анықтап тҧр. 

Ары қарай суреттегі 4-қисық 6:1 қатынасынан басталып 3:1 ара қатынасында аяқталады. 

5:1  ара  қатынасында  максимум  деңгейге  жетіп,  3:1  қатынасында  тӛмендейді.    Бҧл  нҥкте 

екінші перитектиканы (Р

2

) сипаттайды.  

5-қисық  3:1  ара  қатынасынан  басталып  1:1  қатынасында  аяқталып  тҧр.  Қисық  2:1 

қатынаста  максимум  деңгейге  жетіп,  1:1  қатынасында  тӛмендейді.  Сонымен  қатар  2:1 

қатынасында  тҥзілген  молекулалық  комплекс  кҥй  диаграммасындағы  ликвидус  қисығының 

максимум мәнін, яғни дистектика нҥктесін (М) сипаттап тҧр. 

Жоғарыдағы  қҧрылымдық  диаграммасындағы  мәліметтерді  жҥйенің  кҥй  диаграммасы 

қосымша нақтылай тҥседі (2-сурет). Тӛмендегі суретте жҥйенің фазалық ауысу нҥктелері мен 

балқу температураларының мәндері арқылы тҧрғызылған диаграммасы берілген. Бҧл  мәндер 

арқылы  жоғарыда  1-суреттің  сипаттамасында  айтылып  ӛткен    фазалық  ауысу  нҥктелері 

болып  табылатын  перитектикалық  нҥктелер  мен  дистектика,  евтектика  нҥктелерінің 

орналасуын  кӛре  аламыз.Әрбір  нҥктеге  сәйкесінше  балқу  температурасының  тҧсында 

орналасқан. Балқу температураларының мәндерінің ӛзгерістеріне қарай әрбір фазалық ауысу 

кезеңдері суреттелген. Ликвидус және солидус қисықтары арқылы ӛзара бӛлінген бӛлшектер 

әртҥрлі фазалық  сипатқа ие және сәйкесінше сандармен белгіленген. 

339 

 

      2-сурет. Этанол-ацетонитрил аралас еріткішінің 50:50 қатынасында алынған ПЭГ 

(ММ=15000)– (NaBPh

4

) жҥйесінің кҥй диаграммасы. 

Е–евтектикалық нҥкте, Р

1

–Р

3

–перитектикалық нҥктелер, М-дистектикалық нҥкте. 

                             

        Қҧрамдары  анықталған  молекулалық  комплекстер  тӛмендегідей:  2:1  қҧрамы      d=9,6;  7;  

4,6;  14  Å;  және  5:1  қҧрамы  d=11,84;    7,7;  5,5;  3,94;  3,75;  4,6;  14  Å,  8:1    қҧрамы  11,84;  7;    

4,6;14  Å    жазықтық  аралық  қашықтықтармен  сипатталады.Тәжірибе  нәтижелерінің 

мәліметтеріне  сҥйенсек,    ПЭГ  (ММ=15000)  –  (NaBPh

4

)      жҥйесінің  1:1–  10:1  қҧрамында, 

еріткіштердің  50:50  кӛлемдік  қатынасында  ҥш  комплекс  тҥзілетінін  кӛрсетеді.  Бҧрынғы 

зерттеулерде протонды еріткіште, яғни этил спиртіндегі комплекстҥзілудегі ерекшеліктер 2-

кестеде  берген.  

2-кесте. Этил спиртіндегі полимер–тҧз арасында тҥзілген комплекстердің  

қҧрылымдық сипаты. 

№ 

Қҧрамы  

Жазықтық аралық қашықтық, d Å 

1 

2:1 

9 кристалдық 

тҥзу 

Жоғары 

қарқындылық 

Орташа 

қарқындылық 

Тӛмен 

қарқындылық 

2 

3 

4 

2 

7:1 

13кристалдық 

тҥзу 

 

4 

  

4 

 

5 

 

Деректерге сҥйенсек 2:1 және 7:1 қҧрамдарында комплекс тҥзілген. Яғни таза этанолда  

екі  молекулалық  комплекстің тҥзілгенін айқындайды. 2:1 қҧрамы 9 кристалдық тҥзулермен 

сипатталып тҧр. Оның жоғары қарқындылық кӛрсетіп тҧрғаны екеу, орташасы ҥшеу және ең 

тӛмен қарқындылықпен тӛрт сызық табылған [2,3. 

Ал  тҥзілген  комплекстердің  дистектика,  перитектика  және  эвтектика  нҥклері  3-кестеде 

келтірілген. Алынған жҥйенің фазалық сипатын беретін бҧл нҥктелер мынандай қҧрамдарға 

сәйкес  келеді:  2:1және1:2  (М)  дистектика  нҥктелері,  балқу  температуралары  472-535К,  7:1 

қҧрамы  перитектика  нҥктесі  (Р),  балқу  температурасы  410К,  ал  эвтектика  нҥктесі  25:1 

қҧрамына сәйкес келеді. Ол нҥктенің балқу температурасы 325К температураға тең. 

 

3-кесте. Этил спиртіндегі полимер-тҧз арасында тҥзілген комплекстердің 

фазалық сипаты 

№ 

Дистектика 

Перитектика 

Эвтектика 

Қҧрамы 

Т

балқу

, К 

Қҧрамы 

Т

балқу

, К 

Қҧрамы 

Т

балқу

, К 

1 

2:1 

472 

7:1 

410 

25:1 

325 

2 

1:2 

535 

 

340 

Сонымен  қатар  апротонды  еріткіш  ацетонитрилдегі  полимер-тҧз  жҥйесінің  комплекс 

тҥзуіндек  де  ӛзіне  тән  ерекшеліктер  бар.  Бҧрынғы  зерттеулер  деректеріне  сҥйенсек  таза 

ацетонитрилдегі комплекстҥзілу нәтижелері тӛмендегі мәліметтерге ие.  

Ацетонитрилде  алынған  комплекстердің  қҧрылымдық  диаграммасынан  алынған 

мәліметтерге  сҥйенсек,  ҥш  тҥрлі  қҧрамда  комплекс  тҥзілгенін  кӛре  аламыз(5:1,  7:1,  9:1). 

Олар  тӛмендегі  4-кестеде  кӛрсетілген.  Тҥзілген  комплекстер  кестеде  келтірілген  жазықтық 

аралық қашықтықтармен (d A)сипатталады.  

 

4-кесте. Ацетонитрилде тҥзілген полимер-тҧз арасындағы  

 комплекстердің қҧрылымдық сипаты. 

№ 

Қҧрамы 

 

d, Å

 

1 

5:1 

4,9 

2 

7:1 

1,94; 6,47; 6,87; 7,51; 9,49; 11,33 

3 

9:1 

3,01; 3,28; 3,71; 3,97; 4,33; 4,85; 5,63; 

8,5 

 

Балқу  температуралары  анықталған      жҥйенің  фазалық  сипаты  мынадай:  бір  эвтектика 

15:1 қҧрамында (Е), екі притектика 9:1 және 7:1 қҧрамдарында (Р

1,

  Р

2

) және 5:1 қҧрамында 

бір  дистектика  (М)  нҥктелері  табылған.  Аталған  қҧрамдардың  балқу  температуралары 

сәйкесінше  әртҥрлі  мәнге  ие  (4-кесте).  15:1  қҧрамы,  яғни  эвтектика  нҥктесінің  балқу 

температурасы 328К, перитектика нҥктелері 9:1, 7:1 қҧрамдары 410-460К температурада, ал, 

дистектика  (М)  5:1  қҧрамы  499К  температурада  балқиды.  Перитектика  және  дистектика 

нҥктелері  молекулалық  комплекстердің  тҥзілгенін  кӛрсетеді.  Дистектика  нҥктесі  тҧрақты 

комплекстің, ал перитектика нҥктелері аралық тҧрақсыз комплекстердің  тҥзілген қҧрамы.. 

5-кесте. Ацетонитрилде тҥзілген полимер-тҧзарасындағы 

 комплекстердің фазалық сипаты. 

№ 

Дистектика 

Перитектика 

Эвтектика 

қҧрамы 

Т

балқу

 

қҧрамы 

Т

б

 

қҧрамы 

Т

б

 

1 

5:1 

499 

9:1 

410,Р

1

 

15:1 

328 

2 

7:1 

460 ,Р

2

 

 

Жоғарыда  келтірілген  мәліметтерді  салыстыра  отырып,  мынандай  қорытындығы  келе 

аламыз.  Таза  еріткіштерде  эвтектика,  дистектика  нҥктелері  әртҥрлі  қҧрамда  табылған.  Тек 

7:1  қҧрамында  екі  еріткіште  де  бір  перитектика  нҥктесі  сәйкес  келеді.  Ал  осы  еріткіштер 

қоспасында  ол  нҥктелер  мҥлде  басқа  қҧрамдарға  ие.  Этанолда  екі  дистектика  нҥктесі 

табылса, ацетонитрилда біреу, екеуінің қоспасында да бір ғана дистектика нҥктесі табылды. 

