Сборник статей (часть 1) общественные и гуманитарные науки алматы 2011 ббк

196
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың
Филология факультетінің оқытушысы
Жапарова А.Ж.
репетиторларҒа арналҒан ҚазІргІ аҒылШын тІлІн 
ҮйретудІҢ тиІмдІ Жолдары
Қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – қарым-қатынас тілі, ал ағылшын тілі – әлемдік 
тіл. Атам қазақ айтпақшы, «Заманына қарай адамы». Қазіргі заманның талабы бойынша, әр аза-
мат ағылшын тілін білуі тиіс, оны жетік меңгермесе де, тілді игеруге барынша талпынуы ке-
рек. Өйткені тіл білген адам, өзін кез-келген ортада еркін сезіне алады, әсіресе, ағылшын тілі 
көптеген мүмкіндіктерге есік ашады. Ағылшын тілі – халықаралық тіл, әлемдік тіл. Әлемдегі ең 
көп тараған, әрі Қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең жиі пайдаланатын тіл. Ағылшын 
тілі  Ұлыбритания,  Америка  Құрама  Штаттары,  Жаңа  Зеландия,  Аустралия  және  басқа  мем-
лекеттерде ана тілі болып саналады. Одан басқа көптеген көптеген елдерде ресми тілі болып 
есептеледі. Ағылшын тілі – БҰҰ-ның алты тілінің бірі болып есептеледі [1].
Көптеген адамдар ағылшын тілін оқуға құштар, кейбіреулері тілдік мектептерге қатысса, 
ал енді екінші біреулері жеке мұғалімдерден (tutor, crammer) сабақ алуда. Ал тағы бірі өз бетімен 
дайындалып,  білім  өрісін  кеңейтуде.  Сырт  көзге  оңай  көрінгенмен,  шет  тілін  меңгеріп,  оны 
жоғары деңгейде игеру – табандылық, еңбеккорлық пен шыдамдылықты талап етеді. Сондықтан 
болар, жоғарғы мектеп оқушыларының тілге деген құштарлықтары айтарлықтай төмен. Себебі, 
меңгеруі  уақыт  пен  қыруар  күшті  қажет  ететін  пәнді  әр  оқушы  жақсы  көре  бермес.  Кейбір 
ұстаздар мен ата-аналардың пікіріне сүйенсек, оқушылардың тілге деген ынтасының бәсеңдігі – 
«Happy English», Старкова және сол сияқты кітап пен оқулықтардың осалдығында. Менің ойым-
ша, міннің барлығын аталмыш дүниелерге арта салмай, басқа, өзге де білім көздерін іздестіруге 
ұмтылған  жөн.  Өз  мамандығына  ерекше  құштар  жан,  қай  кезде  болмасын  амал-тәсілдер, 
мәселеден шығудың жолдарын тауып алады. Мәселе тек оқулықтарда ғана емес, сонымен бірге, 
оқу әдісінде де болмақ. Тәжірибелі ұстаз және білікті репетитор ретінде сіз өзіңізге бұрын-соңды 
мына сұрақтарды қойып көрдіңіз бе?
Неліктен оқушылардың көбісінің дерлік тілге деген құштарлығы күрт төмендеп кеткен? 
Неден оларға пән қызық емес? Не үшін өзге сабақтарға қарағанда, дәл осы ағылшын тілі оларға 
ең күрделі пәндердің бірі болып көрінеді? Неліктен сөздерді жаттауда, ауызекі сөйлеуде, сөзді 
нақышына келтіріп айтуда оқушылар қиыншылықтарға кезігеді? Бұл сұрақ, сауалдардың толық 
тізімі емес. Оқу барысында, оқушыларға стимул және мотивация жетіспейді. Студенттер мен 
тілді үйренушілер үшін бұл екеуінің алып-қосар үлесі орасан зор. Стимул мен мотивация – шет 
тілін оқытудағы басты және негізгі шарттардың бірі. Балаларды да, ересектерді де оқыту кезінде 
осыларды ұстанған жөн. Бірақ, өкінішке орай, біз осы екі фактіні жадымыздан шығарып, кітапты 
не болмаса оқушының қабілетін кіналауға дайын тұрамыз. Бұл тығырықтан шығудың жолы не? 
Көбісі ойланбастан, шет елге бару қажет деп жауап береді.Сөзсіз, бұл – ең тиімді тәсіл. Алай-
да, мәселе шешімі қаржыға тірелсе ше? Сондықтан да көздеген мақсатымызға жету кезеңдерін 
анықтап алғанымыз абзал: 
1.  Оқушының  мақсатын  айқындау.  Тілді  қандай  мақсатта  үйренгісі  келетінін  міндетті 
түрде  біліп  алыңыз.  Дәл  осы  бірінші  қадамнан  оқудың  нәтижелі  болуы  тікелей  байланысты. 
Оқушының мақсат-армандарын негізгі қару деп ұғынып, соларды барынша ұстанған жөн, сту-
дентке үлкен мотивация керек, яғни өз күшіне деген сенімділікті мүмкіндігінше арттыру қажет. 
Бұған, әсіресе, оқуға қабілеті нашарлау оқушылар зәру.
 2. Әр адамға өзіндік оқу тәсілін, әдіс пен оқу құралдарын таңдап алу. Кейбір репетиторлар 
сабақты мына принцип бойынша жүргізеді: бір оқулық – бір әдіс. Нәтижесінде, сабақ қызықсыз 
және бірыңғай өтеді, ал бұл өз кезегінде, босқа өткізілген уақыт деген сөз.
Қазіргі таңда дүкен сөрелеріндегі кітап пен оқулықтар өзінің түрлілігі мен әрқилығымен 

197
таңқалдырады.Дұрыс  кітап  таңдау  –  өте  маңызды.  Сонымен  қай  оқулықты  қолданған  жөн? 
Cambridge  University  Press  баспасынан  шыққан  English  Vocabulary  In  Use  pre-intermediate  & 
intermediate – бетке ұстар оқулықтардың бірі. Macmillan дайындаған New Inside Out кітаптары 
да үздік оқулықтар қатарына жатады. New Cutting Edge, New English File, New Headway, Total 
English кітаптары да – тиімді оқулықтар болып табылады. Бұл кітаптарды өз бетімен дайын-
далып  жүрген  кез-келген  үйренуші  де,  оқушылар  мен  студенттерді  оқытып  жүрген  ұстаздар 
да  әбден  қолдана  алады.  Тиімді  иллюстрациялармен  көркемделген,  теория  мен  практикалық 
жаттығуларды  қамтитын  аталмыш  оқулық  сабақты  қызықты  және  сапалы  өтуіне  септігін 
тигізеді. Кітаптың басты артықшылығы – сөздер оңай және тез жатталады, бұған қоса, сөздер 
мен сөз тіркестері күнделікті өмірде қалай қолданылса, кітапта да дәл сол қалпында келтіріледі. 
Бұл әдістің (brain storm) тиімділігіне күн сайын көзім жетуде. Өзге оқу құралдарында сөздер, 
тіркестердің  қолданылу  аясы  тек  сөйлем  түрінде  ғана  қалып  қояды.  Оқушы  сөзді  сыныптан 
тыс  емес,  дәл  оқу  барысында  жаттағаны  жөн.  Headway,  English  Grammar  in  Use  (R.Murphy) 
және басқа да оқулықтар – ағылшын тілін оқытудың классикалық үлгісіне айналғалы қашан. 
Олардың тиімділігі әркімге аян. Бірақ қолда бар кітаптармен шектелу – тіл деңгейін арттыруға 
еш  көмектеспейді.  Студенттеріңіздің  деңгейін  белгілеуде  Нельсонның  English  Language Tests 
кітабының тигізер пайдасы көп. Бұл құрал көмегімен бастапқы, орта, жоғарғы деңгейлерді оп-
оңай  анықтап  аласыз.  Әсіресе,  өткен  материалды  қайталау  мақсатында,  бұл  дүниенің  берері 
ұшан-теңіз. Өз басым, ылғи да осы кітапқа жүгінемін. Әр сабағыңыз пайдалы, мәнді және са-
палы өтуі үшін, өзіңіздің жеке оқу әдістемеңіздің болғаны жөн. Мысалы, мынадай: 1. Сабақ 
жоспарын алдын-ала даярлау. 2. Таңдалып алынған тақырып бойынша (мысалы, New Headway, 
New  Cutting  Edge,  New  English  File-дан)  аудиоматериал  дайындау,  мысалы  бұл  материалдар-
ды мына сайттан алуға болады: http://www.esl-lab.com/index.htm.. 3. Жаңа сөздерді қағаз бетіне 
түсіруге асықпаған жөн. Жаңа сөздерді қатыстырып, диалог құрап, олардың студент жадында 
барынша сақталуына әрекеттену керек. Одан кейін оқушының өзі-ақ сөздікке қарамай, әлгі сөзді 
қойын дәптеріне қондырады. 4. Грамматиканы түсіндірген соң, жаңа сабаққа қатысты, дұрыс 
және қатесі бар сөйлемдерді тақтаға жазу маңызды, үйренуші қателерін өзі табады және бұл өз 
кезегінде оның ережені дұрыс, әрі тиімді қолдануын қамтамасыз етеді. 
Тағы бірер кеңес: 1. Кітап, оқулық, түрлі құралдардан бөлек, ғаламтор қорларынан да түрлі 
ақпарат алуға болады.Мәселен, мен үнемі қолданатын мына сайт сабаққа өте пайдалы: www.
eslcafe.com/ideas/index.html.  2.  Шет  тілін  оқытудың  түрлі  бағдарламаларын  қолдана  аласыз, 
әсіресе, американдық бағдарламалардан үйренеріміз мол. 
Қазіргі таңда әрқилы курстар бар, бұлардың негізінде әртүрлі оқу әдістемесі жатыр. Фунда-
менталды әдістеме – дәстүрлі әдістемелердің бірі. Бұл әртүрлі жас аралығындағы үйренушілерге, 
әсіресе, жаңадан талпынып жүрген студенттерге бағытталған курс. Фонетика, сөздің дұрыс ды-
бысталуы мен грамматикаға аса назар аударылады. Лингвоәлеуметтікмәдени әдістеме – етегін 
кеңге жайған әдістемелердің бірі. Бұл тілдік ортада болып, үйреніп жүрген тілдің өзі ғана емес, 
сонымен қатар, ұлт тарихын, оның әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін де білу деген сөз. Халықтың 
тұрмыс-тіршілігімен етене жақын танысу дегенді көздемек. Коммуникативті әдістеме – сөйлеу 
кезінде  «қорқу  сезімінен»,  яғни  «тілдік  бөгеттен»  құтылуға  бағытталған.  Оқушының  сөйлеу 
мәнеріне,  шет  тілінде  ақпарат  қабылдауына  ерекше  көңіл  бөлінеді.  Интенсивті  әдістеме  – 
ағылшын  тілін  қысқа  уақытта  меңгеріп  шығуға  бағытталған  курс,  бұл  мерзімде  студент  шет 
тілінде  өз  ойын  білдіруді  және  әңгімелесушінің  сөзін  оңай  түсіне  алу  қабілетіне  ие  болады. 
Эмоциональды-мағыналы  әдістеме  –  топтағы  қарым-қатынас  принципін  ұстанатын  әдістеме. 
Оқушылар өздеріне ағылшын есімдерін, биографияларын, кәсібі мен қызмет орындарын ойлап 
табады. Сабақ барысында кәдімгі театрлық қойылымдар ойналады. Студенттің сөйлеу мәнері 
мен грамматикаға көңіл бөлінеді. Шет тілін оқыту кезінде мына бір сұрақ өздігімен туындайды: 
тілді жеке түрде, не болмаса топта үйренген дұрыс па, қайсысы тиімдірек? Өзге тілде сөйлеп 
үйрену үшін топтық сабақтар аса тиімді, ал грамматиканы жетілдіру үшін – жеке сабақтардың 
маңызы көбірек. 

198
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі заман – нағыз полиглоттар заманы. Ағылшын тілі күн са-
нап, өркендеп, дамып келеді, сондықтан болар, қатарыннан, заман ағымынан қалмас үшін – тіл 
білген жөн. Тілді жоғарғы деңгейде меңгеру үшін – тиянақты, жүйелі түрде еңбектену шарт. 
Күніне жарты сағат дайындалғаныңыз – айына 1 рет, бірақ 7-8 сағат дайындалғаннан анағұрлым 
мәндірек  болмақ.  Ағылшын  тілі  оқу  құралынан  бөлек,  білім  өрісіңізді  кеңейтетін  ағылшын 
тілінде кітап оқыңыз, өлеңдер тыңдаңыз, алғашында субтиторлармен болса да, ағылшын тілінде 
кино көруге машықтаңыңыз. Радио мен теледидардан естіп-көрген ағылшын тілді жарнамаларға 
көңіл бөліңіз, өздігінен сол ағылшын тілді сөздерді аударып, сөздік қорыңызды байытуға әрекет 
етіңіз.  CNN,  BBC  сияқты  шет  тілді  каналдарды  тамашалауды  дағдыңызға  айналдырыңыз. 
Күнінен кем дегенде 10-15 жаңа сөз бен сөз тіркестерін жаттауға тырысыңыз, алғашында қиын 
болып көрінгенмен, кейіннен үйреніп аласыз. Қойын кітапшасыңызды үнемі алып жүріңіз, жаңа 
сөздерді жазып, әрі жаттауға септігін тигізетін бұл кішкене құралдың көмегі шексіз. Қазіргі таңда 
ғаламтордан алатын мүмкіндіктеріміздің барлығын айтып жеткізу мүмкін емес. www.interpals.
net, www.sharedtalk.com, www.englishbaby.com тәрізді сайттардан өзіңізге хат алмасу арқылы дос 
(pen-friend) тауып алып, онымен шет тілінде сұхбаттасқаңыңыз да, сіздің тіл деңгейіңіздің аз да 
болса өркендеуіне жәрдемші болады. 
Шет тілін оқытудың тағы бір үздік әдісі – 20 ғасырдың 70 жылдары пайда болды. Оның 
аты – “Audio-lingual method” (аудиолингвистикалық әдіс). Бастапқы кезеңде студент ұстаздың 
соңынан  немесе  кассетадан  естігенін  бірнеше  рет  қайталайды.  Тек  екінші  кезеңнен  бастап, 
оқушыға өз тарапынан 1-2 фраза қосуға рұқсат етіледі. 70 жылдардың аяғы коммуникативті, яғни 
сөйлеу әдісінің пайда болуымен ерекшеленеді. Әдістің негізгі мақсаты – үйренушіні шет тілін 
түсініп, сол тілде өз ойын еркін жеткізуге арналған. Мысалы, студент мұғалімнің “Бұл не?” деген 
сұрағына орынды жауап бере алуы тиіс. Бастысы, сіз өз ісіңіз бен қызметіңізді, яғни ағылшын 
тіліне  деген  шынайы  сүйіспеншілігіңіз  бен  ықылас-ілтипатыңызды  өз  оқушыңызға  барынша 
дарыта білуіңіз керек. Себебі, оқып жүрген пәнін жақсы көрген азамат, оны еш қиындықсыз 
меңгеріп алады. Адам талабы мен ынтасынан басқа, оның тілге деген қызығушылығы маңызды 
роль атқарады. 
Шет тілдерін заманауи әдіс-тәсілдермен үйрету – бұл оқушыны қысқа мерзімде тілді игеріп 
шығуға бағытталған әдістер. Бірақ кез-келген пән тәрізді, математика не болмаса шет тілін 1-2 
айда меңгеру мүмкін емес екенін өздеріңіз сезіп отырған боларсыздар. Соған қарамастан, қазіргі 
таңда шет тілін оқытудың таңғажайып әдістері берілген, мысалы, ұйықтап жатып, тілге үйрену 
әдісі.  Адам  ұйқы  кезінде,  естіп  жатқан  ақпаратты  жаттауқа  қабілетті  екендігі  ғылыми  түрде 
дәлелденген факт. Бірақ айта кететін бір жайт – адам тек ұйқының белгілі бір фазасында ғана 
ақпаратты қабылдауға икемді, әйтпесе, әдістің еш пайдасыз болуы ғажап емес. Түстің қай фаза-
да өтіп жатқанын тек арнайы аппарат пен құрал-жабдықтар көмегімен асыруға болады. Тағы бір 
шұғыл әдістердің бірі – 25-ші кадр әдісі. 
Менің ойымша, студент не оқушыны оқыту барысында, оның қабілеттері мен ерекшеліктеріне 
көңіл бөлген жөн. Нақтырар айтар болсақ, әр адам ақпаратты түрліше қабылдайды, біреулері ви-
зуалды түрде, екіншілері – есту арқылы қоршаған ортадан мәлімет алады. Енді біреулері тілді 
қозғалыс барысында барынша жақсы қабылдайды. Тағы бір топ – ақпарат пен хабар, мәліметтерді 
сурет, жарқын бейне түрінде жақсы еске сақтайды, дәл осы топқа арналған әдіс бар – бұл ойын 
әдісі. Ойын әдісінде жаңа материалды түсіндіру кезінде жадының барлық түрін пайдаланылады. 
Оқу барысында адам эмоциясының да пайдасы мол. Ойын кезінде шет тіліндегі сұхбат – бұл 
бір мезеттегі қозғалыс, есту және эмоционалды жадыларының жұмыс істеуіне әсер етеді. Бірақ 
жаңа ақпаратты оқушыңызға тым көп бермегеніңіз жөн, ол бәрін бірден қабылдай алмайды. 
Сабақ барысында уақытты қалайша тиімді және орынды пайдаланған дұрыс? Грамматика 
мен ережелерге 10 минут, мәтіндерді оқу мен аударуға – 10 минут, келесі 15 минутыңызды шет 
тілінде кино көруге арнаңыз, ендігі 10 минут шет тіліндегі ойындар мен диалог еншісінде бол-
сын. Аталмыш сабақ үстінде жадының әр түріне арналған жұмыстар жасалады. Бұл өз кезегінде 
үйренушінің шет тілін жақсы, әрі тиімді игеріп шығуына септігін тигізеді. Ағылшын тілінде 

199
алты деңгейдің бары белгілі, олар: Beginner, Elementary, Pre- Intermediate, Intermediate, Upper-
Intermediate, Advanced, бұлардан бөлек шет елде білім алам немесе жұмыс істеймін деушілерге 
арналған IELTS, TOEFL, FCE, CAE, BEC бағдарламалары бар. Бұлардың әрқайсысына өзіндік 
әдіс-тәсіл,  әдістеме  қажет.  Бұл  кезде  сіздің  біліктілігіңіз,  тәжірибеңіз  бен  ізденімпаздығыңыз 
көмекке келеді. Әр адамның тұлға екендігі белгілі, оны қанаттандырып, бойына мотивация және 
стимул деген екі қасиетті құйсаңыз, оның қолынан келмейтін іс болмайды. Әрине, оқушының 
талабы  мен  ынтасы,  тілге  деген  құлшынысы  мен  қызығушылығы,  оның  еңбекқорлығы  мен 
табандылығы – бұның барлығы да шет тілін меңгеруде үлкен роль атқарушы құралдар болмақ.
Қолданылған әдебиет тізімі
1. “Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 1 – том, 2003 жыл.
Жарылкапов Манап Мейрамбаевич
ТарГУ имени М.Х.Дулати старший преподаватель, магистрант
Құрманғазы Индира Құрманғазықызы 
ТарГУ имени М.Х.Дулати старший преподаватель, магистрант
Қабылбекова Зауре Орынбековна
ТарГУ имени М.Х.Дулати преподаватель, магистрант
создание Электронного изданиЯ учебного назначениЯ
Электронное издание учебного назначения (ЭИУН) – это раскрывающая конкретную об-
ласть  знаний  (среду),  управляющая  деятельностью  обучаемого  в  этой  среде  и  помещенная  в 
библиотеку системы.
Обучение – это совместная деятельность преподавателя и студента по организации спо-
соба обмена знаниями, познавательной деятельности. Естественно, что методы (общие правила 
организации) обучения включают комбинации методов преподавания и учения. Каждому спосо-
бу преподавания соответствует определенный способ изучения. Методы преподавания должны 
включать правила, организации и предъявления учебного материала, способы управления учеб-
ной деятельностью студентов с целью эффективной передачи им необходимых знаний.
Основная задача психологии – воспитание. Поэтому обучение с применением технических 
средств весьма ответственный процесс. Представление информации на экране эквивалентно до-
кументу, который используется многократно и миллионной аудиторией. Через содержание этой 
информации, стиль, лексику, синтаксис осуществляется воспитательный процесс.
Учебный процесс по любой дисциплине в ЭИУН представляется в виде автоматизирован-
ного учебного курса. Усвоение учебной информации включает:
доведение информации до обучаемого (восприятие обучаемым);
−
самостоятельное осмысливание полученной информации (понимание, уяснение, реше-
−
ние задач, привитие навыков);
контроль степени усвоения информации.
−
Применение позволяет совершенствовать и управление учебным процессом в соответствии 
с современными направлениями и тенденциями теоретической и прикладной педагогики.
Электронные обучающие системы, как показывает практика, могут быть использованы во 
всех видах и формах учебного процесса.
Всеми этими этапами процесса управляет вычислительная машина, которая получает необ-
ходимые данные по усвоению пройденного материала и контролирует процесс усвоения знаний. 
Контроль деятельности обучаемого на каждом этапе усиливает действенность обучения, делает 

200
достовернее и полнее диагностику процесса обучения и психофизиологического состояния обу-
чаемого, повышает степень адаптации учебного курса к обучаемому.Характерным свойством 
системы является выдача визуальной информации на экран терминального устройства. Форма 
выдачи  и  количество  ее  зависят  от  целей  и  назначения  курса,  режимов  использования.  Вос-
приятие информации и ее переработка обусловлены психофизиологическими характеристиками 
пользователя. Проблема выдачи информации – многокритериальная задача, решение которой 
требует от разработчика учета основных законов педагогики и психологии. Эффективное вос-
приятие визуальной информации зависит от формы представления, а также от объема, последо-
вательности и темпа предъявления.
ЭИУН представляет собой последовательность фрагментов, направленных на подчинение 
формы и содержания материала одной или нескольким целям в процессе обучения. В зависимо-
сти от назначения, области применения и режима использования система может быть обучаю-
щей, контролирующей, демонстрационной, диагностической, экспериментальной и т.п.
Для  учебно–воспитательного  процесса  характерен  личностный  подход  к  организации 
учебной деятельности. Обучаемый рассматривается не только как объект, но и, прежде всего, 
как субъект, как личность, организующая собственную познавательную деятельность. В конце 
концов максимальный успех возможен в случае, если студент воспринимает цели преподавателя 
как свои собственные. При этом обеспечивается высокий уровень активности, осознанности и 
мотивированности его действий.
Цели ЭИУН могут задаваться в явном или неявном виде. Явное описание цели соответ-
ствует задаче управления с фиксированной конечной ситуацией. Качество управления в такой 
системе обучения определяется по времени, затрачиваемому на перевод обучаемого в заданное 
состояние. Неявное описание цели соответствует адаптивной задаче управления, то есть содер-
жит неопределенные параметры, значения которых уточняется в процессе обучения.
Вообще говоря, описание цели системы обучения совпадает с описанием свойств студен-
та, владеющего системой понятий, умений и навыков, соответствующих изучаемому предмету.
Одним из основных достоинств обучения с помощью ЭИУН является возможность опера-
тивного контроля действий студентов. Постоянный контроль действий обеспечивает эффектив-
ность оценки знаний и позволяет организовать целенаправленное управление процессом обуче-
ния.
Особо важное значение ЭИУН могут иметь при самостоятельном работе обучающегося в 
любое время, при вечерней форме обучения и повышении квалификации. В ряде случаев, на-
пример, при обучении и повышении квалификации разработчиков и пользователей ЭВМ, АСУ и 
АСУ ТП эффективное применение обучающих систем может быть достигнуто с наименьшими 
затратами, так как все эти системы могут быть реализованы на общей технической базе.
В связи с широким развитием автоматизированных обучающих систем все большую ак-
туальность приобретают вопросы повышения качества обучающих программ и эффективности 
труда их составителей. Большинство существующих обучающих программ построено по прин-
ципам традиционного программированного обучения. Такие программированные курсы отли-
чаются  консервативностью  запрограммированного  материала  и  недостаточным  учетом  инди-
видуальных особенностей обучаемых. Традиционные программы не используют языков явного 
описания целей обучения и состояния обучаемых и, как правило, игнорируют индивидуальные 
способы получения знаний.
Достоинства обучающих систем могут проявиться при использовании некоторых возмож-
ностей, присущих средствам автоматизации, таких как информационно–справочное обеспече-
ние процесса обучения (например, библиографическое обслуживание), автоматическое рефери-
рование информации, машинный перевод и т.п. Работа студентов с использованием обучающей 
системы, будучи по форме самостоятельной, проходит под постоянным контролем системы, а 
следовательно, и преподавателя. В этом состоит существенное отличие обучения с применением 
ЭИУН от других видов самостоятельного обучения студентов.

201
Возможности самостоятельное обучение систем, несомненно, будут расширяться по мере 
совершенствования их технических характеристик и разработки методик обучения с помощью 
таких систем.
Проблема повышения эффективности учебного процесса с каждым годом становится все 
более актуальной. И одно из самых первых, что перекладывается на компьютеры, особенно в 
технических вузах и спецшколах – это лекционный курс и курс лабораторных работ. Овладение 
знаниями в установленные сроки обучения, а также самостоятельное практическое освоение 
студентами новых достижений науки и техники требуют постоянного совершенствования ме-
тодов и средств обучения, придают особое значение повышению производительности препо-
давательского труда. 
В течении почти ста лет психологи значительную часть своих научных усилий тратили 
на то, чтобы понять процесс обучения. При этом исследовались, главным образом, факторы, 
влияющие на быстроту усвоения и утрату полученных знаний. В результате этих усилий был 
установлен ряд надежных принципов, которые могут быть использованы для построения схем 
обучения. Принципы обучения имеют прямое отношение к разработке автоматизированных обу-
чающих систем. 
Электронное издание учебного назначения (ЭИУН) – это раскрывающая конкретную об-
ласть  знаний  (среду),  управляющая  деятельностью  обучаемого  в  этой  среде  и  помещенная  в 
библиотеку системы.
Обучение – это совместная деятельность преподавателя и студента по организации спо-
соба обмена знаниями, познавательной деятельности. Естественно, что методы (общие правила 
организации) обучения включают комбинации методов преподавания и учения. Каждому спосо-
бу преподавания соответствует определенный способ изучения. Методы преподавания должны 
включать правила, организации и предъявления учебного материала, способы управления учеб-
ной деятельностью студентов с целью эффективной передачи им необходимых знаний.
Учебный процесс по любой дисциплине в ЭИУН представляется в виде автоматизирован-
ного учебного курса. Усвоение учебной информации включает:
доведение информации до обучаемого (восприятие обучаемым);
−
самостоятельное осмысливание полученной информации (понимание, уяснение, реше-
−
ние задач, привитие навыков);
контроль степени усвоения информации.
−
Применение позволяет совершенствовать и управление учебным процессом в соответствии 
с современными направлениями и тенденциями теоретической и прикладной педагогики.
Электронные обучающие системы, как показывает практика, могут быть использованы во 
всех видах и формах учебного процесса.
Одним из основных достоинств обучения с помощью ЭИУН является возможность опера-
тивного контроля действий студентов. Постоянный контроль действий обеспечивает эффектив-
ность оценки знаний и позволяет организовать целенаправленное управление процессом обуче-
ния.
Всеми этими этапами процесса управляет вычислительная машина, которая получает необ-
ходимые данные по усвоению пройденного материала и контролирует процесс усвоения знаний. 
Контроль деятельности обучаемого на каждом этапе усиливает действенность обучения, делает 
достовернее и полнее диагностику процесса обучения и психофизиологического состояния обу-
чаемого, повышает степень адаптации учебного курса к обучаемому.Характерным свойством 
системы является выдача визуальной информации на экран терминального устройства. Форма 
выдачи и количество ее зависят от целей и назначения курса, режимов использования. 
ЭИУН представляет собой последовательность фрагментов, направленных на подчинение 
формы и содержания материала одной или нескольким целям в процессе обучения. В зависимо-
сти от назначения, области применения и режима использования система может быть обучаю-
щей, контролирующей, демонстрационной, диагностической, экспериментальной и т.п.

202
В связи с широким развитием автоматизированных обучающих систем все большую ак-
туальность приобретают вопросы повышения качества обучающих программ и эффективности 
труда их составителей. Большинство существующих обучающих программ построено по прин-
ципам традиционного программированного обучения. 
Возможности самостоятельное обучение систем, несомненно, будут расширяться по мере 
совершенствования их технических характеристик и разработки методик обучения с помощью 
таких систем.
В настоящее время практика обучения студентов выдвинула на повестку дня широкое ис-
пользование ЭВМ во всех сферах учебного процесса. Обладая высоким быстродействием, боль-
шой памятью, способностью производить сложнейшие информационные преобразования, ЭВМ 
является мощным средством повышения самостоятельности и активности, привития навыков 
творческой деятельности.
Применение электронного издания учебного назначения (ЭИУН) направлено на индиви-
дуализацию  и  интенсификацию  познавательной  деятельности  обучаемого.  Основными  функ-
циями, реализуемыми ими являются:
- управление учебной деятельностью;
- хранение и обработка результатов учебной деятельности;
- накопление и выдача учебной информации и др.
Характерным свойством системы является выдача визуальной информации на экран тер-
минального устройства. Форма выдачи и количество ее зависят от целей и назначения курса, 
режимов использования. Восприятие информации и ее переработка обусловлены психофизио-
логическими характеристиками пользователя. Проблема выдачи информации – многокритери-
альная задача, решение которой требует от разработчика учета основных законов педагогики и 
психологии. Эффективное восприятие визуальной информации зависит от формы представле-
ния, а также от объема, последовательности и темпа предъявления.
Эффективность учебной программы тем выше, чем выше уровень ее интеллектуальности, 
то есть способности самонастройки к познавательному процессу пользователя. Электронное из-
дание учебного назначения (ЭИУН) должно имитировать надежного, знающего и приятного, 
располагающего к диалогу собеседника. Наделить такими качествами неодушевленный предмет 
– большое искусство разработчика и обучающей системы в целом.
  Результатом  работы  является  система  формирования,  обработки  и  анализа  структуры 
электронного гипертекстового учебника, написанного на программном языке Visual Basic. Дан-
ная система призвана облегчить труд преподавателей в частности и разработчиков автоматизи-
рованных обучающих систем вообще.
Разработанная система решает следующие задачи:
Построение структуры понятий электронного гипертекстового учебника.
1)  
Отображение полученной структуры в наглядном и удобном для пользователя виде (в 
2)  
виде графа):
поиск элемента в структуре;

возможность перехода от просмотра структуры к просмотру учебника;

Обработка полученной структуры:
3)  
проверка корректности определений в структуре;

выделение списка исходных (неопределяемых) понятий;

выделение подструктуры по заданному множеству понятий.

В процессе проектирования были подробно рассмотрены такие главы, которые в дальней-
шем будут прямо влиять при работе на производстве: информационное обеспечение АСУП, ор-
ганизация информационной базы АСУП, технические обеспечения АСУП, описание постановки 
и решения задач по проектированию методических указании по электронному учебнику, струк-
тура электронного учебника (ЭУ), формы представления информации, система финансирования 
предприятия, штаты и заработная плата, производительность труда рабочего и факторы, влияю-

203
щие на рост производительности труда, себестоимость получения одной единицы продукции, 
удельный вес поточных и временных расходов.

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: