Сборник международной конференции «модернизация сознания: характер передачи образа «Әлем»
жүктеу/скачать 2,86 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- A. Оңай танылмайтын дыбыстық эквиваленттер a. Сөз басы дауыссыздары: д, г, м, н, с, ш, Ø (жеті сәйкестік, жалпы 82
- Шумерше = Tүркі тiлi (жалпы 52 жұп) agar ‘lead (metal)’ =
| д- (д-/т-)
= Түркі тілі й-, Ø- (сөз басында түседі) (жалпы 16 жұп) dar ‘ spalten’ = йaр ‘жару’ dib ‘ Band’ = йип ‘жіп’ tab ‘verschlissen’ = йaп ‘жабу’ tir ‘country’ = йир ‘жер’ tu ‘waschen’ = йу- ‘жуу’ Шумерше ш- = Tүркі тiлi ч- (жалпы 8 жұп) sag ‘ small child’ = чaғa ‘шақалақ, жаңа туған’ sag ‘ schlagen’ = чaқ- ‘шағу’ şab ‘durschschneiden’ = чaп- ‘шабу, соғу’ zibin ‘İnsekt’ = чибин ‘шыбын’ Ол шумер тіліндегі кірме сөздер туралы ең берік және дәйекті тұжырымды алға тартқан Туна тұрақты дыбыстық эквиваленттерді өз зерттеулерінде төмендегідей тақырыпшаларға бөліп берді: A. Оңай танылмайтын дыбыстық эквиваленттер a. Сөз басы дауыссыздары: д, г, м, н, с, ш, Ø (жеті сәйкестік, жалпы 82 жұп) 5 Osman Nedim Tuna, Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi , Ankara 1990, 6-8 6 Osman Nedim Tuna, Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi , Ankara 1990, 5-6 «САНАДАҒЫ ЖАҢҒЫРУ: «ӘЛЕМ» БЕЙНЕСІНІҢ РУХАНИ МҰРАЛАРДА БЕРІЛУ СИПАТЫ» АТТЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КОНФЕРЕНЦИЯ 6 b. Бірінші дауысты дыбыстан кейінгі дауыссыз дыбыстар: д, м, р, ш (бес сәйкестік, жалпы 43 жұп) c. Сөз аяғындағы: ae, г, м, вр/з (төрт теңдік, жалпы 23 жұп) B. Бірден көрінетін эквиваленттер (барлығы 52 жұп) Бұл топта бір қарағанда байланысы бірден көрінетін сөздердің жұптары келтірілген. Бір- неше мысал: Шумерше = Tүркі тiлi (жалпы 52 жұп) agar ‘lead (metal)’ = aғыр ‘aуыр’ bulug ‘Grenze, Grenzegebiet’ = булуң ‘бұрыш’ di ‘to speak’ = ти – ‘деу’ dingir ‘Gott; god’ = тeңри ‘тәңір’ kabkagag ‘mayiler koymağa = қaпкaжaқ ‘ыдыс’ tuku ‘weben, Kleid’ = тоқу – ‘тоқу’ udi ‘sleep’ = уды – ‘ұйықтау’ «Салыстыруларда неге протоалтайша емес, көне түркі сөздері қолданылған», «Түркі тілінен шыққаны анық бұл сөздердің, олардың қай дәуірге қатыстылығы» сияқты сұрақтар кітаптың «Әдіс және Пікір» бөлімінде де айрықша ашылған. Осман Недим Тунаның тұрақты дыбыстық эквиваленттермен дәлелдеген нәрсесі шумер тілінде кірме сөздер түрінде берілген бұл 165 сөздің түркі тілінен алынғандығы. Бұл факт бізді келесі маңызды тұжырымдарға жетелейді: 1. Шумер тіліндегі кіоме сөздер түркі тілінен алынған. 2. Ландсбергердің «Шумерлердің солтүстігінде, таулы аймақтарда өмір сүрген және Шумер тіліне сөздер берген протоевфрат және прото-тигрис деп тұжырымдал тіл расында түркі тілі еді. Бүгінгі таңда адамзат тарихындағы ең ескі жазбалар -шумер мәтіндері. Шумерлердің және олардың тілінің шығу тегі, олардың тірі немесе тарихи ұлттармен туыстық байланысы әлі анықталған жоқ. Алайда, шумер жазбаларынжа, әлемдегі ең көне жазбаша мәтіндерге кірген сөздер деп аталған және түркі тіліне жататындығы дәлелденген бұл 165 сөз де біздің тіліміздің ең алғашқы анықталған формаларын білдіреді. Осылайша, қазіргі уақытта әлемде сөйлесетін тілдердің ішінде өз сөздерін білетін ең ескі жазбаларда табылатын тіл – ол шүбәсіз түркі тілі. Шашаев Ә.К., ЖҒҚ, тарих ғылымдарының кандидаты, Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты, Алматы, Қазақстан жүктеу/скачать 2,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|