Бірақ,  этил  спиртіндегі  2:1  қҧрамындағы  дистектика  нҥктесі  екі  еріткіштің  қоспасындағы 

дистектика  нҥктесінің  қҧрамына  сәйкес  келеді.  Қоспада  анықталған  екі  перитектикалық 

нҥкте  8:1  және  5:1  (Р)  қҧрамында  жатыр.  Ал  5:1  қҧрамы  таза  ацетонитрилде  алынған  

комплекстердің  дистектика  нҥктесі  (М)болып  табылады.  Ал,  эвтектикалық  нҥкте  (Е), 

ацетонитрилде  15:1,  этил  спиртінде  25:1  табылса,  олардың  аралас  еріткішінде  13:1 

қҧрамында анықталды. 

 

6-кесте. Этанол-ацетонитрил қоспасында тҥзілген полимер-тҧз арасындағы  

 комплекстердің фазалық сипаты. 

№ 

Дистектика 

Перитектика 

Эвтектика 

қҧрамы 

Т

б

 

қҧрамы 

Т

б

 

қҧрамы 

Т

б

 

1 

2:1 

473 

5:1 

410 Р

1

 

13:1 

326 

2 

8:1 

460 Р

2

 

 

341 

Ал аталған екі еріткіштің қоспасында алынған комплекстер 2:1, 5:1, 8:1 қатынастарына 

сәйкес келеді.  

  

7-кесте. Этанол-ацетонитрил қоспасында тҥзілген полимер-тҧз арасындағы  

 комплекстердің қҧрылымдық сипаты. 

№ 

Қҧрамы 

 

d A

0 

1 

2:1 

4,6; 6,5; 9,5; 3,3 

2 

5:1 

4; 6; 6,5; 8; 9,5; 11,3; 12; 3,3 

3 

8:1 

4; 6,5; 9,5; 3,3 

 

Жалпы қарқындық сызықтарының саны 15. 2:1 қатынасында тӛрт сызық, 5:1 қатынасына 

сегіз сызық, 8:1 қатынасында жақықтық аралық қашықтықтың тӛрт cызығы табылғанын кӛре 

аламыз(7-кесте).  

Қорыта  келгенде,  зерттеу  нәтижелері  жоғарыда  айтылған  жеке  еріткіштер  мен  сол 

еріткіштердің  қоспасындағы    комплекс  тҥзілуде  айтарлықтай  айырмашылық  бар  деп 

тҧжырымдауға болатынын кӛрсетеді. 

 

Қолданған әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

Johansson  A.,  Lauenstein  A.,  Tegenfeldt  J.  The  research  conductivity  of  solid  polymer 

electrolyte // J. Phys. Chem. 1995. V. 99.№ 16. P. 6163



6166. 

2.

 

Торебеков  О.Т.,  Жұмаділов  Т.Қ.,  Бектұров  Е.Ә.  Полиэтиленгликоль  мен    натрий 

тӛртфенилбораты  жҥйелерінің  фазалық  және  қҧрылымтҥзілуіне  апротонды  еріткіш 

ацетонитрилдің әсері // Вестник КазНУ, сер. хим., 2006г. №2(42) с.49 – 52 

Торебеков  О.Т.,  Джумадилов  Т.К.,  Бектуров  Е.А.  Исследование  молекулярных 

комплексов  системы  полиэтиленгликоль  (ММ  =15000) 



  тетрафенилборат  натрия, 

полученных в ряде апротонных растворителей. //  Журн. прикл. химии. 2008. Т. 81.  С.869-

871. 

 

 

ӘОЖ 547.413. 57. 

ҚҦРАМЫНДА ЕКІ – ЖӘНЕ ҤШХЛОРАЛЛИЛ  ТОБЫ БАР ЖАЙ ЖӘНЕ КҤРДЕЛІ 

ЭФИРЛЕРДІҢ СИНТЕЗІ 

Нысанова Г.А., 

m.i.g.a@mail.ru

  

Х. Досмҧхамедов атындағы Атырау мемлекеттік  университеті, Атырау 

Ғылыми жетекші - Ж. Б. Дандыбаев. 

 

Табиғи газды жоғары температурада хлорлау нәтижесінде алынған тетрахлорэтиленнің  

[ 1 ]  негізінде синтезделген ҥшхлораллил спирті және оның туындылары инсектицид және 

фунгицид ретінде қолданылады [ 2,3 ]. 

        Осы  синтезделген  хлораллил  спирттерінің  жай    және  кҥрделі  эфирлерінің  алыну 

схемасы: 

 

 

Мҧндағы:R ==ССI

2 

= СН – СН

2

−   немесе ССI

2 

= ССI – СН

2

– 

342 

 

Бҧл  алынған  алғашқы  эфирлер  жанбайтын  физиологиялық  белсенді  заттар  ретінде 

пайдаланылады. 

Диекіхлораллил эфирі 

Н

2

SO

4

 

ССI

2 

= СН СН

2

ОН                 ССI

2 

= СН СН

2

 – О – СН

2

СН = ССI

2 

Клайзен колбаға 38,1 г ( 0,3 М) дихлораллил спирт және 0,2 мл конц. Н

2

SO

4

 қҧяды, май 

банясын 100 – 110 °С қыздырады, сосын тӛменгі вакуумда реакциядан бӛлінген суды  2 сағат 

айдайды.  Реакционды  массаны  150  мл  хлороформға  ерітеді,  содан  соң  су  және  сода 

ерітіндісімен жуады да СаСI

2

 ҥстінде кептіріледі. Хлороформды айдап, вакумда 73 °С ( 3 мм) 

айдалынып 8,6 г ( 0,036 М ), 

 1.5025 диекіхлораллил эфирі алынады. Шығымы 24%. 

C

6

H

6

OCI

4 

Есептелгені, % : CI 60,13. 

 Табылғаны, % : CI 59,95; 60,00. 

ИҚ – спектрі: С = C  1645 см

-1

. 

                        С = О 1745 см

-1

. 

 

С – О – С  1070; 1150; 1200 см

-1

. 

Диҥшхлораллил эфирі 

 

Н

2

SO

4

 

ССI

2 

= ССI СН

2

ОН                ССI

2 

=ССIСН

2 

– О – СН

2

ССI= ССI

2 

Клайзен  колбаға24,15  г  (  0,15  М  )  ҥшхлораллил  спирті  және  0,1мл  конц.Н

2

SO

4

қҧяды, 

май банясын 100 – 110 °С қыздырады, сосын тӛменгі вакуумда реакциядан бӛлінген суды  2 

сағат  айдайды.  Реакционды  массаны  100  мл  хлороформға  ерітеді,  содан  соң  су  және  сода 

ерітіндісімен жуады да СаСI

2

 ҥстінде кептіріледі. Хлороформды айдап, вакумда 127– 128 °С 

( 3 мм),  айдалынып 10,2 г  ( 0,336 М ), 

 1,5380диҥшхлораллил эфирі алынады. Шығымы 

44,7%. 

C

6

H

4

OCI

6 

Есептелгені, % : CI 69,80. 

Табылғаны, % : CI 69,70; 69,75. 

Бензоин  қышқылының дихлораллил эфирі 

 

СООН                                  Н

2

SO

4

          СООСН

2

СН = ССІ

2

 

         + ССI

2 

= СНСН

2

ОН 

 

Салқындатқыш,  араластырғыш  және  тамшылатқыш  қҧйғы  орнатылған  ҥшмойынды 

колбаға 15,24 г ( 0,1 М) екіхлораллил спиртін, 12,2 г ( 0,1 М) бензоин қышқылын және 0,5 мл 

конц.Н

2

SO

4

қҧйып,  110  –  115  °С  температурада  4  сағат  қыздырады.  Реакциядан  соң 

реакциондық    массаны  су  және  сода  ерітіндісімен  экстрациялайды,  бӛлінген  ӛнімді  СаСІ

2

 

ҥстінде  кептіреді.  Хлороформды  айдап,  вакуумда  132  –  133  °С  (  5  мм  )  айдалынып  4,5  ( 

0,0195 М),

 1,5242 бензоин қышқылының дихлораллил эфирі алынады.Шығымы 19,5 % . 

C

10

H

8

OCI

2 

Есептелгені, % : CI 30,70. 

Табылғаны, % : CI 30,55; 30,67. 

ИҚ – спектрі: бензол сақинасындағы СН 715; 1600 см

-1

. 

 С = О 1730 см

-1

. 

 ароматты және винил топтары 1270; 1020; 1075. 

Бензион қышқылының ҥшхлораллил эфирі 

 

343 

СООН 

Н

2

SO

4

       СООСН

2

ССІ =ССI

2

 

  + ССI

2 

= ССІСН

2

ОН 

 

Салқындатқыш, араластырғыш және тамшылатқыш қҧйғы  орнатылған ҥшмойынды колбаға 

64,4 г ( 0,4 М) ҥшхлораллил спиртін, 24,2 г ( 0,2 М) бензоин қышқылын және 4,5 мл Н

2

SO

4

 

қҧйып,  110  –  120  °С  температурада  4  сағат  қыздырады.Реакциядан  соң  реакциондық  

массаны  су  және  сода  ерітіндісімен  жуады,  органикалық  затты  хлороформмен 

экстрациялайды, бӛлінген ӛнімді СаСІ

2

 ҥстінде кептіреді.Хлороформды айдап, вакуумда 137 

°С  (  2  мм  )  айдалынып,    39,3г    (  0,148  М),

  1,5563  бензоин  қышқылының  ҥшхлораллил 

эфирі алынады.Шығымы  74 % 

С

10

Н

7

О

2

СІ

3 

Есептелгені, % : CI 40,07. 

Табылғаны, % : CI 40,04; 39,97. 

ИҚ – спектрі: бензол сақинасындағы СН 715; 1605 см

-1

. 

  С = О 1730 см

-1

. 

    ароматты және винил топтары 1020; 1075; 1250. 

 

Қолданған әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

Патент  РК  10784.  Никишин    Г.  И.,  Дюсенов  М.И.,  Дандыбаев  Ж.Б.Способ  получения 

перхлорэтилена. 

2.

 

Дюсенов  М.И.,  Дандыбаев  Ж.Б.  Физиологические  активные  вещества  на  основе 

хлоруглеродов // Третье средней Азии и Казахстана по химическим реактивам. – г. Ташкент. 

– 1990. – с.91. 

3.

 

Дҥйсенов  М.И.,  Дәндібаев  Ж.Б.  Тетрахлорэтилен  негізінде  алатын  физиологиялық 

белсенді  заттар//  Қазақ  ССР  Ғылым  академиясының  I  –  ші  ғылыми  –  практикалық 

конференциясында жасаған баяндамаларының тезистері. – Алматы.қ.  – 1990. – 192 б. 

 

 

УДК 613.26/28 

URTICA DIOICA L- ДІҢ ЖЕР ҤСТІ БӚЛІГІНІҢ ҚҦРАМЫНДАҒЫ МАКРО--МИКРО 

ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ МӚЛШЕРІН АНЫҚТАУ 

 

Ӛмірбаева Н.Н., nurzhaina.93@mail.ru 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті, Алматы  

Ғылыми жетекшілер - Г.Е. Азимбаева, К.С. Смаилова  

 

Зерттеудің ӛзектілігі:Қай қоғамның да, қай мемлекеттің де басты байлығы – адам капиталы 

екені  сӛзсіз.  Сондықтан  да  адамдардың  денсаулығы  алдыңғы  кезекке  қойылады.  Қазақстан 

Республикасының  Президенті,  Ҧлт  кӛшбасшысы  Нҧрсҧлтан  Назарбаев  «Әлеуметтік-

экономикалық  жаңғырту  –  Қазақстан  дамуының  басты  бағыты»  атты  Қазақстан  халқына 

биылғы  арнаған  Жолдауында  «Медициналық  қызметтің  қол-жетімділігі  мен  сапасын 

арттыру, салауатты ӛмір салтын алға бастыру, адами әлеуеттің деңгейін арттырудың келесі 

бір маңызды бағыты болып табылады» деп айрықша атап ӛтті. Әрине, «ауырып ем іздегенше, 

ауырмаудың  жолын  іздегенге»  не  жетсін.  Алайда,  ӛмір  болған  соң  ауру-сырқау  болмай  

тҧрмайтыны баршаға аян.  Ал ауру сырқаудың емі дәрі-дәрмектің  сапасына, мол қорына, қол 

жетімділігіне тікелей  тәуелді. Осы мақсатта елімізде қҧрамы  толықтай зерттелмеген, халық 

медицинасында  кеңінен  қолданылатын  Urtica  dioіca  Lӛсімдігінің      қҧрамын  зерттеп, 

болашақта қолжетімді дәрі-дәрмек ӛндіріп, сырқаттардың сауығуына себепкер, отандық дәрі-

дәрмекпен қамтамасыз ету ӛзекті мәселенің бірі болып отыр. 

344 

        Кӛп  жылдық  шӛптесін  ӛсімдіктер  тобына  жататын,  екі  ҥйлі  тарамданған  тамырсабағы 

барUrtica (қалақай) ӛсімдігінің 45 ӛкілі, оның ішінде  850 тҥрі бар, Қазақстанда  кең тараған 

екі    тҥрі  бар.  Олар  :  Urtica  urens  (қосҥйлі  қалақай  ),  Urtica  dioica  (шағатын  қалақай).  Бҧл 

ӛсімдік жабайы тҥрде , кӛлеңкелі, ылғалды жерлерде, орманда, бақта, жол бойында ӛседі [1]. 

Халық  медицинасында  «крапива  двудомный»  деген  атауымен 

‒   ішкі  эпилепсияда,  бауыр 

ауруларында  [2],  бҥйректе  тас  жиналғанда,  қанның  қҧрамындағы  гемоглобин  мен  қанның 

қызыл  тҥйіршіктерін  реттейді,  жапырағының  сҧйық  сығыны  «Аллахол»  деген  препараттың 

қҧрамына кіреді және сонымен қатар ревматизм ауруына Urticia dioica –дан жасалған ӛсімдік 

бумаларын  моншада пайдаланылады [3,4].  Оның дәрілік қҧндылығы туралы мәліметтер әлі 

толық  зерттелмеген.  Жер  шарында  кеңінен  таралған    Urtica  dioica  L.  шикізаты  халық 

медицинасында  әртҥрлі    ауруларды  емдеуде  қолданылғандықтан  оның  химиялық  қҧрамын 

зерттеуге негіз болды [5,6] 

Зерттеудің  мақсаты:Urtica  dioіca  L  қҧрамындағы  макро-микро  элементтердің  мӛлшерін 

анықтау  

Зерттеудің нысаны:  Алматы қаласы,  Медеу ауданының 2011 -2012 жылдың сәуір- мамыр,  

қыркҥйек-қазан  айларында  жинап  алынған  Urtica  dioіca  L    жер  ҥсті  бӛлігі  (жапырағы, 

сабағы). 

  1-кесте. Urtica dioіca L. жер ҥсті бӛлігінің физика-химиялық қҧрамы 

Шикізат  

 

кӛктемгі 

 

кҥзгі 

Сабағы 

жапырағы 

Сабағы 

жапырағы 

ылғалдылығы % 

46,0 

60,0 

49,0 

65,0 

кҥлділігі % 

1,16 

8,38 

1,28 

8,00 

экстрактивтілігі% 

суда 

34,4 

35,2 

35,0 

34,5 

спиртте 

40,8 

39,1 

40,8 

40,0 

 

рН 

суда 

5,80 

5,81 

5,80 

5,82 

сп

ирт

  40% 

6,08 

6,07 

6,08 

6,06 

70% 

6,47 

6,51 

6,49 

6,54 

90% 

5,65 

6,66 

5,80 

6,36 

 

          Urtica dioіca L. ӛсімдігінің ылғалдылығы мен кҥлділігі гравиметриялық әдіспен , рН-ы 

суда және спиртте жҥргізіліп,  Аквилон – 410 рН -метрінде анықталды [7]. Анықтау 

нәтижесінде  Urtica dioіca L –дің экстрактивтілігі суда сабағына қарағанда жапырғында 

жоғары, ал спирттегі экстрактивтілігі керісінше жапырағына қарағанда сабағындағы мӛлшері 

жоғары. Судағы рН-ы әлсіз қышқылдық ортаны кӛрсетсе, ал спиртті ерітінділерінің рН-ы  

бейтарап ортаға жақын.  

 

жүктеу/скачать 15,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: